Палітолаг: Надзеі Фіцо і Орбана на Трампа разбураюцца

Белы дом патрабуе поўнай адмовы ад закупаў расійскай нафты.

Прэзідэнт ЗША Дональд Трамп вылучыў жорсткі ўльтыматум краінам НАТА адносна закупу расійскай нафты, чым паставіў у нязручнае становішча прэм’ер-міністраў Венгрыі Віктара Орбана і Славакіі Роберта Фіцо.

Як патрабаванне прэзідэнта ЗША цалкам адмовіцца ад расійскай нафты можа ўдарыць па Фіцо і Орбану? Пра гэта сайт Charter97.org пагаварыў са славацкім палітолагам і прэзідэнтам Інстытута грамадскіх праблем (IVO) (Браціслава) Грыгорыем Месежнікавым:

— Па-першае, трэба сказаць, што тут вельмі важны шырэйшы кантэкст, бо, з аднаго боку, так і павінна быць: чальцы ЕС, НАТА, заходняя супольнасць дэмакратычных краін павінны адмовіцца ад куплі энергетычнай сыравіны ў Расіі. І, дарэчы, гэта ўжо адбываецца. Я нядаўна бачыў статыстыку, дзе было паказана, што закупы газу і нафты ў Расіі з боку Еўрапейскага саюза рэзка скараціліся.

Але гэта ўсё яшчэ вымяраецца, калі я не памыляюся, мільярдамі. Магчыма, нават некалькімі дзесяткамі мільярдаў еўра. Расійскую нафту краіны Еўрапейскага саюза ўсё яшчэ купляюць, асабліва Славакія і Венгрыя. Калі паглядзець на долю расійскай сыравіны ў энергетычным гандлі Венгрыі і Славакіі, яна застаецца даволі высокай. У прынцыпе, патрабаванне Трампа адпавядае агульнаеўрапейскай палітыцы.

Але, з другога боку, зразумела, што Дональд Трамп — палітык здзелак, і, думаю, гэта гучыць так: «Калі вы гэтага не зробіце, то і мы гэтага не будзем рабіць. Мы не будзем уводзіць санкцыі супраць Расіі, мы не будзем уводзіць санкцыі супраць дзяржаў, якія з Расіяй гандлююць».

Мне здаецца, што гэта, па-першае, не зусім рэалістычны падыход, бо патрэбны пэўны час, нават калі б сёння Славакія і Венгрыя прынялі такое рашэнне. Я падтрымліваю такое рашэнне, але ўсё ж яно патрабавала б часу на перапрафіляванне. Іншая справа, што час быў страчаны. Тут ёсць свой падвох. І нам, людзям, якія сочаць за знешняй палітыкай, здаецца, што гэта можа быць чарговым крокам Дональда Трампа, каб пазбегнуць радыкальных дзеянняў ЗША. Гэта можа быць адцягваючы манеўр або адгаворка. Але паглядзім, як гэта будзе падавацца далей: наколькі Амерыка сапраўды будзе ставіцца да гэтага сур’ёзна, ці будзе патрабаваць, ці будуць перамовы. Хоць мне цяжка ўявіць, якім чынам усё гэта будзе арганізавана менавіта з пункту гледжання каардынацыі з Злучанымі Штатамі. У любым выпадку, усім еўрапейскім краінам неабходна адключыцца ад энергетычнага гандлю з Расіяй.

Што да ўплыву на Славакію і Венгрыю, канечне, перапрафіляванне энергетычных паставак можа быць звязана з часовымі эканамічнымі цяжкасцямі. Гэта запатрабуе часу, нават калі б сёння было прынята рашэнне адмовіцца ад нафты і газу. Дарэчы, па газе ўжо адбылося скарачэнне, а па нафце — яшчэ не зусім. Гэта можа паўплываць на агульную сітуацыю, але, шчыра кажучы, я не чакаю, што гэта зробяць Орбан і Фіцо. Яны будуць шукаць хады, якія дазволяць ім і далей карыстацца пастаўкамі расійскай сыравіны.

Тут ёсць пэўная іронія лёсу. Менавіта Віктар Орбан, а апошнім часам і Роберт Фіцо, заўсёды пазіцыянавалі сябе як палітыкі, якія маюць саюзніцкія адносіны з Трампам або дэманструюць яму сімпатыі. Фіцо быў на канферэнцыі ў Вашынгтоне пасля таго, як Трамп уступіў на пасаду, і дэманстраваў сваю блізкасць да яго.

Гэта, вядома, стварае не надта добрае ўражанне, асабліва цяпер у Славакіі. Дэманстрацыя сімпатый да Дональда Трампа і спроба пазбавіцца ад антыамерыканізму, які раней быў уласцівы партыі «Смер», выглядаюць сумнеўна. Магчыма, цяпер яны зноў вернуцца да гэтага антыамерыканізму і не будуць лічыць Дональда Трампа палітыкам, які ўсё можа вырашыць. Роберт Фіцо некалькі разоў казаў, што Трамп і Пуцін дамовяцца, скончаць вайну, а Еўрапейскі саюз будзе выключаны з гэтага працэсу. І што гэта нават справядліва: маўляў, ЕС паводзіў сябе памылкова, падтрымліваў Украіну, а трэба было імкнуцца да міру. Трамп, на яго думку, да гэтага імкнецца і з Пуціным дамовіцца.

