Палітолаг ацаніў шанцы кандыдатаў у прэзідэнты Украіны

Таксама Уладзімір Фясенка паспрабаваў вызначыць стыль кіравання новага прэзідэнта Украіны.

Уладзімір Фясенка, кіраўнік Цэнтра палітычных даследаванняў Пента, мае рэпутацыю аўтарытэтнага і неангажыраванага палітолага. І тое, і іншае ва Украіне, ды яшчэ напярэдадні выбараў, рэдкасць.

Фясенка больш за 20 гадоў назірае і аналізуе перыпетыі ўкраінскай палітыкі, і, у адрозненне ад многіх калег, робіць гэта абыякава і роўнааддалена ад усіх палітычных сілаў.

Зрэшты, прэзідэнцкія выбары - 2019 і для яго застаюцца інтрыгай - пра гэта палітолаг без хітрыкаў прызнаўся ў інтэрв'ю НВ, пералічваючы шматлікія "калі" прэзідэнцкай кампаніі. Акрамя таго, на цвёрдае перакананне Фясенкі, хто б ні перамог у красавіку гэтага года, ён будзе прэзідэнтам меншасці, а значыць, апошняе слова за парламенцкімі выбарамі.

- Ёсць тры відавочныя фаварыты прэзідэнцкай гонкі: Уладзімір Зяленскі, Юлія Цімашэнка, Пятро Парашэнка. Ці можа хто-небудзь яшчэ ўмяшацца ў барацьбу гэтых трох людзей за другі тур?

- Тэарэтычна гэта магчыма, калі раптам хтосьці, напрыклад з другой тройкі бліжэйшых апанентаў, а гэта Юры Бойка, Анатоль Грыцэнка і Алег Ляшко, зробіць такі ж рэйтынгавы подзвіг, як Зяленскі. Гэта малаверагодна, але тэарэтычна магчыма. Калі раптам 7 сакавіка ці крыху раней з нейкіх прычын здымаюцца з гонкі і Мураеў, і Вілкул, дружна прапаноўваючы падтрымаць Юрыя Бойку, тады рэйтынг Бойкі можа падняцца. Але разрыў вельмі вялікі, у сярэднім блізу 10% ад другога месца, гэта ўжо зашмат.

- Я чуў, што яшчэ Анатоль Грыцэнка і Андрэй Садавы разглядаюць аб'яднанне. Калі гэта адбудзецца, ці могуць яны ўмяшацца ў барацьбу?

- Калі раптам Садавы дамовіцца з Грыцэнкам і здыме сваю кандыдатуру; калі раптам пры гэтым Святаслаў Вакарчук публічна падтрымае адзінага кандыдата ад новых дэмакратычных сіл, - гэта можа мець нейкі эфект. Нямала людзей цяпер кажуць: так, я збіраюся галасаваць за Зяленскага, ці за Юлію Цімашэнку, ці за Парашэнку. Але пры гэтым чалавек для сябе не выключае і іншага варыянту. Я, напрыклад, сам сутыкаўся з людзьмі, якія выбіраюць паміж Зяленскім і Грыцэнкам. І калі ў такой камбінацыі дэмакратычныя кандыдаты падтрымаюць Грыцэнку, то, вядома ж, гэта можа павялічыць яго шанцы.

- Усе абмяркоўваюць высокі працэнт падтрымкі Зяленскага - каля 28% сярод выбарцаў, што вызначыліся. Ён для вас стаў нечаканасцю?

- Для мяне нечаканасць нават не проста яго лідарства, таму што яно выявілася яшчэ ў канцы студзеня і было зразумелае, якія фактары працуюць, чаму паўстаў рэйтынгавы рывок Зяленскага. А вось у лютым няма нейкіх відавочных гучных падзей у кампаніі Зяленскага, а рэйтынг ўсё роўна расце. Пайшла ланцуговая рэакцыя на яго карысць

- Ці азначае гэта, што Зяленскі практычна сапраўды патрапіць у другі тур, калі не здарыцца штосьці апакаліптычнае?

- Што тычыцца таго, хто праходзіць у другі тур, я вельмі асцярожны. Вось гэтая тройка мае прыкладна роўныя шанцы на праходжанне ў другі тур, многае будзе залежаць ад таго, як пройдзе кампанія ў апошні месяц. І ёсць два фактары невядомасці, якія будуць моцна ўплываць.

- Якія?

- Першы тычыцца Зяленскага: рэйтынгі ў яго сапраўды вышэйшыя, і ёсць запас, але магчымая праблема з прыходам яго патэнцыйных прыхільнікаў. Гэта моладзь і апалітычныя людзі, якія не маюць устойлівых палітычных поглядаў. Як правіла, многія з іх не ходзяць на выбары. Цяпер ужо некаторыя паліттэхнолагі жартуюць: у Зяленскага ўсё залежыць ад надвор'я. Будзе добрае надвор'е - прыйдуць яго выбарцы, будзе дрэннае - могуць і не прыйсці. Некаторыя сацыёлагі і паліттэхнолагі кажуць, што з улікам фактару прыходу можна мінусаваць прыкладна трэцюю частку яго прыхільнікаў, і тады мы атрымліваем прыкладна аднолькавы шанц з іншымі кандыдатамі. Другі фактар - гэта нашы працоўныя мігранты, якія працуюць у Польшчы.

