СМІ: Індыя каланізуе Далёкі Усход Расеі

Гэты аддалены рэгіён вядомы сваім сепаратызмам у дачыненні да Масквы.

Падчас візіту прэм'ер-міністра Індыі Нарэндра Модзі (Narendra Modi) у Расею ў пачатку верасня бакі падпісалі некалькі пагадненняў і мемарандумаў пра ўзаемаразуменне ў галіне вытворчасці прадукцыі ваеннага прызначэння, ядзернай энэргетыкі, выкарыстання прыроднага газу (у якасці газаматорнага паліва), у сферы марскога паведамленні і гандлю. Індыя і Расея абавязаліся патроіць да 2025 года таваразварот паміж дзвюма краінамі да 30 мільярдаў даляраў, а таксама падпісалі дарожную карту супрацоўніцтва ў нафтагазавым сектары на пяць гадоў, піша японскае выданне The Diplomat (пераклад – inosmi.ru).

Аднак галоўным пунктам праграмы візіту Модзі ў Расею былі ініцыятывы Індыі ў адносінах да расейскага Далёкага Усходу. На пятым саміце Усходняга эканамічнага форуму (СЭФ), які праходзіў 4–6 верасня ва Уладзівастоку, Модзі паабяцаў адкрыць крэдытную лінію на суму адзін мільярд даляраў для развіцця расейскага Далёкага Усходу.

Расейскі Далёкі Усход – гэта вялізны рэгіён, які распасціраецца ад возера Байкал, найбуйнейшага ў свеце прэснаводнага возера, да Ціхага акіяна і займае блізу траціны тэрыторыі Расеі. Хоць ён багаты на такія прыродныя рэсурсы, як карысныя выкапні, вуглевадароды, драўніна і рыба, эканамічна ён развіты слаба. Тут існуе шэраг праблемаў, як суровы клімат, малалікае насельніцтва, міграцыя, неразвітая інфраструктура і адсутнасць злучэння. Праз гэтыя праблемы расейскі Далёкі Усход заставаўся ў многіх адносінах слаба развітым рэгіёнам.

Недастатковае развіццё расейскага Далёкага Усходу выклікае ў Масквы непакой. Гэты аддалены рэгіён вядомы сваім сепаратызмам, і Масква з зразумелых прычынаў асцерагаецца, што ягонае недастатковае развіццё выкліча сепаратысцкія настроі, якія могуць падаграваць суседнія краіны, напрыклад Кітай. Праз гэтыя асцярогі расейскі ўрад у 2006 годзе прыняў пастанову пра прыярытэтнае развіццё Далёкага Усходу.

На хвалі ўкраінскага крызісу ў 2014 годзе актывізавалася кампанія, якая праводзіцца ЗША і ЕЗ з мэтай ізаляцыі Расеі. У дачыненні да Расеі былі ўведзеныя санкцыі, і ёй давялося шукаць іншыя рынкі, іншыя крыніцы інвестыцый і тэхналогій. Усё гэта прывяло да таго, што Расея зрабіла разварот у бок Азіі, і з улікам гэтага развароту стала больш прыкметнай і ўвага Масквы да свайго Далёкага Усходу.

У 2015 годзе Пуцін пачаў праводзіць ВЭФ для прываблівання інвестыцый на Далёкі Усход і інтэграцыі рэгіёну з усходнеазіяцкімі эканомікамі. У наступныя гады ў ВЭФ удзельнічалі кіраўнікі шэрагу краінаў, у тым ліку Японіі, Кітая, Манголіі і Паўднёвай Карэі.

Хоць Індыя ўпершыню ўдзельнічала ў ВЭФ у 2019 годзе, з расейскім Далёкім Усходам яна ўжо знаёмая. У 1992 годзе Індыя адкрыла консульства ва Уладзівастоку, стаўшы ў гэтых адносінах першай краінай у свеце. У наступныя дзесяцігоддзі яе цікавасць да Далёкаўсходняга рэгіёну, асабліва да яго запасаў нафты і газу, вырасла. Больш за тое, яшчэ ў 2001 годзе індыйская нафтагазавая карпарацыя набыла 20% акцый у нафтагазавым праекце «Сахалін-1», і за апошнія пару гадоў індыйскія кампаніі пачалі абвяшчаць пра інвестыцыі ў расейскі Далёкі Усход. Напрыклад, у снежні 2017 года энэргетычная кампанія «Тата Паўэр» (Tata Power) абвесціла, што атрымала ліцэнзію на распрацоўку вугальнага радовішча на паўвостраве Камчатка і здабычу энэгетычнага вугалю, уклаўшы ў гэты праект 4,7 мільёна даляраў.

