Бізнэсы будучыні: на чым можна добра зарабіць у Беларусі

Варыянтаў дастаткова, але ёсць нюанс.

Яшчэ нядаўна ўсім раілі адкрываць кавярні, да гэтага — барбершопы і крамы здаровага харчавання, яшчэ раней — франшызы шаўрменных, фітнес-цэнтры і клінінгавыя кампаніі. А якую нішу выбраць для бізнесу ўжо ў 2026 годзе, каб апярэдзіць канкурэнтаў і паспяхова развівацца ў будучыні? З гэтым пытаннем журналісты Onlíner звярнуліся да эксперта.

Свет імкліва змяняецца, з’яўляюцца новыя прафесіі, якія патрабуюць новых ведаў, навыкаў і ўменняў, — пра гэта мы нядаўна распавядалі. Дык як правільна выбраць ідэю для бізнесу, каб не прамахнуцца? «Добры пачатак — палова перамогі» — гэтая прымаўка цалкам адносіцца да выбару кірунку вашай справы. Бо правільны выбар нішы для бізнесу — гэта пытанне нават не ўзроўню будучай прыбытковасці або хуткасці акупнасці, а стратэгіі развіцця, якая паўплывае на ўстойлівасць бізнесу на многія гады. Бо слушна выбраная бізнес-ідэя — аснова бязбеднай будучыні.

На фоне слабога росту

Эканоміка Беларусі працягвае расці сціплымі (на фоне як суседзяў, так і сусветнага ВУП) тэмпамі. Паводле дадзеных Нацыянальнага статыстычнага камітэта, у студзені — жніўні бягучага года валавы ўнутраны прадукт Беларусі павялічыўся толькі на 1,6% у параўнанні з аналагічным перыядам мінулага года. Для параўнання: год таму, паводле Белстата, беларуская эканоміка вырасла на 4,9%.

Тым не менш з’яўляюцца нішы, дзе прадпрымальнікі могуць не толькі зарабляць, але і фарміраваць новыя рынкі. Удзельная вага малога і сярэдняга бізнесу ў ВУП краіны неўхільна павялічваецца і ў 2024 годзе склала 27,4%.

І МСБ можа пачынаць развіваць напрамкі, якія будуць расці значна хутчэй, чым ВУП Беларусі.

Мы вырашылі разгледзець перспектыўныя і арыгінальныя нішы для адкрыцця бізнесу ў Беларусі і запыталіся ў інвестыцыйнага кансультанта, прадпрымальніка, кіруючага партнёра Aser Global Алега Ільіна, якія бізнесы варта адкрываць у бліжэйшы час.

Гледзячы на суседзяў

Паводле слоў эксперта, беларуская медыцына застаецца моцнай у базавым абслугоўванні, але лічбавыя рашэнні развіты слаба. У краіне няма паўнавартасных платформаў тэлемедыцыны, а электронная медыцынская карта знаходзіцца на стадыі развіцця.

— Ёсць некалькі IT-кампаній, якія ствараюць праграмнае забеспячэнне для клінік (напрыклад, для запісу да лекара або кіравання данымі), шэраг стартапаў спрабавалі запускаць сэрвісы анлайн-кансультацый, але шырокага распаўсюджання яны не атрымалі, — тлумачыць Алег Ільін.

Эксперт лічыць, што перспектыўныя нішы ў digital health — гэта мабільныя прыкладанні для маніторынгу хранічных захворванняў, напрыклад дыябету або сардэчна-сасудзістых праблем. Таксама перспектыўным, на думку Ільіна, з’яўляецца адкрыццё бізнесу, звязанага з насімнымі прыладамі, інтэграванымі ў адзіную платформу для пацыентаў і лекараў.

У якасці прыкладу спецыяліст прывёў такія расійскія сэрвісы, як «ТэлеМед», «Яндекс.Здоровье», «Сбер Здоровье», якія сталі лідарамі ў плане анлайн-запісу і тэлемедыцыны на сваім рынку. У Беларусі падобных праектаў пакуль няма.

Новы погляд на адукацыю

Апошнім часам аналітыкі сыходзяцца ў меркаванні, што класічная адукацыя ХХ стагоддзя не адпавядае растучым патрэбам рынку. Ён патрабуе хутка атрымліваць і пашыраць практычныя навыкі ў імкліва зменлівым свеце. У выніку рынак EdTech (адукацыйных тэхналогій) літаральна выбухнуў.

Беларусы гатовыя актыўна інвеставаць у ўласную адукацыю і адукацыю сваіх дзяцей, але шукаюць прыкладныя, а не абстрактныя веды.

Гэта, паводле эксперта, адна з бізнес-ніш, на якія варта звярнуць увагу.

— Некалькі лакальных беларускіх EdTech-стартапаў ужо прапануюць курсы па праграмаванні і англійскай мове. Некаторыя беларускія IT-кампаніі распрацоўваюць прадукты для замежных кліентаў, але не для ўнутранага рынку. Перспектыўныя нішы — платформы мікранавучання для рабочых прафесій, VR/AR-рашэнні для інжынернай адукацыі, AI-рэпетытары для школьнікаў і студэнтаў, — адзначае ён.

Бізнесменам, якія будуць разглядаць гэты варыянт для свайго будучага, варта ўважліва вывучыць платформу «Эквіо» як прыклад EdTech-праекта для дарослых, скіраванага на навучанне рабочым прафесіям.

— У Беларусі аналагічны праект можа быць запатрабаваны, асабліва ва ўмовах неабходнасці павышэння кваліфікацыі рабочых кадраў і адаптацыі да новых тэхналогій, — тлумачыць Ільін.

Складаў мала не бывае

Нягледзячы на тое што Беларусь — лагістычны хаб (перш за ўсё на шляху кітайскіх тавараў у Еўропу), у краіне адчуваецца дэфіцыт складскіх плошчаў. Паводле свежых дадзеных аналітыкаў, на канец I паўгоддзя 2025 года вакантнасць складскіх памяшканняў заставалася мінімальнай. Гэта, адзначыў эксперт, стварае ўнікальную магчымасць для інвестараў.

— Існуючыя лагістычныя комплексы (ЛК) пры індустрыяльных парках і іншыя ЛК не пакрываюць растучыя патрэбы электроннага гандлю (e-commerce) і вытворчасці. Перспектыўныя нішы — склады класа A+ (з клімат-кантролем, аўтаматызацыяй), гнуткія рашэнні для малога бізнесу (self-storage), крос-докінг-цэнтры, — падказвае ідэю для стартапа Алег Ільін.

Эксперт прыводзіць прыклад яшчэ аднаго суседскага кейса — на гэты раз не з Усходу, а з Захаду: у Польшчы кампанія Panattoni за апошнія пяць гадоў ператварылася ў найбуйнейшага дэвелапера складаў Усходняй Еўропы.

Зямля накорміць

Яшчэ адзін варыянт развіцця новага бізнесу — агратэхналогіі. Беларусь традыцыйна моцная ў сельскай гаспадарцы, аднак пры гэтым, паводле эксперта, аграсектар застаецца даволі кансерватыўным: мала тэхналогій дакладнага земляробства, цяплічныя комплексы працуюць не па самых сучасных мадэлях, а вертыкальныя фермы і наогул застаюцца справай энтузіястаў.

— Дзяржаўныя гіганты — «Савушкін прадукт», «Санта-Брэмар», агракамбінат «Дзяржынскі» — выкарыстоўваюць сучасныя тэхналогіі, але ў асноўным на ўзроўні аўтаматызацыі перапрацоўкі, — абмалёўвае становішча спраў Алег Ільін.

Некалькі IT-кампаній прапаноўвалі рашэнні для маніторынгу палёў з дапамогай спадарожнікаў і дронаў, але сістэмнага рынку пакуль няма.

— На гэтым фоне перспектыўнымі нішамі ў дадзеным сектары з’яўляюцца стартапы ў галіне «разумнага» арашэння, сэрвісы для маніторынгу стану раслін у рэжыме рэальнага часу, вертыкальныя фермы ў гарадах для лакальнага забеспячэння свежай гароднінай, — упэўнены эксперт.

Калі нехта з беларускіх бізнесменаў вырашыць рухацца ў гэтым напрамку, яму варта вывучыць літоўскі прыклад: кампанія iAGRO ўкараніла сістэму дакладнага земляробства з выкарыстаннем датчыкаў вільготнасці і спадарожнікавага маніторынгу, што дазваляе аптымізаваць палів і знізіць расход вады да 30—40%.

Падобныя рашэнні ў Беларусі маглі б істотна зменшыць выдаткі сельгаспрадпрыемстваў і стаць кропкай уваходу для малога і сярэдняга бізнесу.

