Пераломны год: што будзе з ІП у Беларусі

Скандальны закон ужо прыняты, але ёсць нюансы.

Нашумелы закон аб індывідуальных прадпрымальніках прыняты, аднак важная дэталь яшчэ абмяркоўваецца: чым сапраўды можна будзе займацца, а якія віды дзейнасці будуць пад забаронай.

Але ўжо зараз трэба рыхтавацца жыць паводле новых правіл (магчыма, без статусу ІП), адсочваць невідавочныя рызыкі і асвойваць новыя ўмовы для бізнэсу.

Сайт onliner.by разбіраўся ў тым, што трэба ведаць тым, хто зараз працуе як ІП.

Многім індывідуальным прадпрымальнікам ужо зараз трэба рыхтавацца да змен, тлумачыць экспэртка ў галіне бухгалтарскага ўліку і разліку падаткаў Алена Ігнатовіч.

- Гэты год адназначна стане пераломным у плане працы індывідуальных прадпрымальнікаў у Беларусі. Ужо з пачатку 2024 года ІП больш не з'яўляюцца платнікамі ПДВ, вызначаюць свой даход толькі паводле прынцыпу аплаты, - нагадвае экспэрт.

Больш за тое, тыя, хто атрымае даход у суме больш за 500 тысяч рублёў за 2024 год, не змогуць прадоўжыць сваю дзейнасць у якасці індывідуальнага прадпрымальніка з 1 студзеня 2025 года — і тут трэба ім будзе зрабіць выбар:

1. Пайсці ў наём, гэта значыць стаць наёмным працаўніком.

2. Стаць самазанятым або плацельшчыкам падатку на прафесійны даход (калі выбраным відам дзейнасці можна займацца фізічнай асобе з прымяненнем "ільготных" рэжымаў падаткаабкладання).

На сёння стаць плацельшчыкам ППД лёгка і проста: трэба вызначыць, ці можна займацца пэўным відам дзейнасці, і калі можна, то сцягнуць дадатак "Падатак на прафесійны даход", запоўніць у ім неабходныя палі і пачаць працаваць, тлумачыць Алена Ігнатовіч.

Як вызначыць від дзейнасці, якім можна займацца з ужываннем ППД? Трэба вывучыць пастанову Саўміна ад 8 снежня 2022 года №851 "Аб пераліку відаў дзейнасці" (пералік строгі і закрыты), уважліва прачытаць артыкул 7 закона ад 30 снежня 2022 года №230 "Аб змяненні законаў у пытаннях падаткаабкладання" (яна рамачная і не змяшчае канкрэтных відаў дзейнасці) і рубрыку "Пытанне-адказ" на сайце Міністэрства падаткаў і зборах, дзе ёсць тлумачэнні па канкрэтных сітуацыях.

3. Адкрыць юрыдычную асобу.

Многім давядзецца выбіраць паміж двума апошнімі пунктамі — расказваем, якія могуць быць асаблівасці.

Каму нельга быць ІП?

Цяпер на грамадскае абмеркаванне вынесены праект пастановы Саўміна "Аб прадпрымальніцкай дзейнасці". У ім падаецца пералік відаў дзейнасці, якія плануецца дазволіць для ІП і фізічных асоб, якія не займаюцца прадпрымальніцкай дзейнасцю. Тут увесь спіс, да 25 траўня можна ўносіць прапановы аб уключэнні ці выключэнні пэўных відаў дзейнасці.

Новы падзел, які абмяркоўваецца, на дазволеныя і забароненыя віды дзейнасці для ІП пачне дзейнічаць з 1 кастрычніка 2024 года. Калі від дзейнасці не будзе ўключаны ў пералік дазволеных, з 1 кастрычніка ІП па ім не зарэгіструюць.

Што, калі ІП будзе займацца дзейнасцю, якой няма ў спісе дазволеных? Тады гэта прызнаюць незаконнай прадпрымальніцкай дзейнасцю - з усімі наступствамі. Адміністрацыйная адказнасць прадугледжаная артыкулам 13.3 (“Незаконная прадпрымальніцкая дзейнасць”) КоАП. Парушальнікам пагражае штраф ад 20 да 200 базавых адзінак (цяпер гэта ад 800 да 8000 рублёў) з канфіскацыяй да 100% атрыманага даходу, сродкаў учынення адміністрацыйнага правапарушэння або без канфіскацыі.

