Пяць гадоў таму забілі Барыса Нямцова

Сёння ў Маскве пройдзе марш, прымеркаваны да гадавіны ягонай смерці.

Пяць гадоў таму ў Маскве на Вялікім Маскварэцкім мосце быў забіты адзін з лідараў расейскай апазіцыі Барыс Нямцоў. Апоўдні ягоныя сябры і паплечнікі ўскладуць кветкі на магілу палітыка на Траякураўскіх могілках. Увечары кветкі і свечкі панясуць на месца забойства Барыса Нямцова. 29 лютага ў Маскве пройдзе Марш Нямцова, прымеркаваны да пяцігоддзя ягонай гібелі. Гэта будзе палітычнае мерапрыемства за змяняльнасць улады ў Расеі. Менавіта за гэта, на думку арганізатараў, змагаўся палітык і за гэта аддаў сваё жыццё. Акцыі памяці Нямцова таксама пройдуць у іншых гарадах Расеі і свету, паведамляе svoboda.org.

20 лютага, напярэдадні пяцігоддзя гібелі Барыса Нямцова, у Вене на сесіі Парламенцкай асамблеі АБСЕ быў агучаны даклад пра расследаванне забойства апазіцыйнага палітыка. Адным з магчымых наступстваў публікацыі дакладу можа быць увядзенне персанальных санкцыяў адносна людзей, якія маюць дачыненне да гэтага злачынства. Галоўная выснова даклада, які рыхтавала віцэ-старшыня Парламенцкай Асамблеі АБСЕ Маргарэт Седэрфельд – расейская ўлада ўсяляк перашкаджае аб'ектыўнаму расследаванню забойства Нямцова. Віцэ-спікер Дзярждумы Пётр Талстой сказаў, што даклад "не мае практычнага сэнсу".

Выканаўцы забойства пяцёра нараджэнцаў Чачні Заур Дадаеў, браты Анзор і Шадыд Губашавы, Тэмірлан Эскерханаў і Хамзат Бахаеў атрымалі ад 11 да 20 гадоў калоніі строгага рэжыму. Паводле прысуду, яны здзейснілі злачынства за ўзнагароду 15 мільёнаў рублёў. Аднак заказчыкі забойства да гэтага часу не знойдзеныя, расследаванне ў дачыненні да іх фактычна не праводзіцца. Родныя і калегі Нямцова мяркуюць, што да арганізацыі злачынства і пакрывання вінаватых датычнае асяроддзе Уладзіміра Пуціна.

Адным з галоўных памятных месцаў у забойстве Барыса Нямцова стаў "Нямцоў мост" – народны мемарыял на Вялікім Маскварэцкім мосце, спантанна ўзніклы на месцы забойства палітыка. Перыядычна яго спрабуюць разграміць актывісты пракрамлёўскага руху СЕРБ або п'яныя агрэсіўныя мінакі, але партрэты Нямцова, кветкі і свечкі зноў стаяць на сваіх месцах – шмат у чым дзякуючы энэргіі паплечніцы Нямцова, сустаршыні Маскоўскага руху "Салідарнасць" Надзеі Міцюшкінай:

"Яго смерць была жудасна несправядлівай"

– На мосце цяпер досыць спакойна. Гармост больш за год таму свае пагромы спыніў. Бываюць нейкія п'яныя хуліганы, СЕРБ часам заходзіць – схопяць партрэт, кветкі патопчуць, але робяць гэта неяк хвалямі – то ледзь не кожны дзень прыходзяць, то заціхаюць, займаюцца іншымі сваімі справамі. Ствараецца ўражанне, што Бора для іх проста як стрэмка. Чаму я гэта раблю? Ягоная смерць была жудасна несправядлівай. Бора заўсёды быў настолькі жывы, жыццё ў ім проста клекатала... Я памятаю гэтую страшную для мяне ноч, мы тады правялі яе паміж офісам ПАРНАСа і месцам ягонага забойства. І акрамя гора і роспачы ўвесь час было пачуццё крыўды, таму што мала хто ўмеў так жыць і радавацца жыццю, як Барыс. На самай справе ўсім, хто з ім нешта разам рабіў, яго вельмі не хапае. Ён быў вельмі добрым камунікантам паміж рознымі людзьмі. Ён дапамагаў людзям. Людзі заўсёды маглі звярнуцца да яго па дапамогу і атрымаць водгук. З ім можна было пасварыцца, але ён пры гэтым мог патэлефанаваць пасля сваркі раней за ўсіх. Калі яго забілі, у мяне, і не толькі, было адчуванне, што ў тую ноч цемра накрыла горад. Яго вельмі не хапае, – кажа сустаршыня руху "Салідарнасць" Надзея Міцюшкіна.

