«УЕФА варта іх адстараніць»: у Шатландыі беларускіх футбалістаў чакаюць нязручныя пытанні

Актывісты хочуць спытаць у іх пра палітвязняў.

12 кастрычніка зборная Беларусі па футболе прыедзе ў Глазга, дзе згуляе адборачны матч чэмпіянату свету па футболе супраць Шатландыі. Мясцовыя актывісты і праваабаронцы хочуць правесці акцыю пратэсту каля стадыёна «Хэмпдэн Парк», каб прыцягнуць увагу да сітуацыі з палітвязнямі ў Беларусі.

Сайт Charter97.org пагаварыў з адным з арганізатараў акцыі, прадстаўніком праваабарончай арганізацыі Libereco Кэнам Макбэйнам:

— Для нас гэта добрая магчымасць распавесці шатландскай аўдыторыі пра палітычную сітуацыю і сітуацыю з правамі чалавека ў Беларусі, бо Беларусь не так часта абмяркоўваюць у навінах ні ў Вялікабрытаніі, ні ў Шатландыі. Акрамя таго, гэта магчымасць паспрабаваць аказаць ціск на УЕФА, паколькі яны працягваюць дазваляць Беларусі гуляць у міжнародны футбол.

Пры падтрымцы парламентароў, шатландскага ўрада і іншых урадаў мы спадзяёмся выкарыстаць гэты матч, каб падкрэсліць гэта і сказаць: «Гэтага матча не павінна быць».

— Зборную Беларусі па футболе пры цяперашнім урадзе не варта дапускаць да ўдзелу ў турнірах УЕФА?

— Так, мы займаем такую пазіцыю па двух прычынах. Па-першае, калі УЕФА паслядоўная ў дыскваліфікацыі Расіі, то цалкам паслядоўным выглядае прымяненне такіх жа санкцый у дачыненні да Беларусі, бо Беларусь садзейнічала ўварванню ва Украіну. Акрамя таго, паводле правілаў, узровень карупцыі і палітычнага ўмяшання ў футбол у Беларусі такі, што УЕФА не зможа прытрымлівацца ўласных прынцыпаў, калі будзе і далей дазваляць гэтым камандам гуляць.

Спадзяюся, калі шатландскія СМІ зацікавяцца нашай дзейнасцю, у нас будзе магчымасць абмеркаваць абодва гэтыя аспекты і растлумачыць, чаму, на нашу думку, Беларусь не павінна атрымліваць ад УЕФА свабодны доступ і рэкламу.

— Ці былі якія-небудзь дзеянні ў гэтым кірунку?

— У чэрвені Партыя зялёных Шатландыі ўнесла парламенцкую прапанову, падпісаную шэрагам дэпутатаў, з заклікам да УЕФА дыскваліфікаваць Беларусь.

Матч запланаваны на нядзелю, а за некалькі дзён да гэтага, у сераду, у нас адбудзецца сустрэча ў шатландскім парламенце, на якой мы запросім дэпутатаў парламента падпісаць ліст, які мы накіруем у адказны камітэт УЕФА з просьбай прыняць рашэнне аб адстараненні Беларусі.

На гэтай сустрэчы ў парламенце мы абмяркуем і іншыя пытанні, якія датычацца асобных зняволеных. У шатландскім парламенце 22 дэпутаты ўдзельнічаюць у кампаніі Libereco «Хросныя бацькі». Гэта добрая магчымасць сабраць людзей разам і правесці асветніцкую працу сярод парламентароў. Упэўнены, у некаторых з іх узнікнуць пытанні пра нядаўняе вызваленне зняволеных. Такім чынам, мы арганізуем гэта за некалькі дзён да таго, як у нядзелю, 12-га, мы правядзём акцыю пратэсту каля стадыёна «Хэмпдэн» і, спадзяюся, застанем момант прыезду аўтобуса з беларускай зборнай. У нас будуць сцягі і плакаты з заклікамі да вызвалення палітвязняў.