Важны момант: індывідуальныя прадпрымальнікі, зарэгістраваныя да 1 кастрычніка 2024 года, маюць права займацца сваім відам дзейнасці, які не ўключаны ў пералік, да 31 снежня 2025 года.

Але тут не варта забывацца, што ў Менску індывідуальных прадпрымальнікаў па тэхнічных прычынах зараз не рэгіструюць. Таму магчымасць зарэгістравацца ў якасці ІП ёсць у тых фізічных асоб, якія зарэгістраваныя па месцы жыхарства не ў Менску.

Хто можа стаць самазанятым?

У праекце пастановы Саўміна "Аб прадпрымальніцкай дзейнасці" ёсць і пералік відаў дзейнасці для фізічных асоб, якія не займаюцца прадпрымальніцкай дзейнасцю. Для іх таксама будуць новаўвядзенні, так што ёсць сэнс уважліва вывучыць спіс, каб зразумець, ці можна будзе працягваць працу ў будучыні.

Акрамя прымянення падатку на прафесійны даход, фізічная асоба можа стаць плацельшчыкам адзінага падатку, збору за выкананне паслуг у аграэкатурызме або збору за рамесніцтва. Важна: каб стаць плацельшчыкам збораў, трэба прайсці адмысловую камісію ў мясцовай адміністрацыі.

Калі вы разважаеце аб выплаце адзінага падатку з ІП і іншых фізічных асоб, трэба зазірнуць у дадатак 24 Падатковага кодэкса. Калі гэты від дзейнасці ёсць у гэтым дадатку, можна займацца ім і плаціць адзіны падатак.

- Уважлівы чытач заўважыць, што віды дзейнасці, дазволеныя на сённяшні момант пры прымяненні ППД і адзінага падатку з індывідуальных прадпрымальнікаў і іншых фізічных асоб, падобныя і недзе цалкам супадаюць, — звяртае ўвагу Алена Ігнатовіч.

Таму важна зразумець прынцыповую розніцу паміж падаткам на прафесійны даход і адзіным падаткам:

АП плаціцца загадзя ў фіксаванай суме, тады як ППД выплачваецца ў залежнасці ад сумы атрыманага даходу.

У аплату па ППД ужо ўключаны ФСАН, тады як АН плаціцца толькі ў падатковыя органы.

Пры выбары АН можна выконваць паслугі толькі фізічным асобам (спажыўцам), тады як пры выкарыстанні ППД фізічная асоба можа ў некаторых відах дзейнасці выконваць паслугі як фізічным асобам, так і індывідуальным прадпрымальнікам і юрыдычным асобам.

Адкрываю юрыдычную асобу - што трэба ведаць?

Агулам аб адкрыцці юрыдычнай асобы ўжо задумаліся многія ІП з адной або некалькіх прычынах. Напрыклад, калі чакаецца, што за 2024 год даход дасягне столі на 500 тысяч рублёў (тады стане нельга быць ІП), калі бягучы від дзейнасці забароняць для індывідуальных прадпрымальнікаў або калі ёсць жаданне наняць больш як трох работнікаў, пашырыць свой бізнэс і перавесці яго на новы ўзровень. Але не заўсёды зразумела, якую арганізацыйна-прававую форму абраць: ПУП, ТАА, ТДА?

Розніца паміж ТАА і ТДА ў тым, што ў таварыстве з дадатковай адказнасцю трэба ўстанавіць субсідыярную адказнасць заснавальнікаў (удзельнікаў) таварыства ў яго абавязаннях у межах, якія вызначаюцца статутам, але не менш чым у суме, эквівалентнай 50 базавым адзінкам (ад 2000 рублёў). Гэта ўся розніца, тлумачыць Алена Ігнатовіч, таму ТДА як арганізацыйна-прававая форма паступова знікае, бо нікому з заснавальнікаў (удзельнікаў) не патрэбная дадатковая адказнасць у перспектыве.

- Выбар застаецца паміж ПУП і ТАА. З пункту гледжання выплаты падаткаў за прадпрымальніцкую дзейнасць розніцы няма: і ПУП, і ТАА даступна спрошчаная або агульная сістэма падаткаабкладання (выплата падатку на прыбытак і ПДВ).

Розніца, напрыклад, пры перадачы актываў ад ІП да ПУП і ад ІП да ТАА. Пры перадачы актываў ад ІП да ПУП не ўзнікае ніякіх падатковых наступстваў ні для самога ІП, ні для юрыдычнай асобы, бо актывы перадаюцца ў рамках аднаго ўласніка (уласнікам маёмасці ПУП выступае фізічная асоба).

Пры перадачы актываў ад ІП да ТАА падатковыя абавязацельствы ўзнікаюць толькі ў юрыдычнай асобы, бо ў гэтым выпадку маёмасць ТАА належыць самому ТАА, у адрозненне ад ПУП, нават нягледзячы на тое, што само ТАА фактычна належыць фізічнай асобе. Таму ТАА павінна будзе аплаціць ССП або падатак на прыбытак з сумы перададзеных актываў.

Асноўныя, але не ўсе адрозненні паміж ТАА і ПУП:

1. Маёмасць знаходзіцца ў ПУП на праве гаспадарчага вядзення і з'яўляецца ўласнасцю фізічныя асобы, у той час як маёмасць ТАА належыць самому ТАА.

Што гэта значыць? Маёмасць ТАА нельга проста так узяць сабе: трэба заплаціць адпаведныя падаткі, напрыклад падаходны падатак пры зняцці грошай у выглядзе дывідэндаў з разліковага рахунку ТАА. У той жа час у ПУП маёмасць можа быць канфіскавана заснавальнікам як з выплатай падаткаў, так і без выплаты.

2. Заснавальнікам ПУП з'яўляецца адзін чалавек, у той час як заснавальнікамі ТАА могуць быць ад 1 да 50 чалавек. ТАА дае магчымасць ствараць бізнэс на партнёрстве.

3. Калі з якіх-небудзь прычын трэба прадаць бізнэс, то ў ТАА прадаецца дзель - гэта даволі простая працэдура, у той час як у ПУП дзелі няма, і прадаць ПУП можна толькі як маёмасны комплекс або рэарганізаваць ПУП у, напрыклад, ТАА і ўжо прадаць дзель, гэта значыць, фактычна, продаж ПУП - больш складаны занятак.

Як перавесці ІП у юрыдычную асобу?

Сёння ёсць два варыянты:

1. Традыцыйны варыянт, пры якім ІП адкрывае юрыдычную асобу і пераводзіць туды бізнэс-актывы рознымі спосабамі (перадача, уклад у статутны фонд, арэнда або, напрыклад, продаж). Ліцэнзіі і дазволы пры гэтым спосабе перадаць ад ІП юрыдычнай асобе нельга. Тут важна памятаць, што могуць узнікнуць падатковыя наступствы, напрыклад, перадачы актываў ад ІП ТАА, пры якой ТАА неабходна будзе заплаціць у бюджэт ССП або падатак на прыбытак.

2. "Бясшвовы пераход" — у гэтым выпадку ліцэнзіі і дазволы можна перадаць ад ІП юрыдычнай асобе, пры гэтым перадача актываў будзе без падатковых наступстваў у рамках закона ад 22 красавіка 2024 года №365 "Аб змяненні законаў у пытаннях прадпрымальніцкай дзейнасці" (разам з "Пунктам аб стварэнні індывідуальным прадпрымальнікам камерцыйнай арганізацыі, якая засноўваецца адной асобай").

Калі ў межах "бясшвовага пераходу" ІП будзе ліквідавана, то пры традыцыйным варыянце магчыма паралельнае існаванне ІП і юрыдычнай асобы. Ці ёсць тут рызыкі?

- Так, падатковыя рызыкі ёсць. Напрыклад, усе мы ведаем, што пры дасягненні аб'ёму даходу на 500 тысяч рублёў у 2024 годзе ІП не зможа працаваць у гэтым статусе ў 2025 годзе. І тут можа ўзнікнуць жаданне падзяліць аб'ёмы даходу паміж юрыдычнай асобай і ІП, тым самым захаваўшы магчымасць працаваць як ІП у 2025 годзе. Падатковыя органы старанна манітораць сітуацыю і выяўляюць такі звязак юрыдычных асоб і ІП.

А такога ІП, які раздзяляў даход у 2024 годзе, чакаюць непрыемныя наступствы:

даналічэнне падаткаў за ягоную дзейнасць (магчыма выкарыстанне стаўкі падаходнага падатку сумай 30 адсоткаў);

забарона на прадпрымальніцкую дзейнасць у 2025 годзе (калі ІП будзе ёю займацца, яе прызнаюць незаконнай, а гэта адказнасць, аб якой згадвалася вышэй).