Андрэй Саннікаў: Лукашэнка спалохаўся за сваю шкуру

У Захаду ёсць усе рычагі для вызвалення беларускіх палітвязняў.

Польскі міністр замежных спраў Радослав Сікорскі і прэзідэнт краіны Кароль Навроцкі правялі перамовы з кітайскім міністрам замежных спраў Ван І. Падчас размовы, што адбылася 15 верасня пад Варшавай, гучала і тэма Беларусі. Напярэдадні вучэнняў «Захад-2025» Польшча закрыла мяжу з Беларуссю, перакрыўшы сухапутны калідор для кітайскіх грузаў у Еўропу.

Ці можа Пекін націснуць на Лукашэнку, каб спыніць гібрыдныя атакі на мяжы і дамагчыся вызвалення палітвязняў? Гэтыя і іншыя пытанні сайт Charter97.org задаў лідару грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» Андрэю Саннікаву:

— Пекін у гэтым не зацікаўлены. Гэта не ягоная сфера інтарэсаў. Я маю на ўвазе гібрыдныя атакі і, тым больш, палітвязняў. Мы ведаем, што ў Кітаі існуе рэпрэсіўны рэжым, які мільёны людзей трымае ў лагерах. Таму дзіўна чакаць ад кітайскіх уладаў спачування да палітвязняў. Пекін цікавіць толькі гандаль. І гэтым быў выкліканы візіт Ван І ў Польшчу і сустрэча з міністрам Радславам Сікорскім і прэзідэнтам Каролем Навроцкім.

Ван І — адзін з найбольш дасведчаных не толькі дыпламатаў, але і палітычных дзеячаў Кітая. Таму, думаю, тут ішла даволі прадметная і сур’ёзная размова. Кажучы пра тое, што Пекін не зацікаўлены ў вырашэнні гэтых праблем, якія нас хвалююць, у той жа час варта адзначыць, што ўскосна практычныя інтарэсы кітайцаў могуць паўплываць і на вызваленне палітвязняў, і на спыненне правакацый на мяжы.

Пацвярджэннем таму — той факт, што як толькі Польшча закрыла мяжу, адразу ж вызвалілі невялікую групу палітвязняў. І адразу ж прыехаў кітайскі міністр з сур’ёзнымі размовамі. Упершыню за шэсць гадоў. Відаць, пра нешта дамовіліся, бо міністр па выніках перамоваў, якія праводзіліся за зачыненымі дзвярыма і без падыходу да прэсы, паабяцаў падтрымаць кандыдатуру Польшчы ў «Вялікай дваццатцы».

Відаць, з польскага боку былі дадзеныя нейкія авансы, каб улічваць інтарэсы Кітая ў зняцці перашкод для гандлю, таму што ўсё ж па сушы праз Беларусь праходзіць даволі значны кітайскі экспарт у Еўропу — недзе, калі я не памыляюся, 12–13%. Гэта даволі шмат. Такія абсалютна прагматычныя інтарэсы Кітая могуць згуляць на тое, што будзе ўзмоцнены ціск на рэжым Лукашэнкі, каб ён не ствараў такіх перашкод кітайскаму экспарту. Тут ужо еўрапейцам і амерыканцам трэба скарыстацца гэтым і патрабаваць вызвалення палітвязняў як асноўнай умовы для зняцця бар’ераў, якія сам Лукашэнка стварае жорсткімі рэпрэсіямі.

— Якая, на вашу думку, была мэта Крамля падчас атакі дронамі на Польшчу, і якім павінен быць адказ Польшчы і НАТА, каб спыніць падобныя правакацыі?

— Зараз усё варта разглядаць праз прызму мілітарысцкіх вучэнняў, якія праводзяцца Расіяй, у тым ліку на тэрыторыі Беларусі, але не толькі — у Барэнцавым моры, у акваторыі Балтыйскага мора, у Калінінградскай вобласці.

І сюды ж кладзецца гэтая атака дронамі, таму што якія могуць быць «вучэнні» падчас вайны? Расія вядзе вайну, таму любыя дзеянні, звязаныя з войскамі, з перамяшчэннем войскаў, з тэхнікай — з’яўляюцца адным з праяў ваенных дзеянняў. Гэта значыць адпрацоўваюцца пэўныя сцэнары. Зноў мы чуем пра ядзерную зброю, якую пагражаюць чарговы раз завезці на тэрыторыю Беларусі. Зноў чуем пра размяшчэнне «Іскандэраў» і «Арэшнікаў», абсталяваных ядзернымі баягалоўкамі. Тое самае і з дронамі.

Я перакананы, што гэта была разведаперацыя. Паглядзіце, як яны ляталі: зігзагамі па ўсёй краіне, каб праверыць маршруты, вызначыць уразлівыя раёны ў Польшчы. Таму мяне здзівіла рэакцыя і НАТА, і Польшчы — што «гэта ўсё было выпадкова», што «Лукашэнка папярэдзіў». Лукашэнка папярэдзіў, баючыся за сваю шкуру, таму што маглі проста ўдаріць па тэрыторыі Беларусі і па яго рэзідэнцыях у адказ.

Але такая рэакцыя кажа пра тое, што НАТА не зусім было гатовае прымяніць пяты артыкул, то-бок прыняць калектыўныя дзеянні для абароны аднаго з членаў Альянсу. Яны вырашылі пакуль абмежавацца абменам інфармацыяй і трохі знізіць напружанне. Думаю, такія заявы рабіліся, каб не сеяць паніку, супакоіць грамадства.