— Як шатландцы ўспрымаюць падзеі ў Беларусі? Ці яны дасведчаныя?

— Я лічу, што ўзровень дасведчанасці невысокі. Калі мы пачалі праводзіць акцыі ў 2020 годзе, мы рабілі гэта ў той час, калі ў брытанскіх навінах паведамлялася пра маштабныя пратэсты ў жніўні, верасні і кастрычніку, але да нас усё адно падыходзілі людзі і пыталіся (мы стаялі на вуліцах): «Дзе Беларусь? Што адбываецца? Чаму вы пратэстуеце?» На жаль, Беларусь ізноў прыцягнула ўвагу да сябе праз свой удзел у паўнамаштабным уварванні ва Украіну. Магчыма, гэтыя два моманты — і ёсць тое, што многія шатландцы ведаюць пра Беларусь. Таму для нас важна выкарыстоўваць такую падзею, каб пагаварыць пра наступствы для такіх многіх людзей, якія пакінулі краіну, і пра палітычных зняволеных, якія ўсё яшчэ знаходзяцца ў краіне. Калі мы размаўляем з шатландцамі, якія не надта добра разбіраюцца ў сітуацыі, яны разумеюць, спачуваюць і ў асноўным падтрымліваюць нашыя дзеянні.

Павінен сказаць, што той факт, што пятая частка парламентараў Шатландыі падтрымала асобных палітычных зняволеных, сведчыць пра пэўнае разуменне праблемы і жаданне дапамагчы.

— Цікава, ці не з’яўляецца Шатландскі парламент лідарам у працэнтных суадносінах па падтрымцы беларускіх палітычных зняволеных?

— 22 парламентарыі з 126 з’яўляюцца «хроснымі» беларускіх палітычных зняволеных. У сакавіку ў парламенце Шатландыі, у самым яго цэнтры, на працягу некалькіх дзён праходзіла наша выстава. У нас была вялікая экспазіцыя, і мы гаварылі пра палітвязняў. За гэтыя тры дні, думаю, трэць шатландскіх парламентараў, што праходзілі міма, спыняліся, пыталіся, што гэта такое, і шчыра цікавіліся тым, што адбываецца ў Беларусі, параўноўваючы яе з папярэдняй палітычнай сітуацыяй і кампаніямі за правы чалавека.

Дык я рады, што ў Шатландыі парламент такі адкрыты, а шатландскі ўрад вельмі актыўна падтрымлівае беларускую дыяспару і імкненне беларускага народа да свабоды.

— Вы згадалі, што ў Шатландыі з 2020 года праводзяцца мерапрыемствы ў падтрымку Беларусі?

— Так, у жніўні—верасні 2020 года розныя людзі ў розны час пачыналі (цяпер мы каардынуем дзеянні і працуем разам): мы праводзілі пратэсты па выхадных па ўсёй Шатландыі — кожныя выхадныя з верасня 2020 года да Новага года. Мы пачалі, бо нашыя сябры былі на вуліцах у Беларусі, і мы працягвалі, бо нашыя сябры больш не маглі выходзіць на вуліцы (гэта было небяспечна) на працягу 2020 года. Але мы адчувалі важнасць таго, каб хтосьці працягваў. Зараз наша дзейнасць змяніла характар з вулічных пратэстаў і кампаній на значна больш актыўную ўзаемадзею з парламентамі, падтрымку парламентароў і выкарыстанне розных відаў дзейнасці, такіх як спорт або мастацтва, каб прыцягваць розных людзей з розных аўдыторый і распавядаць ім пра тое, што адбываецца ў Беларусі.

— Рэжым Лукашэнкі нясе адказнасць за жудасныя злачынствы: удзел у паўнамаштабнай расійскай агрэсіі супраць Украіны, перамяшчэнне ўкраінскіх дзяцей і іх перавыхаванне. У якой ступені гэтыя жудасныя злачынствы адсоўваюць на другі план тэму беларускіх палітычных зняволеных?