- Больш за мільён чалавек.

- Ці рэальна нават ацэньваюць, што блізу двух мільёнаў. Ці прыедуць яны? Гэта выходны дзень, і можна прыехаць з Польшчы. Ад таго, як шмат нашых мігрантаў прыедуць дадому 31 сакавіка, прагаласуюць ці не, ад гэтага шмат у чым будзе залежаць рэйтынг Парашэнкі. Таму што ў яго цяпер відавочная перавага ў структуры электарату ў Заходняй Украіне, ён там моцна дадаў у параўнанні з вераснем, прыкладна ўдвая. І, вядома, як раз вось такія ваяўнічыя патрыятычныя настроі мацней праяўляюцца ў Заходняй Украіне, так што для Парашэнкі важны гэты фактар.

- Давайце пагаворым пра алігархаў, якія стаўкі і на каго ўжо зробленыя?

- Адзін з трэндаў гэтай кампаніі заключаецца ў тым, што большасць алігархаў раскладваюць яйкі ў розныя кошыкі. Яны падтрымліваюць адразу некалькіх кандыдатаў. Гульня Каламойскага - пра гэта ён сам казаў - гэта стаўка на пройгрыш Парашэнкі. І ён, па чутках, таму што тэма далікатная, аказвае нейкую падтрымку і Юліі Цімашэнцы, і Зяленскаму. Ёсць яшчэ кандыдат ад партыі УКРОП, у якую ён сам уваходзіць, і Аляксандр Шаўчэнка. Віктар Пінчук - эталон нейтралітэту. Ён праяўляе лаяльнасць і да прэзідэнта Парашэнкі, і да Юліі Цімашэнкі. Анатоль Грыцэнка таксама атрымлівае ад яго долю ўвагі.

- У Каламойскага тады нядрэнныя стаўкі. Калі тое, што кажуць, праўда і ён падтрымлівае ў першую чаргу Зяленскага, у другую - Цімашэнку, то ў яго два чалавекі з трох у першай залатой тройцы. Можа атрымацца, што Ігар Валер'евіч будзе разыгрываць фінал лігі чэмпіёнаў з двума сваімі камандамі.

- Думаю, ён марыць пра такі варыянт. Пагаворваюць, што яны вельмі на гэта спадзяюцца, але ўсё-такі трэба ўлічваць, што цяпер нядрэнная дынаміка ў Парашэнкі.

- І апошняе наш буйны бізнэсовец і алігарх, прамысловец Рынат Ахметаў. Наколькі я разумею, ён дзвюма рукамі падтрымлівае Алега Ляшко.

- Не толькі. Мяркуючы з яго тэлеканалу Украіна, ён таксама вельмі лаяльны да дзейнага прэзідэнта.

- Кажуць, што прычынай падтрымкі Рынат Ахметавым Пятра Парашэнкі з'яўляецца Роттердам+.

- Думаю, гэта самая лагічная матывацыя і самае лагічнае тлумачэнне гэтай сітуацыі. Затым Ляшко і Вілкул ад Апазіцыйнага блока, які ў канцы мінулага года перайшоў пад кантроль ахметаўскай групы. Вось тры кандыдаты.

- Давайце пагаворым пра другі тур. У нас тры відавочныя фаварыты, мы іх назвалі, скажыце, як выглядаюць шанцы кожнага з іх у парах: Цімашэнка супраць Парашэнкі, Зяленскі супраць Парашэнкі, Зяленскі супраць Цімашэнкі?

- Ёсць звесткі сацыялогіі, цяпер ужо амаль усе пачалі замяраць камбінацыі другога тура. У гэтай тройцы Зяленскі выйграе і ў Парашэнкі, і ў Цімашэнкі. У Парашэнкі ён выйграе з двухразовым разрывам.

- Нічога сабе.

- Разрыў з Юліяй Цімашэнкй меншы, і вось тут, я думаю, важную ролю можа гуляць фактар прыходу. У Зяленскага прыход у другім туры будзе ніжэйшым, а Цімашэнка мабілізуе ўсіх сваіх прыхільнікаў, і рэйтынгі могуць ураўнаважыцца. Яшчэ важны момант: калі ў другім туры будуць Парашэнка і Зяленскі, тут вельмі важную ролю можа згуляць фактар поўдня і ўсходу – расейскамоўных рэгіёнаў, таму што Зяленскі для многіх расейскамоўных жыхароў Украіны свой, а Парашэнка - чужы, у тым ліку праз цяперашнюю яго ваяўнічую пазіцыю.

- Гэта значыць, паводле звестак сацыялогіі, Зяленскі перамагае Парашэнку ў другім туры?