Цяпер відавочна, што гэта былі ўтапічныя ўяўленні. І калі Трамп сапраўды будзе ціснуць, то гэта непрыемна і для Пуціна, і для Орбана. Але перапрафіляванне энергетыкі ў доўгатэрміновай перспектыве можа мець толькі станоўчыя наступствы. Так, будуць часовыя недахопы, выдаткі, спатрэбяцца інвестыцыі ў інфраструктуру, але ўзровень энергетычнай бяспекі, асабліва для Славакіі, павысіцца. Мы станем больш незалежнымі ад Расіі. А Расія заўсёды выкарыстоўвала пастаўкі сыравіны як зброю — інструмент палітычнага, эканамічнага і гібрыднага ціску. То-бок адмова ад расійскай сыравіны — гэта ўмацаванне пазіцый краін-атрымальніц.

— Калі Еўрасаюз прыме рашэнне цалкам адмовіцца ад расійскай нафты, ці могуць Фіцо і Орбан пайсці на адкрыты канфлікт з Бруселем?

— Яны могуць пайсці на канфлікт з Бруселем. Але справа ў тым, што гэта агульная пазіцыя Еўрасаюза. Палітычнае рашэнне аб адмове ад паставак ужо было прынята. Фіцо ўваходзіў у канфлікт з Еўрасаюзам, калі заклікаў ціснуць на Зяленскага, каб ён аднавіў пастаўкі газу. Але гэтага не адбылося. Еўрасаюз заявіў, што будзе шукаць альтэрнатывы. Славакію ў гэтым не падтрымалі, бо рашэнне аб адмове ўжо прынята.

Фіцо, думаю, здольны пайсці на канфлікт з Еўрасаюзам. Тым больш, што ў нас выбары праз два гады, але сітуацыя ўвесь час перадвыбарная. Цяпер працягваюцца мітынгі, і Фіцо можа выкарыстоўваць іх як козыр у камунікацыі з выбарцамі. Сярод яго прыхільнікаў стаўленне да Расіі больш пазітыўнае, чым у сярэднім па краіне, а недавер да Захаду і Украіны вышэйшы. Таму ён можа сцвярджаць, што эканамічныя праблемы ствараюцца з-за несправядлівага стаўлення Еўрасаюза да Славакіі, а ён з гэтым змагаецца.

— У Славакіі тым часам не сціхаюць масавыя пратэсты. Якія ключавыя патрабаванні выстаўляюць пратэстоўцы? Ці можна сказаць, што яны выходзяць ужо не толькі супраць «мер жорсткай эканоміі», але і супраць прарасійскай арыентацыі Фіцо?

— Супраць прарасійскай арыентацыі пратэстуюць пастаянна. Гэта пачалося ўжо праз некалькі месяцаў пасля ўступлення ўрада на пасаду, на пачатку 2024 года. З гэтым звязаныя і антыдэмакратычныя эксцэсы. А сёлета тэма прарасійскай палітыкі і адмовы падтрымліваць Украіну гучыць асабліва моцна.

Цяпер да гэтага дадалося незадавальненне эканамічнай палітыкай. Так званая «кансалідацыя грамадскіх фінансаў» — гэта, па сутнасці, зацягванне паясоў. Для апазіцыі гэта зручная мэта, і людзі разумеюць, пра што ідзе гаворка. Але мітынгі працягваюцца і з іншымі патрабаваннямі: Славакія — гэта Еўропа, падтрымка Украіны, спыненне заігрывання з Расіяй.

Пакуль пратэсты збіраюць нямала людзей, але не крытычную колькасць, каб змяніць палітыку ўрада. Хаця іх колькасць расце: у Браціславе на мінулым тыдні было каля 10 тысяч, а некалькі дзён таму — ужо 18 тысяч. Да нядаўняга часу мітынгі арганізоўваліся грамадзянскімі аб’яднаннямі і ініцыятывамі. Але на мінулым тыдні кіраўніцтва ўзялі на сябе палітычныя партыі, яны пачалі дзеянні, скіраваныя на каардынацыю і стварэнне альянсаў. Па іх складзе можна зразумець, якія партыі ўвойдуць у будучы ўрад, калі будуць выбары — датэрміновыя ці планавыя.

Цяпер палітычныя партыі актыўна падключыліся. У некаторых гарадах маніфестацыі ўсё яшчэ арганізуюць грамадзянскія аб’яднанні, але і там падключаюцца партыі. Таму я чакаю, што колькасць удзельнікаў будзе расці.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com