— Павінен сказаць, што брытанскія СМІ вельмі хутка падхопліваюць гэтыя навіны. На працягу некалькіх гадзін пасля абвяшчэння пра вызваленне палітвязняў пра гэта паведамляюць BBC, The Guardian і іншыя ўплывовыя СМІ. Але гэта, напэўна, на адзін дзень, а далей — нічога. Аднак я не магу вінаваціць брытанскія СМІ і іх рэпарцёраў, якія асвятляюць падзеі ва Усходняй Еўропе. Думаю, часткова з-за дзеянняў Трампа, з-за таго, што адбываецца на вайне...

— Якое ваша асабістае меркаванне пра вызваленне 51 палітычнага зняволенага? Пытанне ў тым, што 51 вызвалены, але значна больш тых, хто застаецца за кратамі.

— Гэта вельмі складана. Гэта, безумоўна, вельмі добра для людзей, хоць сам факт дэпартацыі робіць гэтае здарэнне горка-салодкім для саміх зняволеных і для іхных сем’яў, з якімі яны больш не змогуць убачыцца. Рызыка ў тым, што ў Беларусі няма тых сістэмных зменаў, якія мы ўсе лічым неабходнымі.

Было б крыўдна, калі б адбыліся вялікія паслабленні, але ўсё зводзілася б да вызвалення гэтых канкрэтных зняволеных, у той час як рэпрэсіі працягваліся б, а Лукашэнка заставаўся б пры ўладзе — гэта няпроста. Мы, брытанскія актывісты, абмяркоўвалі гэта з прадстаўнікамі беларускай дыяспары, і было цяжка выпрацаваць адзіны паслядоўны падыход.

Сярод беларускіх актывістаў існуе мноства розных пазіцый і поглядаў на тое, як дамагчыся вызвалення зняволеных, чаго патрабаваць, таму існуе сур’ёзная напружанасць: людзі на асабістым узроўні радуюцца вызваленню, але адначасова адчуваюць расчараванне праз адсутнасць сістэмных зменаў.

— Што б вы хацелі сказаць нашым чытачам у Беларусі?

— Я думаю, што Шатландыя — гэта, мабыць, толькі адзін невялікі прыклад таго, што пра тое, што адбываецца ў Беларусі, не забываюць. Ёсць людзі ў парламентах і ўрадах па ўсёй Еўропе, якія ведаюць, што адбываецца ў Беларусі, і якім гэта таксама неабыякава. Футбольныя заўзятары, каманда арміі «Тартан» (так называюць сябе заўзятары зборнай Шатландыі — рэд.), разумеюць сітуацыю і хочуць дапамагчы па-свойму, згуляўшы матч, а таксама журналісты, якім гэта цікава. Такім чынам, падтрымка ёсць па ўсёй Еўропе, і я асабіста бачу тое, што адбываецца, толькі ў Шатландыі. Ёсць людзі са свету мастацтва і спорту, а таксама дэпутаты, якія неабыякавыя, ведаюць і робяць усё магчымае, каб прыцягнуць увагу да таго, што адбываецца ў Беларусі, і падтрымаць нашу справу свабоды.

У пэўным сэнсе невыпадкова, што я займаюся гэтым у Шатландыі, бо ў нас ёсць такая невялікая еўрапейская краіна. Многія людзі, якія хочуць больш свабоды і незалежнасці ў Шатландыі, асацыююць сябе з Беларуссю, невялікай еўрапейскай краінай, якая таксама хоча свабоды і дэмакратыі, і, магчыма, гэтыя сувязі і гэтае імкненне дапамагаюць некаторым шатландцам сказаць: «Так, калі гэта тое, чаго хочам мы, то сітуацыя ў Беларусі значна, значна горшая, і мы падтрымаем нашых еўрапейскіх сяброў у іх імкненні да дэмакратыі».

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com