Як сказаў у інтэрв'ю выданню «Дыпламат» (The Diplomat) чалец дэлегацыі Федэрацыі гандлёва-прамысловых палатаў Індыі (FICCI), што суправаджала Модзі падчас візіту ва Уладзівасток, акрамя таго, што Індыі нададзены доступ да рэсурсаў, яе ўдзел у праграме развіцця расейскага Далёкага Усходу «мог бы падрыхтаваць глебу для адпраўкі ў рэгіён індыйскіх працоўных – як кваліфікаваных, так і некваліфікаваных». Індыйскія працоўныя маглі б скарыстацца магчымасцю працаўладкавання на расейскім Далёкім Усходзе ў працаёмкіх сектарах, як суднабудаванне і здабыча карысных выкапняў, сказаў ён.

Акрамя таго, Індыя і Расея плануюць адкрыць марскія зносіны паміж Уладзівастокам і горадам на поўдні Індыі Чэнае. Акрамя таго, што дзякуючы гэтаму злучэнню амаль удвая скароціцца адлегласць і час дастаўкі марскіх грузаў з Індыі ў Расею, маршрут Чэнае-Уладзівасток стане для Індыі заменай маршруту, які праходзіць праз Суэцкі канал, якім Індыя цяпер карыстаецца ў гандлі з Еўропай.

У аснове супрацоўніцтва Масквы і Дэлі на расейскім Далёкім Усходзе ляжаць не толькі эканамічныя інтарэсы. Магутным стымулам для партнёрства з'яўляюцца і геапалітычныя меркаванні.

Пашырэнне прысутнасці на расейскім Далёкім Усходзе ўзмацняе прысутнасць Індыі і яе ўплыў у непасрэднай блізкасці ад Кітая. Тое, што Індыя будзе карыстацца марскім маршрутам Чэнае-Уладзівасток, не толькі дазволіць павялічыць прысутнасць Індыі ў Паўднёва-Кітайскім моры, дзе дамінуе Кітай, але таксама стане адказам на кітайскую ініцыятыву «Адзін пояс і адзін шлях» і дарога (BRI), якая ўзмацніла ўплыў Кітая і яго прысутнасць у непасрэднай блізкасці ад Індыі.

Што ж тычыцца Расеі, то прычынай запрашэння Індыі да ўдзелу ў ВЭФ з'яўляецца роля Індыі ў якасці патэнцыйнай «процівагі», ураўнаважвальнай сілы ва ўмовах пераважнай прысутнасці Кітая на расейскім Далёкім Усходзе.

На дзель Кітая прыпадае амаль дзве траціны прамых замежных інвестыцый, якія расейскі Далёкі Усход прывабіў за апошнія чатыры гады. Хоць Расея мае патрэбу ў кітайскіх інвестыцыях, яна мае цяжкасці з кітайскімі праектамі, паколькі да іх рэалізацыі часцяком запрашаюцца толькі кітайскія працоўныя. Гэта, а таксама незаконны прыток кітайскіх грамадзянаў на расейскі Далёкі Усход (які мяжуе з густанаселенымі кітайскімі правінцыямі Хэйлунцзян, Цзілінь і Ляанін) разам з ростам адтоку расейцаў з гэтага рэгіёну, спрыяе змене складу насельніцтва Далёкага Усходу. Расейцы асцерагаюцца, што прыток кітайцаў не толькі будзе спрыяць узмацненню ксенафобскай напружанасці на Далёкім Усходзе, але і можа падрыхтаваць глебу для «дэмаграфічнага ўварвання». Такія асцярогі ўзмацняюцца ўспамінамі пра жорсткую канфрантацыю паміж Кітаем і СССР у 1960-я гады.

