Зміцер Бандарэнка: «Прыходзіць час выбару: Расея ці Еўропа»

«Прыходзіць час выбару: альбо ўваходжанне ў склад Расеі цалкам або сям'ю рэгіёнамі (пра што неаднаразова заяўляла кіраўніцтва Расеі, у тым ліку прэзідэнт Пуцін), альбо ўваходжанне ў сям'ю еўрапейскіх народаў», – заявіў у інтэрв'ю «Голасу Амерыкі» каардынатар Хартыі’97, сябар аргкамітэта грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» Зміцер Бандарэнка.

Алекс Кэмпбел: Апошнім часам з'яўляецца ўсё больш пацверджанняў таму, што большасць беларусаў выступаюць за інтэграцыю краіны ў адзіную Еўропу. Пра гэта кажуць і вынікі нядаўняга маніторынгу грамадскай думкі, і нечаканыя для ўлад вынікі тэлевізійнага апытання, якое паказала, што значная частка насельніцтва Беларусі выступае за скарэйшае збліжэнне з Еўропай.

Вы з'яўляецеся адным з ініцыятараў грамадзянскай кампаніі, мэта якой – падштурхнуць улады да рэальных крокаў у гэтым кірунку. Як нарадзілася гэтая ідэя, і як вам бачыцца далейшая стратэгія грамадзянскай супольнасці?

Зміцер Бандарэнка: У канцы 2006 года кіраўніцтва Еўрапейскага Звязу выступіла з зваротам да ўрада і народа Беларусі, у якім былі выкладзеныя дванаццаць прапаноў, рэалізацыя якіх дазволіла б Беларусі скарыстацца перавагамі праграмы суседства з ЕЗ.

Як вядома, беларускія ўлады не адгукнуліся на прапановы Еўракамісіі, а грамадзянская супольнасць Беларусі гэтыя прапановы пачула, і першым адказам стала кампанія падрыхтоўкі «Еўрапейскага Маршу», які прайшоў увосень мінулага года. Прычым арганізатарамі, сярод якіх быў і я, першапачаткова заяўлялася, што гаворка ідзе не пра аднаразовую акцыю і што гэтая еўрапейская кампанія будзе працягнутая.

У студзені гэтага года шэраг вядомых беларускіх палітыкаў і грамадскіх дзеячаў выступілі з прапановай разгарнуць масавую грамадзянскую кампанію «Еўрапейская Беларусь». Ініцыятарамі выступілі міжнародны каардынатар Хартыі’97 Андрэй Саннікаў, былы палітвязень і былы міністр знешнеэканамічных сувязяў Міхаіл Марыніч, намеснік старшыні партыі Беларускі народны фронт Віктар Івашкевіч і лідэр Беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі «Народная грамада» і таксама былы палітвязень Мікола Статкевіч. Гэтую ідэю падтрымалі моладзевыя арганізацыі, шэраг вядомых дзеячаў культуры, сярод якіх акцёры і рэжысёры «Свабоднага тэатра», прадстаўнікі палітычных партый.

А.К.: Як успрынялі гэтую ініцыятыву прыхільнікі руху «За свабоду», які ўзначальвае Аляксандр Мілінкевіч?

З.Б.: Мы абмяркоўвалі яе з Аляксандрам Уладзіміравічам. Ён, безумоўна, выступае за еўрапейскую інтэграцыю. Аднак актывісты руху "За Свабоду" вядуць цяпер сваю кампанію "За свабодныя выбары" і хочуць сканцэнтраваць свае намаганні сёлета менавіта на гэтай кампаніі. Але я думаю, што мы будзем узаемадзейнічаць, таму што кампанія "Еўрапейская Беларусь" – гэта не палітычны блок або перадвыбарная кааліцыя: яе мэта – пасоўванне еўрапейскіх каштоўнасцяў і ідэй у беларускім грамадстве, а таксама дэманстрацыя еўрапейскага выбару беларускага народа.

А.К.: Якія вашы планы на бліжэйшую будучыню?

З.Б.: Нашы мэты вызначаюць формы нашай працы – распаўсюджванне інфармацыі аб перавагах супрацоўніцтва Беларусі з Еўрапейскім Звязам у Інтэрнэце, праз буклеты, газеты, улёткі, кампанія па зборы подпісаў у падтрымку ідэі ўступлення Беларусі ў ЕЗ. Мы плануем сабраць даволі вялікую колькасць подпісаў і накіраваць іх кіраўніцтву Еўрапейскага Звязу. Мы таксама будзем звяртацца да беларускіх улад з заклікам адгукнуцца ўсё-ткі на прапанову Еўрапейскай камісіі.

А.К.: Для тых, хто знаёмы з гісторыяй Беларусі, хто назірае за цяперашняй палітычнай сітуацыяй у гэтай краіне, відавочная неадназначнасць геапалітычных памкненняў насельніцтва. З аднаго боку, значная частка насельніцтва падтрымлівае інтэграцыю Беларусі ў Еўропу. У той самы час (хоць гэта і залежыць ад таго, хто праводзіць даследаванні і як фармулююцца пытанні) частка насельніцтва выступае за інтэграцыю з Расеяй. Чым вы тлумачыце такую дваістасць сітуацыі?

З.Б.: Гэта рэальнасць нашага жыцця. Як вядома, сярод усіх рэспублік былога Савецкага Саюза Беларусь была найбольш русіфікаванай, нацыянальная самасвядомасць беларусаў не была дастаткова развітой. Можна сказаць, што яшчэ ў 70-я гады не так ужо шмат было людзей, якія добра валодаюць беларускай мовай, ведаюць гісторыю Беларусі. У гэтым сэнсе мы адставалі ад сваіх суседзяў.

Сёння, нават нягледзячы на ўзмацненне дыктатуры, рост нацыянальнай самасвядомасці ў наяўнасці, і ўлады змушаныя лічыцца з меркаваннем народа, чаму яны і правялі летась пампезную кампанію «За незалежную Беларусь», вынікам якой стаў канцэрт у Менску, на якім прысутнічалі ад 300 да 500 тысяч чалавек. Рост нацыянальнай самасвядомасці – факт, і беларусы сёння – гэта ўжо не тыя «савецкія беларусы», якімі яны былі ў мінулым. У Беларусі вельмі шмат каталікоў і пратэстантаў – гэта цэрквы, якія прапаведуюць еўрапейскія каштоўнасці. Ну, і безумоўна, Расея – наш сусед, у нас вельмі шмат змяшаных шлюбаў, і гэта наша рэальнасць.

Аднак прыходзіць час выбару: альбо ўваходжанне ў склад Расеі цалкам або сям'ю рэгіёнамі (пра што неаднаразова заяўляла кіраўніцтва Расеі, у тым ліку прэзідэнт Пуцін), або ўваходжанне ў сям'ю еўрапейскіх народаў. Беларусь па плошчы і насельніцтву – гэта сярэднееўрапейская краіна, па гэтых паказчыках яна займае 13 – 14-ае месца з сарака з лішнім еўрапейскіх краін. Адна з нашых задач – гэта спрыяць грамадскай дыскусіі, хай нават і ва ўмовах дыктатуры, пра шлях руху нацыі і развіцця нашай дзяржавы.