«Людзі думаюць, што я белая і пухнатая»

Беларусы падзяліліся, як жывуць з незвычайнымі прозвішчамі.

Для некаторых людзей прозвішча — не толькі радок у пашпарце, але і гісторыя, якую яны нясуць з сабой па жыцці.

Для адных яно становіцца крыніцай дзіцячых крыўдаў, для іншых — яскравай візітоўкай, піша Tochka.by.

Даём слова беларусам, незвычайныя прозвішчы якіх прымушаюць навакольных азірацца і перапытваць.

Яўген Булка: «Жонку і дзяцей называю «мае крошкі»

— Арыгінальнае прозвішча дзеда — Булкін, але яго скажылі ў ваенкамаце падчас вайны, і потым змяніць не ўдалося. Ёсць чутка, што і Булкін — не арыгінальнае, а сапраўднага мы не ведаем.

Мяне часта пытаюць, ці сапраўднае гэта прозвішча, ці не псеўданім. Часта пішуць яго з «о» на канцы. І даводзіцца некалькі разоў паўтараць: Булка — як хлеб і булка! Не Будка, не Бубка, не Булко.

У Балгарыі ў адказ на маё прозвішча ўсміхаліся шырэй, чым у нас: у іх Жэня — выключна жаночае імя, а «булка» — гэта нявеста або маладая жонка.

У дзяцінстве я цярпеў з‑за свайго прозвішча. Мяне дражнілі ўсе, але звычайна нічога арыгінальней за «А з маслам ці з разынкамі?» або Батона і Багета не прыдумлялі.

Часта мяне ведалі толькі па прозвішчы, а імя не запаміналі або блыталі. Шмат хто думаў, што гэта мянушка. Я хацеў змяніць яго пасля 18 гадоў, але потым адмовіўся ад гэтай ідэі.

Новыя знаёмыя, калі раптам кажуць, што куплялі булкі, або просяць «пасунуць булкі», паглядзеўшы на мяне, чырванеюць, замаўкаюць і просяць прабачэння. Хоць я не разумею чаму.

Дзяцей і жонку называю «мае крошкі». А паколькі маю жонку завуць Майя, то спалучэнне з прозвішчам Булка ў яе асабліва эфектнае.

Кацярына Сяргей: «Цяжка запісацца на «жаночыя» працэдуры»

— Усё пачалося ў 2010 годзе, калі мы з будучым мужам падавалі заяву ў загс. Радок за радком уносілі даныя ў паперку, на перадапошніх радках жаніх падняў галаву і спытаў: «Мае прозвішча будзеш браць ці сваё пакінеш?»

«Канешне тваё», — упэўнена адказала я і паставіла подпіс на дакуменце.

Аргументаў было некалькі. Па‑першае, адно прозвішча ў сям’і — гэта прасцей.

Да таго ж у маім дзявочым, Каленік, многія ўмудраліся зрабіць да трох памылак: часта гэта выглядала як Колейннік.

А яшчэ абодва прозвішчы — і дзявочае, і па мужу — маюць польскае паходжанне, абодва ў гэтай мове абазначаюць імёны, а значыць, я сваіх каранёў не губляю.

А пасля вяселля ў маім жыцці з’явілася шмат прыколаў.

Пры браніраванні століка ў кафэ або заказе таксі трэба пераконваць, што я называю сваё прозвішча, а не імя (Эх, дзесьці ж ходзіць дзяўчына з імем Сяргей!).

Пры запісе ў салон напомняць, што гэты від паслугі падыходзіць толькі жанчынам і дарыць яе мужчыну было б дзіўна.

Запіс да майстра на манікюр таксама суправаджаўся рэплікамі: «А ён у курсе, што вы яго да нас запісваеце?» Калі не хацела тлумачыць, адказвала: «Няхай будзе сюрпрыз».

Пры праходжанні навучання і курсаў мяне шмат разоў прасілі назваць сапраўднае прозвішча. Даводзілася пераконваць, што гэта не жарт.

І вельмі часта пытаюцца: «Дык што, у вас адна старонка з мужам у сацсетках?» Але мы ніколі пра такое не думалі.

Потым у сям’і з’явілася дачка Софія, і колькасць прыколаў павялічылася. У раддоме на бірцы пішуць прозвішча — і мяне некалькі разоў віталі з нараджэннем сына. А пытанне: «Як хлопчык, набірае вагу да выпіскі?» — хутка стала нормай.

Пры першым наведванні педыятра нас з мужам спыталі: «Калі б хлопчык нарадзіўся, вы назвалі б яго Сяргеем?»

«Вядома, не», — адказалі мы ў адзін голас і доўга смяяліся яшчэ ў кабінеце.

Калі Соня хварэла, я заказвала картку: «Першы ўчастак, Сяргей Софія». Наступнае пытанне заўсёды было: «А прозвішча ў дзяцей якое, мамачка?»

