Георгій Бадзей: У нашым эканамічным крызісе вінаватыя толькі ўлады

У адыходзячым годзе чыноўнікі раздалі чарговую порцыю абяцанняў лібералізаваць і ўдасканаліць умовы гаспадарання.

Адчуў бізнэс паляпшэнне дзелавога асяроддзя — пра гэта ў інтэрв'ю газеце «Беларусы і рынак» распавядае ганаровы старшыня Бізнэс-саюза прадпрымальнікаў і наймальнікаў імя прафесара М. С. Куняўскага (БСПН) Георгій Бадзей.

— Георгій Пятровіч, ці апраўдаў 2016 год надзеі беларускага бізнэсу?

— А што, хтосьці спадзяваўся на паляпшэнне? Я такіх не ведаю. Ужо ў пачатку года стала зразумела, што разлічваць на эканамічны рост у цяперашніх умовах нерэальна. На днях сустрэў знаёмага дырэктара, пацікавіўся, як ідзе бізнэс. У адказ пачуў: «Горш, чым летась, але лепш, чым у I квартале 2016-га». У такім духу вам сёння адкажа большасць кіраўнікоў айчынных кампаній.

У нашай краіне чамусьці прынята спісваць правалы на ўплыў замежнага крызісу, многія кажуць нават аб глабальным эканамічным крызісе. Але, дазвольце, сусветная эканоміка працягвае расці, на ўздыме большасць краін-суседак. Нават у Расеі справы не такія дрэнныя, як прадказвалі некаторыя. У нашым эканамічным крызісе вінаватыя ў большай ступені кіраўніцкія фактары, то ёсць ён носіць унутраны характар.

Дарэчы, статыстыка пакуль не радуе. Так, у параўнанні з вераснем у кастрычніку трохі паднялася прамысловая вытворчасць. Аднак я не спяшаўся б даваць станоўчую ацэнку, бо пакуль гэта не больш чым месячнае ваганне. Да таго ж рэальны заробак у краіне — тое, дзеля чаго мы ўсе працуем, — працягвае падаць. Відавочна, што меры, якія прымаюцца ўрадам па вывадзе эканомікі з крызісу недастатковыя і неэфектыўныя.

— Якія дзеянні, на ваш погляд, будуць эфектыўнымі?

— Яшчэ ў канцы мінулага года БСПН прапанаваў ураду матрыцу мер. Саюз рэкамендаваў засяродзіцца перш за ўсё на рэальным сектары эканомікі, садзейнічаць фінансаваму аздараўленню прадпрыемстваў.

Цягам года ўрад прымаў толькі кропкавыя меры, у тым ліку за кошт бюджэту падтрымала дзяржаўныя кампаніі машынабудаўнічага сектара. У сувязі з гэтым узнікае пытанне: ці правільна ўкладваліся сродкі, калі гэта не дало адчувальнага выніку? На мой погляд, тактыка «мы падтрымаем толькі дзяржсектар, а астатнія няхай самі выбіраюцца» асуджаная на правал.

— Высокая фіскальная нагрузка — першае, на што сёння скардзяцца дырэктары.

— Мы заклікалі ўрад даць беларускім прадпрыемствам падатковыя канікулы ці хаця б сысці ад авансавага прынцыпу пры выплаце некаторых падаткаў. Алгарытм павінен быць такім: атрымаў даход — заплаціў падатак, а не так як цяпер: пералічы авансам ПДВ, а потым некалькі месяцаў чакай паступлення даходу на разліковы рахунак.

Заклікалі вызваліць ад ПДВ закупку сыравіны і матэрыялаў, якія выкарыстоўваюцца ў прамысловай вытворчасці. Акрамя таго, на наш погляд, мэтазгодна засяродзіць фіскальную нагрузку не на этапе стварэння дабаўленай вартасці, а пасля дасягнення канчатковага фінансавага выніку, то ёсць узмацніць ролю падатку на прыбытак.

Казалі, давайце знізім мыты на сыравіну, раз ужо мы закупляем яе ў асноўным за мяжой... на жаль, ніякага паслаблення фіскальнай нагрузкі на рэальны сектар не відаць, хутчэй, наадварот, некаторыя развязанні яе толькі павялічылі.

