Максім Кац: Пасля Казахстана назіраць за мітуснёй Лукашэнкі сапраўды цікава

У народа Беларусі ёсць вялікая перавага.

Палітычны аналітык Максім Кац мяркуе, што ў цяперашнім беларускім сюжэце асабліва актуальныя і звязаныя дзве, на першы погляд, розныя тэмы - будучая канстытуцыйная рэформа і ўдзел беларускіх войскаў у кантынгенце АДКБ.

- Каб гэтую сувязь растлумачыць, трэба паглядзець на існую сітуацыю ў Казахстане, дзе місія АДКБ, якую, са слоў беларускага аўтакрата, Лукашэнка і Пуцін распрацавалі за гадзіну, хутка згортваецца і адпраўляецца па дамах, — прапануе Максім Кац. - Сёння сітуацыя выглядае наступным чынам: прэзідэнт Такаеў да мяжы ліха скарыстаўся масавай пратэстнай актыўнасцю і пад шумок падаўлення мітынгаў і навядзення парадку «зачышчае» кіраўніцтва краіны ад атачэння Назарбаева.

Мы ўжо два тыдні не ведаем, што з самім Елбасы. Але ягоны лёс ужо не важны: усе астатнія падзеі кажуць, што як палітычны суб'ект ён не існуе.

Цяперашнія падзеі ў Казахстане, як быццам альтэрнатыўная гісторыя ў 2011 годзе, дзе Дзмітрый Мядзведзеў выкарыстоўвае масавую незадаволенасць фальсіфікацыяй парламенцкіх выбараў, адхіляе Уладзіміра Пуціна ад улады, а яго найбліжэйшае асяроддзе, сваякі і сябры па дзюдо хто бяжыць у эміграцыю, хто адпраўляецца ў СІЗА, а хто і гіне пры максімальна сумнеўных абставінах. Цяпер гэта прызабылася, але ў постпратэстныя 2012-2012 гады дзяржпрапаганда такую канспіралогію настойліва прасоўвала. Пошук здраднікаў унутры - гэта натуральны рэфлекс для такіх рэжымаў.

Казахстанскую сітуацыю аналітык называе «самым жудасным для кожнага аўтакрата» паваротам: кампрамісны і безаблічны пераемнік без апоры ў сілавых і палітычных элітах выходзіць з-пад кантролю і за няпоўныя два тыдні распраўляецца не толькі з уласным «хросным феем», але і з ягонай спадчынай. А менавіта ж аб такім сцэнары транзіту ўлады і ў Расеі, і ў Беларусі разважалі ў апошнія гады, як аб прымальным.

- І вось цяпер ён абарочваецца поўным фіяска па ўсіх пунктах: і лідар знік, і ягонае найбліжэйшае асяроддзе ўцякае ад новай улады. Ні захаваць сябе, ні перадаць уладу спадчынным чынам, ні нават абараніць уласную сям'ю не выйшла, — канстатуе Максім Кац. - А самая злая іронія ў тым, што калі ўсё так, як выглядае, то два суседнія аўтакраты цяпер наперабой выхваляюцца, што дапамаглі намінальнаму прэзідэнту адхіліць ад улады «бацьку нацыі» і ягоны клан, гэта значыць, сваімі рукамі зрабілі тое, чым палохаюць сваіх грамадзян і сябе доўгія гады.

І тут мы пераходзім да канстытуцыйнай рэформы ў Беларусі, якая мяркуе паўтарыць досвед Казахстана, які апынуўся зусім не паспяховым.

У надзеі збіць пратэстную хвалю Лукашэнка анансаваў яшчэ ў 2020 годзе нейкія папраўкі да Канстытуцыі, намякаў, што пасля гэтага правядзе датэрміновыя прэзідэнцкія выбары і, хутчэй за ўсё, нават пакіне пасаду прэзідэнта...мяркуючы па ўсім, план быў у тым, каб Лукашэнка перасеў у іншае крэсла - старшыні УНС, якое мае паўнамоцтвы амаль неабмежаваныя.

Дагэтуль незразумела, як гэта сход будзе фармавацца, але ўжо дакладна зразумела, як не будзе: ні ў якім выпадку не на наўпроставых выбарах. Фактычна, у Беларусі з'явіцца другі паверх улады - недасягальны для звычайных грамадзян, нікому не падсправаздачны, але які мае пры гэтым статус «вышэйшага прадстаўнічага органа народаўладдзя».

Як Лукашэнку здаецца, гэта крэсла не мае недахопаў прэзідэнцкай пасады. А дакладней, галоўнага недахопу: неабходнасці праходзіць праз выбары і чэрпаць у іх легітымнасць, што ў яго не атрымалася і ніколі больш не атрымаецца.

Аналітык падкрэслівае: спроба кіраўніка застацца ва ўладзе «роўным лікам нічога не мяняе».

- У Беларусі няма запыту на новую Канстытуцыю. Ёсць запыт на іншае, каб Лукашэнка перастаў незаконна ўтрымліваць уладу і нарэшце сышоў. Яго таксічнасць і легітымнасць настолькі высокія, што цяпер аўтаматычна транслююцца на ўсякі дакумент і ўсякі нарматыўны акт. Пасля змены ўлады ўсе іх трэба будзе выкінуць у сметнік і пачаць абмеркаванне зноўку.

Транзіт улады ў Беларусі паводле казахстанскага сцэнару цяпер папросту немагчымы: у Лукашэнкі няма ніякага аўтарытэту і павагі ні ў грамадстве, ні дзе-небудзь яшчэ.

Але назіраць за ягонай мітуснёй сапраўды цікава. Усведамленне таго, што статус-кво не ўтрымаць, натыкаецца на рэчаіснасць, дзе змяніць гэты статус-кво таксама немагчыма. Бо Назарбаеў саступаў месца прэзідэнта зусім не ў тым стане, у якім цяпер знаходзіцца Лукашэнка. Грошы былі, лаяльнасць грамадзян і эліт была, ніякіх пратэстных настрояў, цішыня ды роўнядзь, ды божая мілата была ў Казахстане. Але нават у такой выдатнай сітуацыі нічога не атрымалася, канцэпт уладнага тандэму не працягнуў і трох гадоў.

Але ў Беларусі над Казахстанам і Расеяй ёсць вялікая перавага. Калі ў Лукашэнкі нічога не атрымаецца, і ўладу ён непазбежна страціць (у вельмі агляднай будучыні), у беларусаў ёсць разуменне, куды краіна хоча рухацца - да канкурэнтнай дэмакратыі заходняга ўзору, і развівацца, каб станавіцца багацейшай.

Гэтыя рэчы сталі магчымыя дзякуючы таму, што адбылося ў 2020 годзе, калі беларускае грамадства прачнулася і цвёрда, але мірна паказала, што цяпер усё будзе не так, як раней.