Пераканаўшыся на ўсялякі выпадак, што побач ніводнае іншае дзіця не гуляе, я адказвала: «Дык Сяргей — гэта яна і ёсць».

А потым здарылася дзіўнае супадзенне. Высветлілася, што на нашым участку ёсць хлопчык, якога завуць Софія Сяргей.

Прагрэс не стаіць на месцы, і частка пытанняў знікла з з’яўленнем магчымасці запісацца праз інтэрнэт. Але часам мне ўсё яшчэ перазвоньваюць і ўдакладняюць, ці правільна я ўвяла даныя.

Вось так і выходзіць, што ў нашай сям’і тры чалавекі, але імёнаў — чатыры.

Саша Цукар: «Людзі думаюць, што я белая і пухнатая»

— Я старалася знайсці вытокі прозвішча, распытвала бабулю і іншых родзічаў, але нічога дзіўнага або магічнага не выявіла. Адно ведаю дакладна: цукровымі заводамі мае продкі не валодалі.

У ўніверсітэце я праводзіла даследаванне і высветліла, што ў Беларусі толькі шэсць чалавек з такім прозвішчам, больш — розных варыяцый: Сахарчук, Сахараў, Сахарэнка.

Мяне з дзяцінства многія запаміналі па прозвішчы, да таго ж імя сугучнае: Саша Цукар. Але і паводзіны, і знешнасць адрозніваліся ад аднагодкаў.

Для мяне было важна падкрэсліваць сваю ўнікальнасць. Яшчэ ў школе я насіла красоўкі і касуху, праколвала вушы булавкамі і фарбавала валасы ў розныя колеры — і ўсё гэта ў Нясвіжы ў той час, калі так яшчэ ніхто не рабіў.

Дарэчы, у дзяцінстве мне вельмі не падабалася, як мяне завуць. Здавалася: імя Саша — як у хлопчыка! І прозвішча таксама «хлопчавае».

Мая мама — у дзявоцтве Ярмолінская — не змяняла пашпарт пасля замужжа, і я расла з думкай, што яе прозвішча круцейшае.

Калі бацькі сварыліся, мама часта называла тату проста Цукар, і тады адчуванне «другасортнасці» ў мяне толькі ўзмацнялася.

Найчасцей людзі мне кажуць: «Ммм, якое ў вас салодкае прозвішча!» — і чамусьці думаюць, што я таксама белая і пухнатая. А некаторыя лічаць, што гэта псеўданім.

Бывалі і кур’ёзныя сітуацыі. Я ляжала ў бальніцы і пайшла здаваць кроў. Калі я назвалася, медсястра вырашыла, што мне трэба здаць кроў на цукар, — давялося тлумачыць, што аналіз патрэбны агульны, гэта такое прозвішча.

А суседзі, памятаю, часам называлі тату Цукерманам, хоць у нас яўрэйскіх каранёў няма.

Мая кар’ера ў асноўным складвалася за мяжой, і прозвішча ў перакладзе часта гучыць як «сакá». Нібыта нешта з Індыі.

А калі тлумачу, што гэта значыць Sugar, то яно моцна нагадвае псеўданімы порназоркаў. Да таго ж зварот sugar, sugar baby да дзяўчыны ў англамоўнай краіне заўсёды мае флёр флірту. Хоць некаторыя сябры клічуць мяне Sugar — і для блізкіх гэта дапушчальна.

Мне падабаецца, як гучыць маё імя ў англійскім варыянце — Sasha: яно мяккае, але з агеньчыкам і, як і ў Беларусі, даволі рэдкае для дзяўчыны. Думаю, што Бейёнсэ дадала яму жару, выбраўшы сабе сцэнічны псеўданім Sasha Fierce.

У ЗША я часцей прадстаўляюся проста як Саша. Але сваім прозвішчам вельмі ганаруся і ў выпадку шлюбу хачу ўзяць падвойнае.

Ірына Сметана: «Мяне запамінаюць адразу»

— Маё прозвішча па мужу — Сметана, у шлюбе я каля сямі гадоў. Да замужжа была Сакал — як птушка, а цяпер — як кісламалочны прадукт.

Да апошняга не хацела змяняць, яшчэ ў загсе сядзела і разважала, ці не ўзяць падвойнае. Але муж вельмі ганарыцца сваім прозвішчам, і я ўсё ж вырашыла змяніць.

Маё асяроддзе, асабліва на працы, адрэагавала негатыўна. Але за столькі гадоў я так злілася з новым прозвішчам, што ўжо і не памятаю сябе з іншым.

Муж распавёў, што ў школе яго дражнілі Сміт, Кефір або ласкава Сметанка. Але ён заўсёды ставіўся да гэтага з гумарам.

