«Піце ёд»: Што адбылося на палігоне пад Архангельскам

Як і ў выпадку з «Лашарыкам», праўду старанна хаваюць.

На поўначы Расеі адбыўся чарговы інцыдэнт на вадзе праз месяц пасля інцыдэнту з "Лашарыкам". 8 жніўня СМІ паведамілі пра выбух на тэрыторыі ракетнага палігона ВМФ РФ у Нёнаксе Архангельскай вобласці. Дарэчы, на гэтым палігоне ўжо здараліся праблемы з выпрабаваннямі ракетаў. Так, 15 снежня 2015 года крылатая ракета трапіла ў жылы дом у ваенным пасёлку Сопка, які з'яўляецца часткай сяла Нёнакса, разбурыўшы дзве кватэры. Пра ахвяраў або пацярпелых нічога тады не паведамлялася, піша журналіст «Дзелавой сталіцы» Уладзіслаў Гірман.

Ды і ўвогуле інфармацыя паступала бедная і часам супярэчлівая. Зрэшты, як і цяпер. 8 жніўня расейская прэса і Telegram-каналы паведамлялі пра трох ахвяраў, 15 пацярпелых, восем з якіх знаходзяцца ў цяжкім стане. У Мінабароны ж заявілі пра двух загінулых спецыялістах і шэсць пацярпелых прадстаўнікоў установы і прадпрыемства-распрацоўніка. Распрацоўніка чаго? Магчыма, нейкага вадкаснага рэактыўнага рухавіка, у выпрабаванні якога прызналася расейская абаронная ўстанова. Таксама паводле звестак СМІ, практычна ва ўсіх пацярпелых у выніку пажару, выкліканага выбухам, папярэдне дыягнаставалі пераломы. Забраць іх адправілі шрубалёты, якія людзі ў ахоўных касцюмах вымяралі на прадмет радыяцыі, перш чым забраць параненых.

Так, пасля выбуху мясцовыя экстраныя службы зафіксавалі павышэнне ўзроўню радыяцыі. У Мінабароны запэўнівалі, што ў атмасферу ніякіх выкідаў шкодных рэчываў не было, але прызналі, што: так, сапраўды, датчыкі аўтаматызаванай сістэмы кантролю радыяцыйнай і метэаралагічнай абстаноўкі ў Северадзвінску, размешчаным за 40 км ад Нёнаксы, засеклі кароткачасовае павышэнне радыяцыйнага фону – да 0,3 мкЗв/г (мікразіверта), які хутка прыйшоў у норму.

Праўда, кіраўнік аддзела грамадзянскай абароны адміністрацыі Северадзвінска Валянцін Магамедаў паведаміў, што на паўгадзіны – з 11:50 да 00:20 – павышэнне радыяцыйнага фону дасягнула 2 мкЗв/г. "Столь" бяспечнага ўзроўню радыяцыі – блізу 0,5 мкЗв/г, або да 50 мікрарэнтген за гадзіну. У Северадзвінску ж зафіксавалі 200 мікрарэнтген. Прыкладна столькі ж на сёння паказваюць дазіметры ў Прыпяці. У залежнасці ад месца, вядома. Можа быць 100–200 мікрарэнтген за гадзіну, а ў непасрэднай блізкасці да "Рудога лесу", да прыкладу, – 600.

З аднаго боку, лік не крытычны. А з другога, рэальныя паказнікі расейскія ўлады могуць і хаваць, што тыпова для Масквы. І не толькі падчас аварыі на ЧАЭС, якая цяпер у цэнтры ўвагі дзякуючы серыялу HBO. Але, і, напрыклад, на заводзе "Маяк" у Чалябінскай вобласці ў 2017 годзе.

Пакуль жа мясцовым жыхарам параілі не адчыняць вокны і піць ёд. Паміж іншага пра гэта ў сацсетках, як піша Lenta.ru, апавяла жыхарка Северадзвінска з імем Аліна, якая працуе ў шпіталі: "Я працую ў шпіталі, куды вязуць параненых. Раяць усім зачыніць вокны і выпіць ёд, 44 кроплі на шклянку вады" . Праўда, доза з нататкі расейскага выдання "выпала", але згадваецца ў матэрыяле BBC з спасылкай на Lenta.ru. 44 кроплі – гэта рэкамендаваная норма прыёму 5-адсоткавай настойкі ёду для дарослых і дзяцей, старэйшых за 14 гадоў пры павышэнні радыяцыйнага ўзроўню. Ёд, напрыклад, п'юць, каб прадухіліць назапашванне ў шчытападобнай залозе радыеактыўнага ізатопа ёду-131. Дадзены ізатоп ужываецца ў медыцынскіх і прамысловых мэтах, таксама з'яўляецца пабочным прадуктам дзялення ядраў у ядзерных рэактарах і пры выпрабаванні ядзернай зброі. Перыяд паўраспаду ёду-131 – 8 сутак, поўны распад – 80 сутак. Вельмі небяспечны для здароўя.

Буравеснік пакінуў след

Характэрна, што раней сёлета Управа радыяцыйнай і ядзернай бяспекі Нарвегіі паведамляла пра радыеактыўнае забруджванне атмасферы ёдам-131 пасля выпрабаванняў расейцамі распіяранай Уладзімірам Пуціным ракеты "Буравеснік" (9М730, SSC-X-9 "Skyfall"), якая заяўленая як міжкантынентальная ракета з ядзернай энэргаўстаноўкай. Пікавыя значэнні фіксаваліся 28 студзеня – 4 лютага.