- Паводле звестак сацыёлагаў, перамагае. Думаю, рэальна разрыў будзе ўсё ж такі меншы, але яшчэ адзін фактар можа адыграць сваю ролю: калі ўся апазіцыя ў другім туры (я маю на ўвазе рэйтынгавых кандыдатаў) не тое што падтрымае Зяленскага, а хутчэй пакліча галасаваць супраць Парашэнкі. Яны могуць зладзіць з другога тура рэферэндум супраць Парашэнкі. Гэта будзе, вядома, непрыемная сітуацыя для Пятра Аляксеевіча.

- Тыповы выбаршчык Зяленскага - гэта хто? Малады чалавек да 30 гадоў, які жыве ў Адэскай вобласці?

- Першапачаткова - так, але цяпер у яго ўжо больш разнастайны электарат. Сярод яго прыхільнікаў ёсць і ўмераныя ватнікі дзе-небудзь у Харкаве, напрыклад, і ўмераныя патрыёты. Усё ж галоўнае, што іх усіх аб'ядноўвае, гэта трэнд супраць усіх палітыкаў. Але пераважаюць сапраўды маладыя людзі, жыхары гарадоў, гэта найбольш агульная характарыстыка яго электарату.

- Як, на ваш, погляд будзе дзейнічаць Зяленскі, калі зойме пасаду прэзідэнта? Не той чалавек, якога мы бачым у тэлевізары, а сапраўдны Уладзімір Зяленскі?

- Для мяне Зяленскі такая ж terra incognita, як і для большасці украінцаў, ён мне знаёмы толькі як шоўмэн і актор. З яго выступаў, інтэрв'ю можна рабіць выснову, што ён чалавек хутчэй ліберальных, празаходніх поглядаў, чым русафіл. Ён падкрэслівае, што асудзіў і асуджае расейскую агрэсію, але пры гэтым ён і пацыфіст. Гэта прыкметна і, мабыць, вельмі шчыра, ён выступае за мірны перамоўны варыянт развязання канфлікту на Данбасе. Але ўсё роўна, думаю, па большасці ключавых пытанняў дзяржаўнай палітыкі не толькі мы нічога не можам сказаць пра яго, ён сам наўрад ці можа дакладна сфармуляваць, якой будзе яго пазіцыя.

- Нядаўна ў апытанні НВ вы паставілі прэзідэнту Парашэнку тройку з мінусам за прэзідэнцтва. Якія вашы аргументы такой ацэнкі?

- Здавальняюча, таму што чаканні ад яго прэзідэнцтва былі вялікія, і тут я раблю папраўку на грамадскую думку, бо антырэйтынг Парашэнкі - 50%, палова насельніцтва не давярае яму.

- Давайце раскажам, чым ён не задаволіў выбарцаў.

- Галоўнае, вядома, падзенне ўзроўню жыцця. Большасць людзей ускладаюць на яго адказнасць, хоць гэта, можа быць, не зусім справядліва, але яго ў гэтым абвінавачваюць. Не менш важны і драматычны парадокс у тым, што ён абяцаў жыць па-новаму, а аказалася, што новае - гэта злёгку падфарбаванай старое. Фасад трошкі змянілі, а сутнасць засталася старая. Млявая барацьба з карупцыяй - туды ж.

- Якія шанцы, што мы ўбачым іншага Пятра Парашэнку, больш радыкальнага рэфарматара, калі ён пераможа і пойдзе на другі тэрмін?

- Такіх чаканняў няма. Тут дай бог, каб ён дзейнічаў больш сістэмна і паслядоўна ў другім тэрміне, выканаў тое, што паабяцаў цяпер. Але на што я хачу звярнуць асаблівую ўвагу, і гэта тычыцца ўсіх трох фаварытаў: хто б ні стаў прэзідэнтам, гэта будзе прэзідэнт меншасці, і магчымасць для прыняцця рашэнняў, для палітычнага манеўру ў кожнага магчымага пераможца прэзідэнцкіх выбараў будзе абмежаваная парламентам, ад Парашэнкі да Зяленскага, уключаючы і Цімашэнку.

- Давайце пяройдзем да Юліі Цімашэнкі. Ці можна прагназаваць яе прэзідэнцкую дзейнасць?

- Гэта пакуль адкрытае пытанне, у мяне няма адназначнага адказу. Адзінае, мне здаецца, што яна ўсё ж такі будзе шукаць баланс інтарэсаў у адносінах з Захадам, гэта значыць не стане гуляць у чысты папулізм. Думаю, яна напэўна паспрабуе знізіць цану на газ, але пры гэтым яна ўжо цяпер пачала нейкі дыялог з МВФ. Наўрад ці ёй удасца лёгка і проста дамовіцца, тут у мяне ёсць сумненні, але тое, што яна будзе прыслухоўвацца да рэкамендацый з Брусэля і Вашынгтона, у тым ліку па рэформах, - у гэтым у мяне няма сумненняў.