Цяпер мы жартуем, што, магчыма, у нашых жылах цячэ кроў не проста малочных фермераў, а самога Бедржыха Сметаны, вялікага чэшскага кампазітара! Гэтая рамантычная версія прымушае нас адчуваць асаблівую сувязь з мастацтвам і гісторыяй.

Калі я прадстаўляюся новым людзям, рэакцыя амаль заўсёды аднолькавая. Спачатку — недаўменне. «Прабачце, як?» — перапытваюць яны, сумняваючыся ў пачутым. Другі этап — захапленне. «Ой, якое прозвішча смачнае!» — я гэта чую ў 99% выпадкаў. Настрой аўтаматычна падымаецца і ў мяне, і ў суразмоўцы.

Потым з’яўляецца недавер. Многія шчыра лічаць, што гэта мой псеўданім — як у блогеркі, актрысы або спявачкі. А калі людзі разумеюць, што ўсё па‑сапраўднаму, пачынаюць захапляна смяяцца: «Не можа быць! Проста як на слоіку?»

Гэтае прозвішча — мой асабісты пропуск у свет бездакорнай памяці. У паліклініцы мяне запомнілі з першага разу. Цяпер, калі я замаўляю талончык па тэлефоне, адміністратар адразу пазнае мяне: «А, Сметана! Вы даўно ў нас не былі!» І так прыемна, што не трэба па літарах дыктаваць.

Бываюць і кур’ёзы. Людзі часам забываюць само прозвішча, але ніколі — яго сутнасць. Чую такое: «Ну, гэта дзяўчына… з такой малочнай фаміліяй… Ці то Кефір, ці то Ёгурт… А, Сметана!»

Ці памяняла б я сваё прозвішча? Ні за што! Яно ўжо частка маёй асобы, прымушае быць знаходлівей і вучыцца з лёгкасцю ставіцца да сябе. Немагчыма не навучыцца жартаваць, калі носіш такое «смачнае» імя.

А яшчэ ў патоку стандартных Івановых і Пятровых Сметана — як яскравая пляма. З ёй жыццё дакладна не бывае прэсным.

Вольга Цур‑Цар: ад дзіцячых насмешак да царскай годнасці

— Для большасці людзей, якія ўпершыню чуюць маё прозвішча, яно гучыць як псеўданім або жарт. Але для мяне гэта мая ўнікальная гісторыя, мая спадчына і ўрэшце рэшт мая гордасць.

Паходзім мы з вёскі Альшаны пад Столінам. Аднапрозвішчнікаў у нас, можна сказаць, няма. Калі вы недзе сустрэнеце Цур‑Цар — ведайце, гэта наш сваяк, хай і далёкі.

А вось адкуль узялося прозвішча — загадка. Мой дзед расказваў сямейную легенду: быццам бы пару стагоддзяў таму ў нашай сям’і быў ляснік, які так добра служыў у нейкага пана, што той у знак павагі падараваў яму прозвішча Цур‑Цар, то бок «цар лесу».

Ці праўда гэта, ці прыгожы вымысел — цяпер ужо не даведаешся, не пакопаўшыся сур’ёзна ў мясцовых архівах.

У дзяцінстве я свайго прозвішча не любіла. Дзеці бываюць жорсткія, а незвычайнае заўсёды становіцца падставай для дражнілак. Дадае складанасці і блытаніна: людзі пастаянна мяняюць словы месцамі, пішуць з памылкамі, будуюць самыя неверагодныя здагадкі пра маё паходжанне. Прозвішча часта ўспрымаецца як два асобныя словы, што нараджае мноства кур’ёзаў.

Але з узростам прыйшло разуменне, што маё прозвішча ўнікальнае. Гэта маркер, які вылучае мяне з натоўпу. Дзядуля прасіў захаваць яго, бо мужчынскіх нашчадкаў па яго лініі больш няма. Хутчэй за ўсё, я так і зраблю, нават выйшаўшы замуж.

Цяпер я працую лекарам‑фізіятэрапеўтам, і тут прозвішча з абузы ператварылася ў памочніцу: яго хутка запамінаюць пацыенты, яно выклікае цікавасць і нават павагу. Хтосьці ў жарт называе мяне «царэўнай». Гэта дасціпна і стварае асаблівы цёплы кантакт. Мяне лёгка знайсці, канкурэнтаў з такім прозвішчам няма.

Я спрабавала самастойна даследаваць свае карані. «Цур» або «чур» у старадаўнасці быў абярэгам, што ахоўваў межы роду ад злых духаў. Гэта гучыць куды больш грунтоўна, чым царская легенда.

Маё прозвішча для мяне ўжо не прычына для збянтэжанасці, а каштоўнасць. Яно прайшло са мной шлях ад дзіцячых крыўд да дарослага прыняцця. Гэта мая асабістая пячатка, сувязь з продкамі і абяцанне, што наша сямейная гісторыя не канчаецца ў Лету.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com