Цалкам верагодна, што і ў цяперашняй сітуацыі гаворка ідзе пра "Буравеснік", выпрабаванні якога, як ужо паведамляла амерыканская выведка, праходзяць надзвычай дрэнна. Такую версію не выключылі, у тым ліку, і ў Інстытуце міжнародных даследаванняў у Монтэрэі, мяркуючы са здымкаў з лагатыпам Planet Labs, якая вырабляе і запускае ў космас спадарожнікі Dove для бесперапыннай здымкі паверхні Зямлі.

Але ці не занадта нізкі ўзровень радыяцыі для гіпатэтычнага выбуху ракеты з ядзернай энергаўстаноўкай? Так, калі верыць афіцыйным звесткам з РФ. Аднак, заўважым, як раней тлумачылі эксперты, сярод іншых вайсковы аглядальнік Павел Фельгенгауэр, у РФ няма тэхналогій, якія дазваляюць усталяваць рэактар з кіраванай (!) ядзернай рэакцыяй на маламерную беспілотную ракету, таму хутчэй за ўсё і на "Буравесніку" выкарыстоўваецца атамная батарэя, якая забяспечвае ракету энэргіяй за кошт ядзернага распаду без ланцуговай рэакцыі. Таксама ён выказаў здагадку, што палівам можа быць вельмі небяспечны ўран-232, прадуктам дзялення якога, заўважым, з'яўляецца ёд-131.

У той самы час можа збянтэжыць пастанова расейскіх уладаў закрыць 250 кв. км акваторыі блізу Нёнаксы. Таму ёсць сэнс разгледзець некалькі версій, выключаючы здагадку, што падарвацца мог таксама разрэкламаваны Пуціным беспілотны падводны апарат "Пасейдон" ("Статус-6"), абсталяваны нібыта ядзернай энэргаўстаноўкай (або атамнай батарэяй). Выключаючы, паколькі прычынай пажару паводле агучанай афіцыйнай версіі з'яўляецца выбух пры выпрабаванні вадкаснага рэактыўнага рухавіка.

Першая. Дапусцім, што гаворка пра, напрыклад, ракеты Р-29РМУ2 "Сінь" і Р-29РМУ2.1 "Лайнер", якія ёсць на ўзбраенні АПЛ 667БДРМ "Дэльфін". Адна з субмарынаў гэтага праекта – "Падмаскоўе", здольная несці міні-падлодкі, нагадаем, называлася падчас інцыдэнту з "Лашарыкам" як падводная лодка, на якой і магла здарыцца аварыя. Яшчэ адна з той жа серыі – "Екацерынбург" – што гарэла 20 гадзінаў у 2011 годзе. На борце АПЛ, якая знаходзілася ў плыўным доку, тады былі 16 ракетаў Р-29РМ, чатыры з якіх з ядзернымі боегалоўкамі. МНС тады ўсіх запэўнівала, што турбавацца пра павышэнне ўзроўню радыяцыі не варта, але пры гэтым увяло падвышаны радыяцыйны кантроль у Мурманскай вобласці. Не выключана, што гісторыя паўтарылася.

Другое тлумачэнне. Яно даволі актыўна прасоўваецца ў расейскіх СМІ. Так, інфармагенцтва ТАСС са спасылкай на нейкія свае крыніцы піша, што пажар здарыўся не на субмарыне, а на судне Паўночнага флоту пры правядзенні працаў цывільнымі спецыялістамі, "не вайскоўцамі". Якіх працаў, на якім судне – невядома.

Але. Звесткі онлайн-маніторынгу шэрагу рэсурсаў (уключаючы Planet) паказваюць, што ў гэты час побач з палігонам знаходзіўся транспартны танкер "Серабранка" ФГУП "Атамфлот", прызначаны для прыёму, часовага захоўвання, транспартавання і выдачы вадкіх радыеактыўных адкідаў. Г.зн. нейкае надзвычайнае здарэнне магло здарыцца альбо на борце "Серабранкі", альбо ўсё ж у выніку нейкага няўдалага выпрабаванні ракеты, выбух якой нейкім чынам мог паўплываць і на гэты танкер.

Версія трэцяя. Усё ж "Буравеснік". У медыяпрасторы цыркулюе інфармацыя, што выпрабаванні праводзіліся на борце карабля ці судна. Але, як слушна заўважае Popular Mechanics, у такім выпадку запуск ракеты нанёс бы сур'ёзныя страты караблю, пасля чаго спатрэбілася б эвакуацыя экіпажа. Таму больш верагоднае выкарыстанне для выпрабаванняў баржы з нешматлікіх экіпажам. Баржа, якая, дарэчы таксама знаходзіцца ля ўзбярэжжа Нёнаксы, выдатна падышла б для тэставання "Буравесніка" і новага тыпу канструкцыі, якая дазваляе запускаць ракету не толькі з зямлі з дапамогай мабільнай аўтаплатформы.

Ісціна ж застанецца схавана. Як і ў выпадку з "Лашарыкам" на 100% нельга быць упэўненым, што выбухнуў "Буравеснік" або гэта была іншая ракета. Тым часам мясцовыя жыхары будуць піць ёд.