19 сакавiка 2024, aўторак, 6:37
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

Астатні трамвай

32
Астатні трамвай
ІРЫНА ХАЛІП

Жыццё, якога нас пазбавілі.

Аднойчы, у даўнія яшчэ часы, калі паездкі ў Еўропу для беларусаў былі проста службовымі выправамі, або адпачынкам, або проста праехацца праветрыцца, мы з мужам блукалі па старажытным горадзе, у якім ён бываў шмат разоў. Муж паказваў: «Вось, глядзі, гэтая пякарня тут працуе 200 гадоў і будзе працаваць заўсёды. Гэтая крама працуе сто гадоў і таксама будзе працаваць заўсёды». Нядаўна я ўспомніла той шпацыр і зразумела, чаго яшчэ пазбавіў нас рэжым.

Так, адсутнасць выбараў і свабоды слова, нязменнасць улады, жорсткія рэпрэсіі – гэта тое, што кідаецца ў вочы, што адчуў на ўласнай скуры ці не кожны беларус, пра што гаворыць свет і наконт чаго «выказваюць глыбокую ўстурбаванасць» міжнародныя арганізацыі і праваабаронцы . Але ёсць яшчэ адна вельмі дрэнная рэч, якая не надта кідаецца ў вочы і не бачная з боку: гэтая ўлада не дала нам магчымасці ствараць традыцыі, пускаць карані, урастаць у гэтую зямлю, станавіцца часткай мясцовага пейзажа. Пейзаж той складаецца з простых фрагментаў накшталт нас з вамі і стварае тое самае асяроддзе, у якім можна жыць.

Любы сярэднестатыстычны еўрапеец ведае, што ў кавярні на рагу, куды ён ходзіць гадамі, яму без усялякіх пытанняў «што будзеце замаўляць?» нальюць менавіта тую каву, якую ён любіць, і прынясуць дэсерт, падобны да бабулін. У краме на першым паверсе дома прадавец спытае, чаму не заходзіў цэлы тыдзень, ці не хварэў, ці ўсё ў парадку з дзецьмі. У кавярні, куды ён заходзіць пятніцамі, гаспадар махне рукой, як старому сябру, а афіцыянт адразу прынясе келіх менавіта таго віна, якое трэба. А гаспадыня кветкавай крамы ўспомніць, што букет ён купляе напэўна да гадавіны вяселля, бо дзень нараджэння жонкі ў жніўні. І пры ўсіх кур'ерскіх дастаўках і магчымасцях інтэрнэт-крам, якія ўвайшлі ў сучасны свет, гэты сярэднестатыстычны еўрапеец будзе заходзіць і ў краму, і ў кавярню, бо гэта – такія ж маркеры нармальнага, стабільнага, удалага жыцця, як заробак і страхоўка, такія ж сімвалы ўпэўненасці ў будучыні, як дах над галавой і рахунак у банку, такія ж крыніцы цяпла, як сустрэчы з сябрамі і нядзельныя абеды ўсёй сям'ёй. Гэта жыццё, якога нас пазбавілі.

Можна звыкнуць да таго, што на куце адкрылася сімпатычная кандытарская, заходзіць туды часта, цешыцца, што цябе нарэшце пачалі пазнаваць і запомнілі твае перавагі, але аднойчы раніцай тамака апынецца пуста, а ў акне - толькі плакат «здаецца» і тэлефон рыэлтара. Сустрэць потым на вуліцы дзяўчыну з кандытарскай і высветліць, што падаткамі задушылі і прыйшлося закрыцца. Можна палюбіць пятніцамі заходзіць у адзін і той жа бар, зняўшы нарэшце гальштук, але аднойчы знайсці яго закрытым, быццам і не было ніколі, і ўбачыць уладальніка на відэа ГУБАЗіКу з расповедам пра тое, што «быў падпісаны на экстрэмісцкія каналы». Можна пазнаёміцца з адважнай квяцярніцай (прыметнік не дзеля красамоўства: завозіць у Беларусь кветкі - бізнэс для адважных, як, зрэшты, і ўсялякі іншы), а потым даведацца, што яна ўцякла праз мяжу ў піжаме, пакуль сілавікі ламалі яе дзверы. Потым з'язджае тэатр, у які ты хадзіў, садзіцца ў турму гурт, чые канцэрты ты слухаў, зачыняюцца вакол усё хоць трохі знаёмыя табе месцы - ад піўной да кнігарні.

Высветлілася, што на бязрыб'і нават «Макдоналдс» займаў нішу свайго ўтульнага хатняга месца. Усё ж такі - глабальная сетка, і можна ў прынцыпе, седзячы за сталом і жуючы гамбургер, уяўляць сабе, быццам ты ў Ліёне, Новым Арлеане або Асацы. Булка з катлетай усё тыя ж, і кока-кола, і піражок. Падлеткі пасля ўрокаў ішлі туды з'есці смажаную бульбу і выпіць кока-колы - дарослае жыццё, затое безалкагольнае, і бацькі спакойныя: дзіця ў «Макдаку», усё добра, хай развеецца з сябрамі. Нават гэтую глабальную ўстанову мы гатовы былі прыняць за тую самую кавярню на рагу проста таму, што яна стаяла дзесяцігоддзямі, хай нават на зусім іншым куце і зусім не побач з домам. Але зараз нават яе не засталося.

Горад імкліва пусцее і становіцца чужым - з яго сыходзяць не толькі людзі, але і тыя якары, за якія гэтыя людзі чапляліся. Горад больш не прывязвае да сябе, ён сцірае, быццам гумкай, усё мінулае жыццё. Надзея Мандэльштам у сваіх успамінах расказвала, як незадоўга да арышту Восіп сказаў ёй: «Нам здаецца, што ўсё ідзе як трэба і жыццё працягваецца, але ж гэта толькі таму, што ходзяць трамваі». Здаецца, у нас таксама засталіся толькі трамваі, якія яшчэ ствараюць бачнасць жыцця ў горадзе. Трамваі ідуць на вакзал, адтуль сыходзяць аўтобусы ў Вільню, Варшаву, Рыгу - кудысьці быццам бы геаграфічна недалёка, але з крывёй, абрываючы астатнія сувязі, выкарчоўваючы карані. Народ ператварыўся ў звязку балонікаў, якія ўзлятаюць у неба.

Астатні трамвай грукоча па начным горадзе. Ён не на вакзал, ён у дэпо. Да раніцы. А заўтра зноў на маршрут. Мандэльштам, як заўсёды, меў рацыю.

Ірына Халіп, адмыслова для Charter97.org

Напісаць каментар 32

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках