Надзея Астапчук: «Куды ўклалі мільёны даляраў?»

«Напэўна, у асфальт закапалі», - кажа пра сітуацыю ў спорце чэмпіёнка свету.

Дыскваліфікаваная штурхальніца ядра Надзея Астапчук распавяла, як займаюцца здароўем нашых спартсменаў, і як тыя ходзяць па вастрыі нажа, самастойна закупляючы фармакалогію.

У інтэрв'ю Goals.by спартсменка тлумачыць, чаму зборнай бракуе масажыстаў, і задаецца пытаннем, на што чыноўнікі трацяць велізарныя сумы, пра якія так часта кажуць напярэдадні Алімпіяды.

«Адсутнасць медалёў - заканамерны вынік»

- З якімі пачуццямі сачылі за мінулым чэмпіянатам свету па лёгкай атлетыцы ў Маскве?

- Да старту спаборніцтваў было лёгкае хваляванне, настальгія нават нейкая прысутнічала. А ўжо падчас чэмпіянату свету глядзела на ўсё як просты заўзятар, аматар лёгкай атлетыкі.

- Адсутнасць медалёў у беларусаў можна назваць ганьбай?

- Не. Думаю, гэта проста заканамерны вынік, які прадказвалі яшчэ чатыры гады таму. Беларуская лёгкая атлетыка ішла да гэтага. Адсутнасць медалёў - гэта канец шляху.

- Дзіўная сітуацыя. У Беларусі ганарыліся тым, што ў нас створаная сістэма падрыхтоўкі ў кіданні молата і штурханні ядра. Атрымліваецца, сістэма зламалася ці яе наогул не было?

- Сістэма на тое і сістэма, што ў ёй павінны прысутнічаць усе элементы падрыхтоўкі. У нас жа прысутнічае толькі некалькі. Экіпіроўка, дапусцім, ёсць. Хоць ад яе вынік не з'явіцца. Вопытныя трэнеры яшчэ засталіся. Ёсць дапатопныя савецкія базы. Добра, цярпима. Галоўнае, што ёсць, дзе займацца.

Але ўсё астатняе - прапала! Ці гэтага папросту ніколі не было.

- Пра што гаворка?

- Няма медыцынскага забеспячэння. Няма дастатковага фінансавання. У нас жа ствараюць замкнёнае кола. Каб атрымліваць зарплату, трэба прывезці медаль. Але ж каб выйграць медаль, трэба яго зарабіць, укласці грошы.

Заўсёды кажуць, маўляў, ты вось выйграй, а мы табе дамо. Як гэта? Тое ж самае, што патрабаваць ад машыны паехаць без бензіну, а потым толькі ўліць яго.

Вось з-за гэтай бюракратыі і нейкага пастаяннага патрабавання медалёў і ўзнікаюць праблемы. Замест таго, каб кулаком па стале стукаць, лепш бы сапраўды дапамагалі.

Гэтая гонка за вынікам многіх паламала. Спартсмены ж не могуць нават аднавіцца. Усе працуюць на стомленасці.

У нас няма доктара. Толькі два масажыста. Хіба яны могуць справіцца з усёй зборнай?

Усё гэта разам і дае такі сумны вынік. Паўтаруся, нагнятанне абстаноўкі толькі ламае спартсменаў маральна, нават не фізічна.

Прывяду просты прыклад. Рэкардсменка свету, кідальніца молата немка Бэці Хайдлер не прайшла кваліфікацыю. Але яна сышла са спаборніцтва, усміхаючыся. Раздавала інтэрв'ю. Спакойна казала, што вось нешта не атрымалася. Усё таму, што калі яна прыедзе дадому, ёй ніхто не будзе адсякаць галаву за адсутнасць узнагароды. І ніхто нічога дрэннага не скажа!

Пры гэтым яна не прайшла кваліфікацыю. У нас жа чалавек трапляе ў фінал, і на яго ў выніку скардзяцца, што не ўзяў, бачыце, медаль. Вось і параўноўвайце.

«Не разумею, куды менавіта чыноўнікі ўкладаюць грошы»

- Аліна Талай выказвалася ў падобным ключы...

- Так-так, чытала яе інтэрв'ю. Мне нават няма чаго дадаць.

- Талай шмат казала пра фармакалогію. Маўляў, яна сама яе купляла, чытала ў інтэрнэце пра тое, якія прэпараты прымаць. Вы схільныя ёй верыць?