Каб горы смецця не раслі

Адна з глабальных праблем чалавецтва — перапрацоўка смецця. І Беларусь, якая прадпрыняла шэраг удалых, але не надта ўпэўненых крокаў і многія гады змагаецца з гэтай праблемай, не з’яўляецца выключэннем.

— Аднак рэальнасць такая: другасная сыравіна збіраецца слаба, а перапрацоўчых магутнасцей недастаткова. Дзяржпрадпрыемствы БелВТИ і «Белвторресурсы» адказваюць за перапрацоўку, але іх магутнасці абмежаваныя. Некалькі прыватных ініцыятыў займаліся зборам другаснай сыравіны, напрыклад праект «Зялёная карта», але гэтага яўна мала, — тлумачыць эксперт.

На яго думку, перспектыўнымі нішамі ў гэтым сектары з’яўляюцца перапрацоўка сельгасадходаў (гной, салома, сцяблы кукурузы), сэрвісы па сартаванні і зборы пластыку і шкла ў гарадах, вытворчасць прадуктаў з дабаўленай вартасцю з перапрацаванай сыравіны (напрыклад, будаўнічыя матэрыялы або паліўныя брыкеты).

Пачынаючы сваю справу па перапрацоўцы смецця, беларускім прадпрымальнікам было б карысна вывучыць досвед польскай кампаніі Bioelektra Group.

Яна распрацавала тэхналогію поўнай перапрацоўкі бытавога смецця без папярэдняга сартавання. Ільін лічыць, што беларускія гарады маглі б укараняць такія лініі першапачаткова хаця б на ўзроўні пілотаў.

Імпартазамяшчэнне — наша амаль усё

Пра імпартазамяшчэнне ў Беларусі гавораць больш за 20 гадоў, асабліва многа апошнія тры з паловай гады. І не толькі гавораць — улады падтрымліваюць пачынаючых прадпрымальнікаў, якія адважваюцца заняць месцы, што вызваліліся пасля сыходу замежных кампаній з рынку, льготнымі крэдытамі. Гэта дадае энтузіязму тым, хто гатовы пайсці гэтым шляхам.

Сёння, паводле эксперта, беларуская прамысловасць перабудавалася на ўнутраны рынак і партнёраў з ЕАЭС. Гэта адкрывае новыя нішы і для малога бізнесу. Ёсць прадпрыемствы харчовай прамысловасці («Савушкін прадукт», «Малочны свет» і іншыя), асобныя лакальныя брэнды ў хіміі і ўпакоўцы, але месца для пачатку новага бізнесу хапае.

— Перспектыўныя нішы — маторныя і прамысловыя алеі, хімічныя рэагенты і шчолачныя рэчывы, пластыкі і палімеры, будаўнічыя і вогнетрывалыя матэрыялы, а таксама іншая прадукцыя, што адносіцца да імпартазамяшчальнай (у прыватнасці, тавары крытычнага імпарту), — пералічвае варыянты для бізнесу, які мае сэнс адкрываць у 2025 годзе, Алег Ільін.

Адным з удалых пачынанняў малога бізнесу на ніве імпартазамяшчэння можна назваць сыраварню «Белыя росы», якая замяніла імпартныя закваскі і абсталяванне на айчынныя аналагі. Сёння яна вырабляе арыгінальныя сыры з беларускага малака, пастаўляе іх у Расію і павялічыла абарот у 2,5 раза.

Варыянтаў для бізнесу будучыні дастаткова, але ёсць нюанс

— У Беларусі захоўваецца высокі патэнцыял для малога і сярэдняга бізнесу: правільна выбраная ніша з улікам лакальных асаблівасцей і патрэбаў насельніцтва дазваляе хутка заняць рынак і стварыць устойлівы бізнес, — рэзюмуе Алег Ільін.

Падводзячы вынік, можна сказаць, што варыянтаў для адкрыцця сваёй справы мноства. Але пры гэтым пачынаючаму бізнесмену варта не толькі ўважліва вывучаць наяўны і перспектыўны рынак (попыт, трэнды, маштабаванасць), працу канкурэнтаў або аналагічных бізнесаў у суседніх краінах, але і старанна падыходзіць да ацэнкі ўласных магчымасцей, то-бок дакладна разумець свой бізнес-досвед, веды і навыкі, што можа дазволіць развіваць наяўнае абсталяванне і нерухомасць, асабістыя фінансы і цвяроза ацэньваць магчымасць банкаўскага крэдытавання новай справы. Але гэта тэма для яшчэ адной размовы з экспертам.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com