У фондзе сацабароны расце фінансавая дзірка: інфляцыі з'ядае прыбыткі

Ці падымуць падаходны падатак?

Рэальныя паступленні ў ФСАН пачалі скарачацца, а сам фонд атрымлівае бюджэтныя трансферы для выплат пенсій і дапамог ва ўсе большым памеры. Што будзе рабіць улада для таго, каб закрыць дзірку ў ФСАН, - пацікавіўся Myfin.by у эканаміста Уладзіміра Кавалкіна.

У фондзе сацабароны расце фінансавая дзірка. Ці падымуць падаходны падатак?

У ФСАН - дзірка. Не змяншаецца

У Беларусі тыдзень таму за нявыплату ўнёскаў у ФСАН увялі крымінальную адказнасць. Такую норму змяшчае праект закона «Аб змяненні кодэксаў аб пытаннях крымінальнай адказнасці», прыняты 7 траўня спачатку Палатай прадстаўнікоў, а затым і Саветам Рэспублікі.

Гэта, тым не менш, не развязвае праблем з напаўненнем фонду, з якога беларусам выплачваюцца пенсіі. Да прыкладу, як паведамляе арганізацыя, сума пратэрмінаванай запазычанасці на 1 красавіка склаў 13,1 млн рублёў. У параўнанні з 1 студзеня 2021 года яна вырасла на 1,4 млн рублёў.

Але гэта не галоўная праблема - згодна з апошняй справаздачай ФСАН, рост паступленняў склаў сціплыя 5%, пры тым, што інфляцыя даўно і ўпэўнена перасягнула 8-адсоткавы рубеж. А трансферты з бюджэту на выплаты пенсій і дапамог выраслі ў 15 (!) разоў да 438,7 млн. руб.

З чым гэта звязана і як доўга ў такім рэжыме фонд працягне, - журналісты пацікавіліся ў кіраўніка праекта «Кошта ўрада», эканаміста SYMPA/BIPART Уладзіміра Кавалкіна.

Інфляцыі з'ядае прыбыткі

- Згодна са справаздачамі ФСАН і Белстата, рост даходаў фонду за кошт выплаты ўнёскаў працоўных беларусамі супадае з ростам рэальных даходаў. Які знаходзіцца ў межах 3%, паводле статыстыкі запавольвацца са жніўня 2020 года аж да першага квартала 2021-га.

Што тычыцца выдаткаў, то вельмі выраслі выдаткі, звязаныя з пенсіямі, і прыстойна выраслі выплаты за лісткі непрацаздольнасці. Такім чынам атрымліваецца, што даходы насельніцтва растуць вельмі павольна, а выдаткі ФСАН павялічваюцца апераджальнымі тэмпамі. І гэтыя сумы даводзіцца кампенсаваць ўліваннямі з бюджэту.

Паколькі інфляцыя стабільна пераўзыходзіць лічбу на 8%, рэзка паскорылася ў канцы мінулага года, то рэальныя даходы не паспяваюць за інфляцыяй, і беларусы маюць на руках ўсё менш грошай.

Рост выдаткаў ФСАН звязаны з комплексам прычын. Адна з іх - рост інфляцыя, у тым ліку імпартаваная, а таксама звязаная з ростам ПДВ на тыя ж медыкаменты. Яшчэ адна прычына такой сітуацыі - гэта скарачэнне працоўных месцаў - звальняюць усё больш людзей, а наймаюць усё менш. Яшчэ адна прычына - дэмаграфічная - усё больш людзей выходзіць на пенсію, і гэта трэнд не на бліжэйшыя гады, а на дзесяцігоддзі.

У выніку дзірка ў ФСАН будзе толькі павялічвацца.

COVID-19 «у дапамогу»

Пандэмія каранавіруса, якой улады не сказаць, што процідзейнічаюць еўрапейскімі метадамі, не спрыяе змяншэнню колькасці пенсіянераў?

- Рост смяротнасці, калі можна так сказаць, «станоўчая» з'ява для ФСАН, бо ад каранавіруса паміраюць галоўным чынам людзі пенсійнага ўзросту, а не працоўныя беларусы. І чым больш нас памірае, тым большая фінансавая выгада ў фонду - бо памерлым не трэба плаціць пенсіі.

Але мы ўсё адно бачым, што выдаткі як на пенсіі, так і на іншыя віды сацабароны выраслі як у 2020 годзе так і ў гэтым. І выраслі прыстойна.

Спробы ўлады падняць даходы пенсіянераў прыводзяць да таго, што ў ФСАН утвараецца вялізная дзірка. Уліванні з бюджэту павялічыліся ў 15 разоў. Да чаго гэта ў выніку можа прывесці?

- Праблема не ў тым, што ў пенсіянераў выраслі прыбыткі - у беларускіх пенсіянераў жабрацкія пенсіі, якія саступаюць суседскім літоўскім, латышскім, польскім у два і больш разоў. Праблема ў старэнні насельніцтва і нізкіх даходах працоўных, колькасць якіх, да таго ж, яшчэ і скарачаецца.

Змяняецца адсоткавая прапорцыя, і з гэтым нічога немагчыма зрабіць - гэта трэнды пакаленняў. З гэтым можна было нешта зрабіць у пачатку нулявых - правесці пенсійную рэформу (і гаворка не пра падвышэнне пенсійнага ўзросту, што чамусьці падаецца як рэформа), зрабіўшы пенсійную сістэму назапашвальнай.

Цяпер практычна нічога зрабіць немагчыма, асабліва на этапе эканамічнага спаду.

Што ў выніку?

- У далейшым гэта прывядзе да таго, што прыбыткі ў ФСАН будуць расці павольней, чым выдаткі і пастаянны дэфіцыт будзе кампенсавацца з бюджэту. Адпаведна, чым больш адтуль будуць браць грошай, тым менш у ім будзе заставацца сродкаў на іншую сацыялку - на заробкі лекарам, настаўнікам і ўсё тое, што фінансуецца з рэспубліканскага бюджэту.

І ў кароткатэрміновым перыядзе фінансавая сітуацыя цяжкая, і ў доўгатэрміновым выразна праглядаецца пагаршэнне. Таму што ў нас пенсійная сістэма не назапашвальная, а размеркавальная - усё выплачаныя пенсіянерам грошы не назапашаныя, а зарабляюцца тут і цяпер працоўнымі.

А паколькі прапорцыя пенсіянераў і працоўных людзей змяняецца ў бок пенсіянераў, то ўсё большую частку даходу працоўных беларусаў трэба забіраць, каб утрымліваць пенсіянераў.

Гэта што ж - павялічыцца падаходны падатак?

- Гэта пытанне да ўрада - як яны будуць кампенсаваць гэты дэфіцыт. Зараз усе рэзервы выкарыстоўваюцца, якія толькі можна, каб дзірку заткнуць хоць як. Што будзе далей - не ведаю - такое адчуванне, што жывуць апошні год.