Але спадзяюся, што нейкі план адказных дзеянняў у выпадку паўтарэння такіх атак (а ў тым, што яны будуць, я не сумняваюся) у Бруселі распрацаваны. Думаю, што гэты план прадугледжвае ў тым ліку адказныя ўдары па тэрыторыі тых месцаў, з якіх былі запушчаныя гэтыя дроны, па аб’ектах, якія былі стартовымі пляцоўкамі. Гэта вельмі сур’ёзны інцыдэнт. Гэта нават не інцыдэнт, а мілітарысцкае дзеянне, якое з’яўляецца адпрацоўкай ваеннага сцэнара.

— Што, на вашу думку, прымусіла Лукашэнку 11 верасня вызваліць групу палітвязняў і вывезці іх да літоўскай мяжы? Якія крокі неабходныя, каб на волю выйшлі ўсе вязні рэжыму?

— Усе гэтыя размовы пра тое, што санкцыі «шкодзяць», што санкцыі «не працуюць»… поўная лухта і вельмі трусіная. Толькі санкцыі прымусілі гэта зрабіць. Бо калі б не было санкцый, Лукашэнка ніколі нават не пайшоў бы ні на якія размовы пра вызваленне палітвязняў. Гэта закарэлы серыйны злачынца, тыран, які знішчае людзей у прамым, фізічным сэнсе. Навошта яму проста так іх шкадаваць?

Ён стогне ад санкцый — перш за ўсё еўрапейскіх. Ён разлічвае зняць іх з дапамогай амерыканцаў, якія дамовіліся пра вызваленне вельмі невялікай групы палітвязняў. Ён спадзяецца з іх дапамогай зняць менавіта еўрапейскія санкцыі, якія больш балючыя для рэжыму Лукашэнкі.

Паглядзіце, што робіць Лукашэнка: ён зноў уцягвае Захад у торг. Я прыкідаў: вызвалілі за два месяцы крыху больш за 60 чалавек. Гэта значыць, што, калі такімі тэмпамі будзе ісці вызваленне той лічбы, якую назваў Трамп (а давайце арыентавацца на лічбу 1400 палітвязняў, якая ўсё ж прагучала з вуснаў прэзідэнта Злучаных Штатаў), то якраз усе тры гады і зойме — да канца тэрміну Трампа. Такога абсалютна нельга дапускаць.

І мы ведаем, што вязняў значна больш, чым 1400. Каля 10 тысяч — паводле самых сціплых падлікаў. І тыя лічбы, якія нават афіцыйныя крыніцы падаюць, дазваляюць меркаваць пра катастрафічную гуманітарную сітуацыю.

Па-першае, Лукашэнка таргуецца: сам вызначае, каго і калі выпускаць. Па-другое, адначасова ён садзіць людзей. То-бок, выпускаючы — садзіць. Вось сёння цынічна, з здзекам кінуў за краты на чатыры гады Ігара Ільяша, мужа Кацярыны Андрэевай. Усе чакалі, што ў апошняй групе тых, хто выйшаў з канцлагера закладнікаў, будзе і Каця — цудоўная, шчырая журналістка і чалавек, але закомплексаваны тыран кампенсуе сваю ўшчэрбнасць такімі здзекамі. Не толькі Кацю не выпусціў, але яшчэ і яе мужа Ігара пасадзіў. Ён зноў хоча прасунуць гэтую практыку: «Я буду набіраць новых закладнікаў для торгу, і вы нічога са мной не зробіце». Гэтаму нельга даваць ходу.

Мы ж бачым: гэта не вызваленне, а гвалтоўная дэпартацыя. Мы бачым, што па лідары беларускай апазіцыі Мікалаю Статкевічу, патрыёту, нацыянальнаму герою, дамоўленасці не выкананыя. Яго проста-напроста з здзекам вярнулі ў турму. Чалавека, які хоча жыць у сябе на радзіме, у сябе дома. Гэтыя рэчы не павінны заставацца незаўважанымі Захадам. Патрэбныя вельмі жорсткія дзеянні, а іх пакуль няма. Праваабаронцы таксама адрэагавалі занадта млява.

Што трэба зрабіць, каб усіх выпусцілі? Жорсткія меры, жорсткія санкцыі. Іншых спосабаў няма. Усе рычагі ёсць. Зараз тое, пра што мы гаварылі ў сувязі з візітам Ван І, нават Кітай можна выкарыстаць як фактар ціску, каб прымусіць Лукашэнку вызваліць усіх палітвязняў. Сапраўды вызваліць, а не гвалтоўна дэпартаваць.

Людзі самі павінны вырашаць свой лёс і вызначаць ступень рызыкі. Яны павінны быць абсалютна свабоднымі ў сваім выбары. Не будзем забываць, што палітычныя вязні — гэта не злачынцы. Гэта абсалютна невінаватыя людзі, якіх трымаюць як закладнікаў і цяпер спрабуюць абменьваць. Гэта трагедыя канцлагера ў цэнтры Еўропы. Супастаўна з тым, што адбываецца ў самых дэспатычных рэжымах Афрыкі або ў Кітаі.

Проста немагчыма больш цярпець такую сітуацыю ў цэнтры Еўропы, бо гэта пагаршае і сітуацыю з вайной ва Украіне. Дыктатарскі рэжым, які дазваляе здзекавацца з людзей, з’яўляецца яшчэ і саўдзельнікам расійскай агрэсіі.

Яшчэ раз паўтару: усе рычагі ёсць, проста патрэбная палітычная воля. Трамп хоча Нобелеўскую прэмію міру ва Украіне, але ўрэгуляваць гэты найвостры крызіс такім чынам, асабліва метадамі, якімі ён спрабуе дзейнічаць паміж Расіяй і Украінай, у яго не атрымаецца. Калі ж будуць вызваленыя ўсе палітычныя вязні — не 1400, а абсалютна ўсе тыя тысячы палітвязняў у Беларусі, то я буду горача ратаваць за прысуджэнне прэміі прэзідэнту Трампу.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com