Навукоўцы наблізіліся да разгадкі адной з галоўных таямніц каранавіруса

Што павышае ахову ад новай інфекцыі?

І навукоўцы, і ўсе астатнія гараць жаданнем даведацца адзін з галоўных сакрэтаў каранавіруса SARS-CoV-2: Чаму і ў каго хвароба працякае ў лёгкай форме ці ўвогуле без сімптомаў.І навукоўцы, і ўсе астатнія гараць жаданнем даведацца адзін з галоўных сакрэтаў каранавіруса SARS-CoV-2: Чаму і ў каго хвароба працякае ў лёгкай форме ці ўвогуле без сімптомаў.

І навукоўцы, і ўсе астатнія гараць жаданнем даведацца адзін з галоўных сакрэтаў каранавіруса SARS-CoV-2: Чаму і ў каго хвароба працякае ў лёгкай форме ці ўвогуле без сімптомаў. Відавочна, што адну з галоўных роляў у гэтым адыгрывае імунная сістэма. Але яна вельмі складаная і яшчэ многае ў яе працы для чалавецтва застаецца загадкай, прызнаюць лекары. Новыя даследаванні набліжаюць нас да раскрыцця некаторых таямніц.

Адразу некалькі каманд навукоўцаў — з ЗША, Нямеччыны, Ізраіля даследавалі пэўныя тыпы імунных клетак у людзей, якія ў сваім жыцці яшчэ дакладна не сустракаліся з новым каранавірусам (гэта пацвярджаецца, у тым ліку, перыядам атрымання біяматэрыяла — у адным з даследаванняў, напрыклад, вывучалі ўзоры донарскай крыві, узятыя з 2015 да 2018 года). Пра якіх менавіта «байцоў» імуннага войска ідзе гаворка, якую задачу яны выконваюць у нашым арганізме і пра што могуць казаць вынікі новых даследаванняў — журналісты kp.by разабралі свежыя навуковыя працы з імунолагам, экспэртам у міжнароднай ахове здароўя, кандыдатам медыцынскіх навук Мікалаем Кручковым.

ХТО ЖЫВЕ Ў ІМУННЫМ СВЕЦЕ

- У чалавека ёсць два тыпы імунітэту, - уводзіць у курс справы экспэрт. - Першы тып - прыроджаны імунітэт, неспецыфічны. Яму ўсё адно, які менавіта чужародны агент (бактэрыя, вірус і т. д.) трапіў у арганізм. Прыроджаны імунітэт аператыўна рэагуе на ўсе варожае, якое адрозніваецца нейкімі агульнымі прыкметамі. У гэтым выпадку няма спецыяльнага этапу распазнання антыгенаў (гэта значыць, бялкоў і іншых элементаў) канкрэтных «няпрошаных гасцей».

- Яшчэ ёсць адаптыўны, або набыты, імунітэт. Да яго «войска байцоў» належаць у тым ліку шырока вядомыя імунныя клеткі-лімфацыты, - прадаўжае Мікалай Кручкоў. - Гэты тып імунітэту заменчаны на тое, каб, па-першае, дэталёва распазнаваць чужародны антыген (фрагмент), калі ён новы для арганізма. Разумець, што гэты антыген з'яўляецца «чужым» і патэнцыйна шкодным. Таксама стаіць задача адрэагаваць на яго — менавіта на гэты антыген, а не на нейкія падобныя. Гэтую задачу выконваюць так званыя эфектыўныя (актываваныя) клеткі. І, нарэшце, важна запомніць яго на будучыню: каб у выпадку паўторнай сустрэчы з гэтым антыгенам (інфекцыяй) узнікаў хуткі і ўзмоцнены імунны адказ.

Гэта значыць, дзякуючы адаптыўнаму імунітэту наш арганізм мае пэўныя клеткі памяці, якія запамінаюць тыя ці іншыя антыгены пры першай сустрэчы з імі. Менавіта з дапамогай эфектыўных клетак і клетак памяці, у тым ліку, у крыві з'яўляюцца антыцелы класаў M і G, якія шырока абмяркоўваюцца цяпер.

КІЛЕРЫ І ХЕЛПЕРЫ

- Клеткі-лімфацыты, найважнейшыя байцы набытага імунітэту, бываюць двух асноўных тыпаў, - распавядае імунолаг. - Ёсць У-лімфацыты. Першапачаткова гэта неактываваныя (наіўныя) клеткі. Калі яны сустракаюцца з антыгенам, варожым агентам, то магчымыя два варыянты. Частка В-лімфацытаў становяцца актываванымі (іх называюць плазмоцытамі), а іншая частка «ператвараецца» ў тыя самыя клеткі імуннай памяці.