Згодна з сусветнай практыкай, зніжэнне падаткаў — асноўны інструмент стымулявання эканамічнага росту. Беларускія чыноўнікі гэта разумеюць, аднак заяўляюць: прабачце, у нас зацверджаныя бюджэтныя выдаткі і пад іх трэба сабраць падаткі.

— Ці бачыце вы рэзерв у паляпшэнні фінансавага становішча прадпрыемстваў за кошт зніжэння затрат, на што нацэльвае ўказ №78? Падатковую нагрузку не знізілі, але ж ёсць і іншыя спосабы аптымізацыі сабекошту.

— Указ №78 толькі пазначыў мэту — не менш чым на чвэрць знізіць сабекошт вырабленай прадукцыі, але не прапанаваў ніякіх механізмаў для таго, каб гэта зрабіць. Сапраўды, паменшыць выдаткі дазваляе не толькі паслабленне фіскальнай нагрузкі, але і, напрыклад, змяненне структуры вытворчасці, актыўнае развіццё аўтсорсінгу, субкантрактацыі. Многія прадпрыемствы спрабуюць ісці такім шляхам, аднак іх вельмі бянтэжыць рэакцыя кантралюючых органаў, якія ўспрымаюць аўтсорсінг як свядомае памяншэнне падаткаабкладальнай базы і ўхіленне ад выплаты падаткаў.

— У адыходзячым годзе шмат гаварылася аб рэформе дзяржаўнай уласнасці. Раз ужо мы не гатовыя да сур'ёзнай прыватызацыі, тады давайце зменім хоць бы прынцыпы кіравання дзяржаўнымі прадпрыемствамі. Пайшла справа далей за словы?

— Я не заўважыў якіх-небудзь істотных змен. На жаль, чыноўнікі галіновых ведамстваў і выканкамаў па-ранейшаму вядуць сябе як кіраўнікі дзяржпрадпрыемствамі: паказваюць, што трэба выпускаць і куды прадаваць. Неяк кіраўнік адной сельгасарганізацыі паскардзіўся: будзь у яго магчымасць выбіраць контрагентаў, выручка ад продажу малака павялічылася б значна. Што ўжо тут казаць аб фармаванні здаровых рынкавых стасункаў!

Пры гэтым і чыноўнікі, і дырэктары адчуваюць сябе ўсяго толькі наёмнымі работнікамі, а таму сканцэнтраваны перш за ўсё на выкананні даведзеных заданняў, а не на дасягненні рэальнай эканамічнай эфектыўнасці.

Па-ранейшаму даводзіцца сутыкацца з мноствам перакосаў у кіраўнічых развязаннях. Давялі да выканкамаў паказчыкі па экспарту — тыя вымушаюць прадпрыемствы сыравіннага сектара актыўна прадаваць прадукцыю за мяжу. А маглі б задумацца аб арганізацыі ў сваім рэгіёне больш глыбокай перапрацоўкі сыравіны, што дазволіць выпускаць прадукцыю з больш высокім дабаўленым коштам.

Яркі прыклад — сітуацыя ў гарбарнай галіне. Сельгасарганізацыі і мясакамбінаты прадаюць за мяжу неапрацаваныя шкуры, а скураныя камбінаты адчуваюць дэфіцыт сыравіны і таму вымушаныя імпартаваць яе.

Мы не ставім пытанне рубам перадзелу ўласнасці. Важна, каб мэнэджары дзяржаўных кампаній навучыліся вырашаць не толькі імгненныя, але і стратэгічныя задачы, імкнуліся не толькі выконваць пэўны набор паказчыкаў, але і змагацца за рост капіталізацыі даручаных ім прадпрыемстваў.

— Чаго пажадаеце ў новым годзе рэгулятару?

— Больш мудрасці. Так, пачынаць некаторыя рэформы страшна, але, калі разумееш, што змены непазбежныя, варта праявіць менавіта мудрасць.

— А дырэктарам?

— Захоўваць аптымізм і цярпенне, больш крэатыву пры дасягненні пастаўленых мэтаў. Раю спадзявацца на ўласныя сілы, а не на падтрымку звонку.