Чаго чакаць Беларусі ў канфлікце з Туркменістанам вакол Гарлыцкага ГАК?

Прычыны для хвалявання ў беларускай стараны ўсё ж ёсць.

Канфлікт Беларусі і Туркменістана вакол Гарлыцкага горна-абагачальнага камбіната будзе разбіраць Арбітражны інстытут Гандлёвай палаты Стакгольма.

«Туркменхімія», заказчык праекта, выставіла прэтэнзіі з нагоды неналежнага выканання «Белгархімпрамам» кантракту і запатрабавала кампенсацыі шкоды. «Белгархімпрам», у сваю чаргу, патрабуе спагнаць з Туркменістана і «Туркменхімія» больш за 150 млн даляраў запазычанасці за працы будаўніцтва. Здавалася б, можна не хвалявацца за пастанову, якую вынесе незалежны орган.

Але знаёмая з гісторыяй спрэчкі крыніца распавяла tut.by, што прычыны для хвалявання ў беларускай стараны ўсё ж такі ёсць.

А суддзі хто

«Плануецца, што інтарэсы «Туркменхімія» і Туркменістана ў судовым працэсе ў Арбітражным інстытуце Гандлёвай палаты Стакгольма будзе прадстаўляць доктар Кай Хобэр (Kaj Hobér), і гэта дае падставу для сумневаў у аб'ектыўнасці суда. Спадар Хобэр з'яўляецца старшынём управы гэтага ж суда», - адзначае крыніца.

Больш за тое, Хобэр узначальваў склад арбітражу, які раней па іншай справе вынес пастанову супраць «Белгархімпрамам», аднак затым яна было скасаваная швэдскім апеляцыйным судом. «Туркменістан разлічвае на аўтарытэт і ўплыў Хобэра для лабіявання сваіх інтарэсаў у судзе. Для іх неразлік з замежнымі выканаўцамі і суды паводле такіх прэтэнзій - звыклая справа», - распавёў суразмоўца. Сапраўды, толькі ў канцы мінулага года дзве будаўнічыя кампаніі, турэцкая і нямецкая, звярнуліся ў Міжнародны арбітраж з пазовамі аб парушэнні Туркменістанам абавязанняў у дамовах. Усяго на разглядзе больш за дзясятак такіх спрэчак.

Нагадаем, Туркменістан не проста прыняў Гарлыцкі ГАК у эксплуатацыю, падпісаўшы адпаведны акт, - у сакавіку 2017 года ГАК урачыста адкрывалі Лукашэнкі з Гурбангулы Бердымухамедавым, а ў красавіку абмяркоўваліся перспектывы будаўніцтва Менскам і другога ГАК.

Умовамі кантракту прадугледжвалася эксплуатацыя камбіната туркменскай бокам пад наглядам спецыялістаў «Белгархімпрамам». Аднак з беларусамі так і не разлічыліся і не дапусцілі да тэхнічнага суправаджэння работы камбіната. Магчымасці туркменскага боку самастойна арганізаваць вытворчасць экспэрты ацэньваюць скептычна, нездарма ва ўсіх такіх кантрактах прапісваюць удзел выканаўцаў у запуску, бо непісьменная эксплуатацыя нясе непапраўныя памылкі. «Не здзіўлюся, калі пры такой эксплуатацыі ГАК не проста не выйдзе на праектную магутнасць. Потым нам яшчэ пакажуць машыны, якія прыйшлі ў непрыдатнасць, парваныя стужкі канвеераў, разбітае абсталяванне - маўляў, беларусы такое нарабілі», - адзначае знаёмая з праектам крыніца.

Пакуль у сеціве даступны туркменскі ролік, у якім аб праекце, рэалізаваным беларусамі, гаворыцца толькі ў захопленых тонах.

Усё проста: грошай няма

Беларусь таксама намагае на тым, што Туркменістан неправамерна перашкаджае вывазу будаўнічай тэхнікі «Белгархімпрамам», агульны кошт якой перавышае 7 млн даляраў. Беларуская кампанія расцэньвае такія дзеянні Туркменістана «як супярэчлівыя яго ж уласным інтарэсам».

У Туркменістане «засела» больш за 60 адзінак якая належыць беларускаму падрадчыку тэхнікі, увезенай пад праект у рэжыме часовага ўвозу. «Пажарныя выезды заблакавалі, а спробам вывезці машыны перашкаджала не проста ахова камбіната, а паліцыя з выкарыстаннем спецсродкаў», - распавяла крыніца.

Патрабаванне вярнуць тэхніку Беларусь таксама заявіла ў рамках судовага працэсу.

Беларускі бок адзначае, што праблемы з аплатай работ на Гарлыукім ГАК былі рэгулярнымі, «Белгархімпрам» даводзілася «латаць дзюры» за кошт уласных сродкаў, браць крэдыты пад пастаўку абсталявання і матэрыялаў. «Такія праблемы тыповыя для замежных падрадчыкаў у Туркменістане. Думаю, у іх проста праблемы з платаздольнасцю, вось і падманваюць з разлікамі», - выказаў меркаванне суразмоўца.

Нагадаем, будаўніцтва горна-абагачальнага камбіната ў мястэчку Гарлык з чэрвеня 2009 года ажыццяўляла кампанія «Белгархімпрам». Агульны кошт аб'екта быў ацэненая ў 1 млрд далараў. Праектная магутнасць камбіната павінна скласці 1,4 мільёна тон угнаенняў. Працэс ішоў няпроста. Улады Туркменістана абвінавачвалі Беларусь у зрыве тэрмінаў будаўніцтва, Менск папракнуў у зрыве тэрмінаў аплаты.