Удава Аляксандра Літвіненкі - пра пастаноўку ў тэатры Grand park Opera у Вялікабрытаніі

Зала была поўная.

У 2006 годзе ў Лондане быў атручаны былы супрацоўнік ФСБ Аляксандар Літвіненка, аўтар кнігі «ФСБ падрывае Расею». На днях у Вялікабрытаніі паставілі оперу пра смерць Літвіненкі.

Яго ўдава Марына Літвіненка распавяла «Новой газете»:

- Пасля трагічнай смерці Сашы я доўгія гады перажывала, што ангельскім грамадствам гэта атручэнне ўспрымаецца як асабліва прыватныя разборкі расейцаў. Што вось расейцы сюды прыязджаюць, адзін аднаго забіваюць, труцяць палоніем... І вось мінула 15 гадоў. Я бачу дзякуючы гэтай пастаноўцы, што тое, што здарылася з мужам успрынятае менавіта так, як яно было ў рэальнасці, - што гэта не расейскія разборкі і не забойства расейскага шпіёна, а гэта атручэнне грамадзяніна Вялікабрытаніі прадстаўнікамі расейскіх уладаў.

Ці прывядзе гэтая опера да нейкага павароту і зруху ў частцы пакарання яго атрутнікаў? Я з сынам ужо прайшла праз інквест, публічнае судовае расследаванне, паводле вынікаў якога былі ўсталяваныя афіцыйныя выканаўцы атручвання - Дзмітрый Коўтун і Андрэй Лугавы. Сёння мы чакаем пастановы Еўрапейскага суда правоў чалавека. Ключавы паварот можа адбыцца толькі ў выпадку арышту абвінавачаных. Улічваючы, што ў Вялікабрытаніі не існуе тэрмінаў даўнасці, Лугавы і Коўтун будуць арыштаваныя там, дзе гэта магчыма.

Вядома, опера - гэта вельмі складаны мерапрыемства. Нават калі рэальныя падзеі пераносяць на сцэну ў якасці тэатральнай п'есы, складана захаваць дэталі і праўдападобнасць, што ўжо казаць пра оперу. Тут ўмоўнасць яшчэ большая. Але пры гэтым праз музыку можна перадаць нейкія пачуцці. Для мяне важна, што гэтая опера грунтуецца на кнізе, прысвечанай Сашу і нашаму з ім жыццю да атручвання і ў момант самага атручвання. Мне спадабалася тое, як была перададзеная атмасфера.

Для мяне важна, што Энтані Болтан, які загарэўся ідэяй паставіць на аснове гэтай гісторыі оперу, не рухала ніякая палітычная ангажаванасць, яму ніхто не ставіў ніякай замовы. Я разумею, як часам людзям у Расеі цяжка гэта прыняць.

Што паспяховы чалавек і фінансіст проста наважыў укласці свае грошы ў пастаноўку оперы на тэму атручвання Літвіненкі і, больш за тое, сам напісаў гэтую оперу. Але так і было напраўду.

Я ніколі да гэтага не ведала Болтана. Ён выйшаў на мяне сам 10 гадоў таму. Я тады толькі пачынала падрыхтоўку да судовага дазання, каб патрабаваць ад дзяржавы паказаць усе дакументы, якія былі сабраныя ў ходзе сакрэтнага расследавання. Мне было наогул ні да чаго. «Хочаце пісаць оперу, ды дзеля Бога», - адказала я Болтану, не лічачы, што яго задума сур'ёзная.

Але калі тры гады таму ён зноў выйшаў на мяне і сказаў, што опера гатовая і пачынаюцца рэпетыцыі з акторамі, я здзівілася. Я тады па-сапраўднаму ўбачыла непадробную шчырасць у яго вачах і ў вачах усёй яго каманды, якая рабіла гэтую оперу. Кніга аб атручэнні мужа зачапіла іх за жывое.

Тое, з якім энтузіязмам яны рабілі пастаноўку, як яны хацелі, каб яна атрымалася, мяне проста ўразіла. І мне было важна іх падтрымаць сваёй згодай.

Мяне падкупіла менавіта іх шчырасць і матыў. А матыў быў адзін - зрабіць прыгожы драматычны твор. Яшчэ раз: без якога-небудзь палітычнага падтэксту.

Лічу вельмі сімвалічным, што адной з гераінь стала Ганна Паліткоўская. Для аўтара і для чалавека, які напісаў лібрэта, яна сапраўды герой. Назавіце мне хаця б адзін драматычны твор у Расеі, прысвечаны Паліткоўскай або чачэнскай вайне. Такое ўвогуле немагчыма ўявіць. А ў Англіі паставілі.

...Зала была поўная. Квіткі раскупленыя. Нягледзячы на тое што гэта адбывалася проста генеральная рэпетыцыя. Прычым ангельская публіка прыйшла на генеральную рэпетыцыю dress-up, некаторыя нават black tie: прыгожа апранутыя, у вячэрніх сукенках і смокінгах ...І само месца - графства Сурэй - дадавала да таго, што адбываецца нешта нерэальна прыгожае. Усё было вельмі спакойна, ураўнаважана і ўрачыста. На прэм'еру Энтані Болтан закупіў і прынёс велізарную колькасць кніг пра Сашу...

Для мяне гэтая опера - яшчэ адно пацверджанне таго, што, нягледзячы на недахопы (яны ёсць усюды), людзі ў Англіі ўмеюць любіць, умеюць цаніць і маюць нармальныя чалавечыя пачуцці. Тут ёсць нешта такое, што, на жаль, у Расеі чамусьці не прыжываецца - шчырасць намераў.

Дарэчы, каментар Лугавога адносна гэтай оперы прагучаў яшчэ да прэм'еры - ён «на сто адсоткаў упэўнены», што опера напісаная «ў структурах спецслужбаў». Ну а дзе яшчэ?! Калі дырэктар оперы перад пачаткам вітала публіку і паведаміў апроч іншага пра гэту рэакцыю аднаго з абвінавачаных, зала смяялася. Усе ўсё разумеюць.