Палітолаг: Размовы пра дыялог з Лукашэнкам — марнаванне часу

Трэба сканцэнтравацца на пытаннях, якія з’яўляюцца істотнымі.

На сайце European Democracy Hub з’явіўся артыкул пад назвай «Чаму ЕС не павінен уступаць у кантакт з рэжымам Лукашэнкі ў Беларусі». Аўтары публікацыі заклікаюць Еўразвяз ізаляваць рэжым у Мінску і ўзмацніць ціск.

Сайт Charter97.org пагутарыў з сааўтарам артыкула, экспертам Фінскага інстытута міжнародных спраў Грыгорыем Ніжнікавым.

— У вашым артыкуле палітыка ЗША ў дачыненні да Мінска называецца памылковай. Але многія скажуць: менавіта дыялог з рэжымам дапамог выйсці на волю палітвязням. Што вы можаце адказаць на такую пазіцыю?

— Я не бачу доказнай базы таго, што дыялог спрыяе гэтаму; хутчэй мы назіраем адваротную сітуацыю, калі ціск на Лукашэнку вымушае яго шукаць шляхі і магчымасці знізіць гэты ціск і, адпаведна, прымушае яго, у тым ліку, вызваляць палітвязняў.

— Прыхільнікі дыялогу кажуць, што санкцыі супраць рэжыму не працуюць. Што ім можна адказаць, якія аргументы прывесці?

— Калі б санкцыі не працавалі, то Лукашэнка не шукаў бы два гады магчымасці іх зняць, у тым ліку ідучы на саступкі ў дачыненні да Захаду, у тым ліку ў дачыненні да сваіх ворагаў. Мы выдатна разумеем, што таго ж Мікалая Статкевіча ён бы не выпусціў, калі б не было ціску. На жаль, мы разумеем, як сітуацыя пайшла далей. Тым не менш сваіх палітычных апанентаў ён бы не вызваляў, калі б не было прынцыповай палітыкі Захаду. Дыялог — на мой погляд, скрыня Пандоры, якая, дарэчы, не раз ужо спрацоўвала, у тым ліку і супраць беларускага грамадства, калі Захад лічыў, што Лукашэнка можа змяніцца, што ён пойдзе на саступкі.

— Вы сцвярджаеце, што для ЕС капіраванне падыходу ЗША было б стратэгічнай памылкай. Чаму? Як павінен дзейнічаць Брусэль?

— Я лічу, што палітыка ЕС, заснаваная на ціску на Лукашэнку, правільная. Іншая справа, што гэтага ціску недастаткова. Мы цяпер у сітуацыі з межамі цудоўна бачым, як, напрыклад, Лукашэнка вельмі хутка даў задні ход, як толькі Польшча закрыла грузапаток на некалькі тыдняў. І мы бачым, як Лукашэнка рэагуе, калі закрываюць межы для фізічных асоб. Яму проста ўсё роўна.

Патэнцыял для ўзмацнення ціску з боку ЕС ёсць. Лічу, што Брусэль павінен на гэта ісці, адначасова прапаноўваючы больш уключанасці беларускаму грамадству. Тут якраз ёсць велізарнае поле для працы, неабходна вырваць беларускае грамадства з-пад прапагандысцка-рэпрэсіўнага парасона, які выкарыстоўваюць і Масква, і Лукашэнка.

Што да пытання, чаму ЕС не павінен паўтараць амерыканскую палітыку, ёсць простае тлумачэнне — у адрозненне ад адміністрацыі Трампа, Еўропа ўжо наступала на гэтыя граблі, калі спрабавала весці дыялог з Лукашэнкам, спрабавала праз пазітыўныя стымулы змяніць яго паводзіны. Гэта прыводзіла толькі да яшчэ горшых як унутрыпалітычных, так і знешнепалітычных паводзінаў Лукашэнкі. Таму, проста зыходзячы са сваёй рэпутацыі, Захад не пойдзе на саступкі, пакуль не ўбачыць істотных змен у Мінску.

Ведаючы, што Мінск не зменіцца, што ён не спыніць рэпрэсіі, ён не перастане быць таталітарным унутры краіны, а таксама не перастане быць крыніцай рызык для рэгіянальнай бяспекі, працягваючы вайну супраць Украіны, ЕС не можа, не пойдзе і не павінен ісці на саступкі Лукашэнку, на дыялог з ім.

— Не сакрэт, што доўгі час існавала пэўная цыклічнасць: «выбары» — пратэсты — рэпрэсіі — санкцыі — Лукашэнка выпускае палітвязняў — санкцыі здымаюцца. Сёння таксама чуюцца галасы з прапановаю вярнуць Лукашэнку легітымнасць у вачах Захаду і да схемы, якая вельмі зручная для рэжыму ў Мінску. Скажыце, як гэтаму можна супрацьстаяць і што трэба рабіць, каб гэтага не адбылося?

— Добрае пытанне. Мы павінны ў пэўнай ступені аддзяляць зерне ад пустазелля. Калі ёсць акцёры, якія выступаюць з пралукашэнкаўскіх пазіцый, якія зусім не гатовыя весці ніякіх дыскусій па сутнасці ўнутры супольнасці і не прапануюць ніякіх аргументаў, то я лічу, што ў пэўнай ступені контрпрадуктыўна стаяць на месцы і пастаянна тлумачыць, чаму белае — гэта белае.

З другога боку, вельмі важна працягваць нагадваць Захаду, чаму яго палітыка нармалізацыі правальвалася ў мінулым і чаму яна немагчымая пры гэтым рэжыме. Мы з маім сааўтарам Аркадзем Мошэсам пісалі пра гэта яшчэ ў 2023 годзе ўпершыню, калі з’явіліся першыя заклікі да дыялогу з Лукашэнкам.

Трэці, самы важны момант. Няхай нават камусьці вельмі хацелася б абмяркоўваць дыялог, у тым ліку Лукашэнку, гэта немагчыма з улікам структурных прычын. Вярнуцца ў 2020 год ужо немагчыма, мы жывём у новай рэчаіснасці. Рэжым змяніўся, змянілася як яго ўнутраная складовая, так і знешняя. Адпаведна, проста ўзяць і захацець вярнуцца ў мінулае ўжо не атрымаецца, таму гэтыя размовы і жаданні — марнаванне часу.

Трэба сканцэнтравацца на пытаннях, якія з’яўляюцца істотнымі. І сёння галоўнае пытанне, з якім варта працаваць, — што рабіць з беларускім грамадствам унутры краіны. Нельга будаваць палітыку ў дачыненні да Беларусі на адной назе. Ёсць правільная пазіцыя з пункту гледжання санкцый, але неабходна працаваць з беларускім грамадствам і заваёўваць яго давер. Як уключаць беларускае грамадства — гэта галоўная тэма. Астатнія тэмы, лічу, другарадныя.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com