- Вядома! Яна сказала, як ёсць. Гэта рэальны погляд спартсмена знутры на тое, што цяпер адбываецца ў нашай лёгкай атлетыцы.

Усё ж зборы абрэзалі. Хіба толькі ў Стайках добра падрыхтуешся? І, вядома, медыцынскае забеспячэнне. Гэта самая вялікая праблема. Аліна перадала рэальныя рэчы.

- Гэта значыць, у штаце зборнай нават няма людзей, якія маглі б падказаць спартсмену, як засцерагчыся ад памылак?

- На дадзены момант, я не ведаю, хто можа дапамагчы. Трэба шукаць замежнага спецыяліста, даваць яму добрую зарплату, і ўжо праз яго заключаць кантракты з вядомымі фірмамі, якія будуць пастаўляць прэпараты напрамую.

Асноўная праблема з трапленнем на допінгу ў тым, што людзям даводзіцца самім усё купляць. А вытворцы хітруюць і не пішуць, што там на самой справе ў іх ва ўпакоўцы. Як чалавеку праверыць гэта? Нехта купіў простыя амінакіслоты або пратэін, а апынулася нейкая хрэнь. Вось і ўсё. Дыскваліфікацыя на два гады.

Вось ад гэтага спартсмена трэба ахаваць. Трэба прымаць паўнавартасныя правераныя лекі. А як самастойна гэта рабіць?

Плюс, вядома, патрэбны пастаянны лекар. Бо адна справа купіць прэпараты. Але нельга ж усё запар прымаць. Пэўны элемент неабходна ўжываць у правільны момант падрыхтоўкі. Усё гэта павінен раскладваць спецыяліст індывідуальна пад кожнага чалавека. У нас такога не было, няма і, напэўна, у бліжэйшы час не будзе.

Адпаведна трэба шукаць такога лекара за мяжой, заплаціць яму нармальныя грошы, паставіць побач нашых маладых лекараў. Хай яны вучацца, набіраюцца вопыту. Няўжо нельга стварыць такую сістэму?

Праўда, у нас нават няма лабараторыі, дзе можна праверыць нейкія лекавыя кампаненты. Пакуль жа спартсмены прадастаўленыя самі сабе. Правільна Талай кажа. Купляеш сам гэтыя сродкі, і не ведаеш, трапішся ці не.

- Чаму да гэтага часу ў лёгкаатлетычнай камандзе няма адпаведных спецыялістаў?

- У нас іх не рыхтуюць. А запрашаць замежнікаў ніхто не збіраецца. Зараз жа спартыўная медыцына пайшла далёка наперад. Мы засталіся ў каменным стагоддзі.

Плюс да ўсяго нам патрэбны яшчэ і траўматолаг. Многіх неабходна правільна аднавіць. Спартсмены працуюць на стоме, з-за чаго здараюцца розныя надрывы. У нас жа знайшлі лекара, які сышоў на пенсію, прапрацаваўшы ў паліклініцы. Даюць яму тры мільёны рублёў і ставяць на працу. Што ён можа зрабіць? Нічога. Хіба што пластыр даць. Ён жа акрамя бабуль нікога не лячыў. А яму даюць зборную.

Вось з-за такой сістэмы шмат людзей траўмуецца. Да спаборніцтваў усе падыходзяць разбітымі. А яшчэ пасля ўсяго гэтага на спартсмена скідваюць нервовае напружанне, можна сказаць, дабіваюць малатком.

- Атрымліваецца, без фармакалогіі ў лёгкай атлетыцы нерэальна дамагчыся высокага выніку?

- Я шмат маю зносіны з людзьмі з-за мяжы. Магу прывесці просты прыклад. Федэрацыя лёгкай атлетыкі Літвы кідальніку дыска Віргіліўсу Алекна вылучае 100 тысяч еўра на падрыхтоўку на адзін сезон! А ў нас пры зарплаце трыста даляраў патрабуюць, каб спартсмен сам рыхтаваўся.

І нават калі атрымліваеш прэзідэнцкую стыпендыю ў памеры тысяча даляраў, самому немагчыма падрыхтавацца. Гэта ж не грошы Алекны. Але ў літоўца цалкам нармальныя сродкі. Вось у Чэхіі на спартсмена даюць 70 тысяч еўра. Пры ўдалым выступленні павышаюць зарплату. Не - уразаюць. Але пры гэтым першапачаткова даюць базавую падрыхтоўку.