Беручы пад увагу такія асцярогі, цалкам магчыма, што Расея мяркуе, што індыйскі капітал і працоўная сіла на расейскім Далёкім Усходзе дазволяць кампенсаваць дамінантную прысутнасць Кітая ў рэгіёне.

Расейска-індыйскія стасункі на расейскім Далёкім Усходзе носяць узаемадапаўняльны характар. Індыйскія аналітыкі адзначаюць, што хоць у рэгіёне існуе дэфіцыт працоўнай сілы, ён багаты на рэсурсы. Расейскаму Далёкаму Усходзе неабходныя капіталаўкладанні, тэхналогіі і рынкі збыту. А Індыя з'яўляецца краінай з лішкам працоўнай сілы і дэфіцытам рэсурсаў, якая жыве ў нястачы ў энэрганосьбітах, мінеральных рэсурсах і сельскагаспадарчых угоддзях. Расея ў стане задаволіць патрэбы Індыі і наадварот, сказаў прадстаўнік FICCI, адзначыўшы, што гэта «служыць добрай перадумовай для супрацоўніцтва Індыі і Расеі на [расейскім Далёкім Усходзе]».

За 13 гадоў, якія прайшлі з таго часу, як Расея звярнула ўвагу на свой Далёкі Усход, у рэгіёне адбыліся некаторыя пазітыўныя змены. Прамысловая вытворчасць на Далёкім Усходзе у 2018 годзе вырасла на 4,4%, што ў паўтара раза вышэй за сярэднерасейскі паказнік, кажа дацэнт Школы рэгіянальных і міжнародных даследаванняў Далёкаўсходняга федэральнага ўніверсітэта Арцём Лукін.

«Магчымае адкрыццё Паўночнага марскога шляху, увядзенне Японіяй у 2016 годзе плана супрацоўніцтва з Расеяй, які складаецца з васьмі пунктаў, план супрацоўніцтва Паўднёвай Карэі з Расеяй у рамках ініцыятывы "дзевяці мастоў" – усё гэта паказвае на рост цікавасці [Усходняй Азіі] да [расейскага Далёкага ўсходу]», – піша Ніведыта Капур (Nivedita Kapoor), аналітык з няўрадавага аналітычнага цэнтра Observer Research Foundation у Нью-Дэлі.

Аднак сацыяльна-эканамічная сітуацыя ў рэгіёне не змянілася, пра што сведчыць адток насельніцтва з рэгіёну, кажа Лукін. Акрамя таго, у рэгіёне не вельмі добра ідуць справы з замежнымі інвестыцыямі. Паводле ягоных словаў, мільярды даляраў інвестыцый, якія, паводле словаў чыноўнікаў, рэгіён прывабіў за апошнія гады, адносяцца хутчэй да намераў, чым да рэальных інвестыцыяў. Некалькі сур'ёзных праектаў з замежным капіталам былі сарваныя. А тыя нешматлікія праекты, якія стартавалі, гэта нафтагазавыя праекты на Сахаліне. Гэтыя ўгоды былі заключаныя ў 1990-я і 2000-я гады, да таго, як Масква звярнула ўвагу на Усход.

Азіяцкія інвестары, у тым ліку Кітай, «трымаюцца на адлегласці ад расейскага Далёкага Усходу», кажа Лукін. Яны мяркуюць, што «якімі б ні былі чаканыя прыбыткі, яны не апраўдваюць рызыкі вядзення бізнэсу на расейскім Далёкім Усходзе», кажа ён.

Акрамя таго, рэзкае астуджэнне стасункаў паміж Захадам і Расеяй, пра што сведчаць санкцыі ЗША ў дачыненні да Расеі, адпужвае патэнцыйных замежных інвестараў ад Далёкага Усходу.

Індыйскія бізнэсмэны таксама маглі б прызнаць, што рызыкі вядзення бізнэсу на расейскім Далёкім Усходзе нашмат большыя, чым прыбытак. Можа, цікавасць Індыі да рэгіёну не столькі выкліканая чыста справавымі інтарэсамі, колькі абумоўленая стратэгічнымі і геапалітычнымі меркаваннямі?