Прыхільнікі і сябры Барыса Нямцова спрабуюць дамагчыся справядлівага расследавання ягонага забойства і вызначэння заказчыкаў злачынства. У Расеі пры цяперашнім палітычным рэжыме гэта зрабіць немагчыма, а расейскія сілавікі і чыноўнікі адмаўляюцца ад супрацоўніцтва з міжнароднымі арганізацыямі, якія хочуць вызначыць ісціну. Наглядны даклад Парламенцкай Асамблеі АБСЕ, апублікаваны ў Вене 20 лютага, рыхтаваўся год. Яго агучыла віцэ-старшыня Парламенцкай Асамблеі АБСЕ Маргарэт Седэрфельд. Пра ягоныя галоўныя вынікі і высновы кажа апазіцыйны палітык Уладзімір Кара-Мурза:

Расейскія ўлады з самага пачатку ўнікалі згадак пра палітычныя матывы забойства

– Расейскія ўлады цалкам адмовіліся ад якога б там ні было супрацоўніцтва. Расейскі МЗС даслаў у Парламенцкую Асамблею АБСЭ пісьмовую адмову ў падачы дакладніцы доступу да матэрыялаў крымінальнай справы з той нагоды, што ў матэрыялах нібыта ёсць дакумент, які ўтрымлівае дзяржаўную таямніцу. Але гэта хлусня. Ні ў ходзе следства, ні падчас суда не было ніякіх дакументаў, якія ўтрымліваюць дзяржтаямніцу. Сам наглядны даклад атрымаўся вельмі дэталёвы, вельмі шырокі. У ім падрабязна аналізуецца і дакументуецца ход афіцыйнага расейскага следства і суда паводле справы аб забойстве Барыса Нямцова, і ўсе шматлікія праблемы, недахопы і абмежаванні, звязаныя з гэтым следствам і з гэтым судом. Першае – гэта матывы злачынства. Расейскія ўлады з самага пачатку старанна ўнікалі любых згадак пра палітычныя матывы ў справе аб забойстве лідара палітычнай апазіцыі. Забойства аднаго з галоўных палітыкаў краіны спрабавалі расследаваць без згадкі пра палітыку. Для кваліфікацыі злачынства наўмысна выбраны няправільны артыкул Крымінальнага кодэкса: замест 277-га артыкула "Аб замаху на жыццё дзяржаўнага дзеяча" быў абраны 105-ы артыкул – аб звычайных забойствах. Другое – усё, што тычыцца доказаў. Мы ведаем, што адзін з ключавых доказаў у справе, які павінен быў быць у ім – гэта запісы відэакамераў з Вялікага Маскварэцкага моста ў ноч забойства. Федэральная служба аховы адмовілася выдаваць гэтыя відэазапісы, адказаўшы, што мост, які знаходзіцца за 200 метраў ад Крамлёўскай сцяны, не з'яўляецца ахоўным аб'ектам. Гэта смяхотная адгаворка. І трэцяе, вельмі важнае – гэта пытанне пра арганізатараў і заказчыкаў. Нягледзячы на відавочныя сувязі асуджаных выканаўцаў, напрыклад Заура Дадаева, з блізкім колам кіраўніка Чачэнскай рэспублікі Рамзана Кадырава, ні сам Кадыраў, ні ягоная правая рука Адам Дэлімханаў, ні генерал Віктар Золатаў, пад кіраўніцтвам якога фармальна Дадаеў служыў ва ўнутраных войсках, не былі дапытаныя хоць бы нават адзін раз, нягледзячы на шматлікія патрабаванні адвакатаў сям'і Нямцова. Выснова вельмі выразная і вельмі канкрэтная – захоўваецца беспакаранасць для арганізатараў і заказчыкаў забойства Барыса Нямцова – гэта вынік не адсутнасці прафесіяналізму расейскіх праваахоўных органаў, а адсутнасці палітычнай волі расейскага кіраўніцтва, – мяркуе палітык Уладзімір Кара-Мурза.

Пра тое, чаму расейская ўлада не хоча называць імёны заказчыкаў забойства Барыса Нямцова, кажа адвакат ягонай сям'і Вадзім Прохараў:

«Я веру, што паўнавартаснае расследаванне гэтага злачынства будзе праведзенае – цяперашні палітычны рэжым не вечны»

– Яшчэ ў 2015 годзе кіраўнік СК Расеі спадар Бастрыкін двойчы адхіліў высоўванне завочнага абвінавачвання Руслану Герэмееву, якое падрыхтаваў кіраўнік следчай групы. Герэмееў уваходзіць у самае блізкае кола спадара Рамзана Кадырава, ён кіраваў гэтымі людзьмі. Ужо тады стала ясна, што расследаванне будзе замарожанае. Далей так і адбылося. Так, у студзені 2016 года з асноўнай справы, якая закончылася вынясеннем прысуду ў Маскоўскім акруговым ваенным судзе, вылучылі асобную вытворчасць паводле справы ў дачыненні да нявызначаных арганізатараў гэтага злачынства. Але ніхто не хавае, што яно расследуецца так сабе. Гэта значыць цалкам відавочна, што расейскія ўлады зацікаўленыя затармазіць, заблакаваць далейшае расследаванне, таму што ніткі ад гэтага злачынства яўна вядуць ужо ў вельмі высокія сферы. Я веру, што настане час, і паўнавартаснае расследаванне забойства будзе праведзенае. Урэшце, цяперашні палітычны рэжым не вечны як мінімум таму, што час існавання асобнай бялковай асобіны ўсё ж такі вядомы на гэтай зямлі. Зноў выйдзе сонца, і ў Расеі будзе новая ўлада. Зразумела, яна зацікавіцца далейшым расследаваннем гэтай справы. Але для таго, каб гэта адбывалася больш эфектыўна, трэба працаваць ужо цяпер, – упэўнены адвакат Вадзім Прохараў.