А мы працуем толькі для таго, каб пракарміць сябе, трацім на ежу. Самі бачыце фінансавыя выдаткі ў розных краінах.

У тэнісістаў так наогул фармакалагічная падрыхтоўка вылічаецца мільёнамі даляраў. Іх вядуць цэлы год. А ў нас за 300 даляраў без канца нешта патрабуюць.

- На жаль, зноў трое беларускіх лёгкаатлетаў дыскваліфікаваныя за ўжыванне забароненых прэпаратаў. Чаму так адбываецца? У чым праблема?

- Дакладна не ведаю, што канкрэтна ў іх за сітуацыі. Але ў 90 адсотках выпадкаў трапленне на допінгу адбываецца з-за таго, што людзі купляюць рэчы, якія ніяк нельга праверыць. Пра гэта мы вышэй казалі.

- Таксама ў камандзе па лёгкай атлетыцы скардзяцца на недахоп масажыстаў. Гэта традыцыйная праблема ці нешта новенькае?

- На жаль, гэта пастаянная праблема. Усе гульнявыя клубы перахопліваюць у нас лепшых спецыялістаў. Разумееце, іх цяжка ўтрымаць. У камандах плацяць зусім іншыя грошы. Як масажыст будзе працаваць за тыя ж 300 даляраў, калі ён у клубе можа атрымліваць тры тысячы? Плюс там 20 чалавек, а ў нас - каманда ў дзве тысячы...

- Парадаксальная сітуацыя. Чыноўнікі нярэдка кажуць, што Мінспорту забяспечвае спартсменаў усім неабходным. Асабліва часта падобныя словы гучаць напярэдадні Алімпіяд. А на практыцы ўсё аказваецца зусім не так...

- Я заўсёды хацела спытаць у іх - чым усім? Што канкрэтна зроблена?

Вось кажуць, маўляў, мы ў лёгкую атлетыку ўклалі чатыры мільёны даляраў. А куды? Напэўна, у асфальт закапалі.

Зараз растлумачу, у чым заключалася падрыхтоўка, калі я трэніравалася. Вось вам зборы ў Раўбічах. І яшчэ адзін раз у год праводзіўся выязны збор на 20 дзён. Мы атрымлівалі добрую ежу. У выніку на Астапчук за мяжой было выдаткавана чатыры тысячы еўра. Хіба гэта вялікія грошы?

Але кажуць жа пра іншыя лічбы. Куды тады сыходзяць фінансы? Не разумею, куды іх укладваюць чыноўнікі. Няхай растлумачаць. У форму? Нас экіпіруе Nike, квіткі аплочвае IAAF, пражыванне - арганізатары. Дык хто і куды ўкладвае грошы?

Фармакалогію, як я ўжо казала, ніхто не купляе. Толькі за тыдзень да старту, калі яна ўжо не патрэбная, нешта выдаюць. Ды і то беларускай вытворчасці. Яе піць небяспечна для здароўя. А ў нас паўтараюць, што ў кагосьці ўкладваюць.

«Тварам да мяне ніхто не паварочваецца»

- Як асабіста вашы справы?

- Усё па-ранейшаму. Чакаю рашэнняў. Міністэрства спорту і федэрацыя лёгкай атлетыкі павінны абмеркаваць маё пытанне. Але ўжо пайшоў другі месяц, як яны ўсё ніяк не могуць сабрацца.

- Аляксандр Трашчыла заявіў, што захоўваюцца надзеі на спрыяльны зыход у «справе Астапчук». Так і ёсць?

- Калі будуць змагацца за мяне, то, думаю, так, шанцы ёсць. А калі будуць змагацца так, як яны збіраюцца для прыняцця рашэння, то наўрад ці.

Напэўна, нават я не захачу сустракацца з кімсьці з Мінспорту. Які сэнс? Ніхто нікому не патрэбны. Адны толькі патрабаванні. Тварам да мяне ніхто не паварочваецца.

- Зараз вы трэніруецеся або займаецеся чымсьці іншым?

- Агульнафізічную форму падтрымліваю, але ядро не штурхаю.

- Непрыемнае пытанне. Андрэй Міхневіч сказаў, што вас спрабуюць выратаваць за кошт цяжкага пакарання яму. Як вы паставіліся да яго слоў?

- Ён памыляецца. Проста Андрэй мяне вельмі не любіць. Напэўна, сказаў з-за крыўды.

Фота: Erik van Leeuwen