Плазмацыты ж сінтэзуюць вядомыя цяпер практычна кожнаму, ужо згаданыя антыцелы — імунаглабуліны М і G.

- Другі тып - Т-лімфацыты. Яны дзеляцца на два тыпы: хелперы («памочнікі») і кілеры («забойцы»). Хелперы на сваёй паверхні нясуць бялок пад назвай CD4, таму іх называюць яшчэ CD4+. Кілеры называюцца CD8+, бо на іх паверхні ёсць бялок CD8.

АХОВА АД ІНФЕКЦЫЙ: НЕ ТОЛЬКІ АНТЫЦЕЛЫ

- Цяпер мы ўсе заменчаныя на антыцелах. Таму што вымераць, даследаваць іх значна прасцей. Усе спадзяюцца і мараць мець у сябе спецыфічныя антыцелы да новага каранавірусу, - кажа Мікалай Кручкоў. - Аднак акрамя гумаральнага імунітэту (да яго належаць антыцелы), супраць каранавіруса, як і іншых інфекцый, працуе клеткавы імунітэт (у першую чаргу гэта Т-лімфацыты). Ён ані не менш важны, бо мэтанакіравана знішчае заражаныя клеткі, а таксама датычны да ўзнікнення цытактнавага шторму (смяротна небяспечнай гіперрэакцыі імунітэту пры COVID-19. - Рэд.). Да таго ж Т-лімфацыты-хелперы дапамагаюць сінтэзаваць антыцелы і рэгулююць імунны адказ цалкам.

- У новых даследаваннях вывучаліся як раз лімфацыты тыпаў CD4 + і CD8+, - прадаўжае імунолаг. - Растлумачу: CD8 + клеткі распазнаюць чужародныя антыгены на паверхні ўсіх уласных клетак арганізма. І забіваюць усе (але не абавязкова ўсе) пашкоджаныя клеткі ў арганізме: інфікаваныя, ракавыя і т.д., а хелперы CD4+ узаемадзейнічаюць толькі са спецыялізаванымі (так званымі антыгенпрэзентуючымі) клеткамі. Такія лімфацыты не знішчаюць небяспечныя мікраарганізмы непасрэдна, а актывуюцца пры з'яўленні канкрэтнага чужароднага антыгена. Таксама хелперы CD4 + вельмі патрэбныя для сінтэзу ахоўных антыцелаў.

ШТО ВЫСВЕТЛІЛІ НАВУКОЎЦЫ

У амерыканскім даследаванні навукоўцы перш за ўсё ацанілі наяўнасць асаблівых CD4 + і CD8 + лімфацытаў у тых, хто перахварэў на новы каранавірус. Выявілася, што ў 100% тых, што перанеслі COVID-19, утварыліся імунныя CD4 + клеткі да тых ці іншых антыгенаў (фрагментаў) новага каранавіруса. А спецыфічныя CD8 + лімфацыты (гэта значыць, Т-лімфацыты-кілеры) здолелі выявіць у 70% ачунялых. Агулам атрыманыя вынікі пацвердзілі зыходную гіпотэзу: гэтыя клеткі з'явіліся ў дастатковай колькасці ў момант першай сустрэчы арганізма з новай інфекцыяй SARS-CоV-2.

Затым даследчыкі праверылі ўзоры крыві людзей, якія не заражаліся цяперашнім каранавірусам. Выявілася, што прыкладна ў паловы з іх (60%) таксама ёсць імунныя CD4+ клеткі, якія рэагуюць на розныя ўчасткі (антыгены) новага каранавіруса!

Нямецкія навукоўцы ўдакладнілі: у 34% здаровых выяўляюцца CD4 + клеткі, адчувальныя да найбольш актыўнага фрагмента цяперашняга каранавіруса — бялка-шыпа (так званага S-пратэіна). Гэта тыя самыя выступы ў «кароне», з дапамогай якіх вірус пранікае ў клеткі чалавека.

- Іншымі словамі, атрымліваецца, што ў крыві людзей, якія ніколі раней не сутыкаліся з новым каранавірусам, могуць знаходзіцца лімфацыты, накіраваныя супраць антыгенаў гэтага самага віруса SARS-CоV-2, - тлумачыць імунолаг.