Вацлаву Гавелу споўнілася б 80 гадоў

5 лютага 1936 года нарадзіўся знакаміты чэшскі дысідэнт, стваральнік «Хартыі 77» і першы прэзідэнт свабоднай Чэхіі Вацлаў Гавэл.

Калі ўвосень 1989-га года, усяго толькі праз некалькі дзён пасля першых падзей «аксамітнай рэвалюцыі», па чэшскай тэлевізіі ў першы раз выступіў драматург і публіцыст Вацлаў Гавел, частка чэшскага народа глядзела на экраны, быццам на іх адбыўся неймаверны цуд, а другая частка ўбачыла твар першага чэшскага дысыдэнта ўпершыню.

З самага пачатку Вацлаў Гавэл увасабляў два супрацьлеглыя бакі. Ён быў нашчадкам найбагацейшага чэшскага прадпрымальніцкага роду і ў той жа час чалавекам самага непапулярнага з камуністычнага пункту гледжання паходжання.

Пасля заканчэння сярэдняй школы ў 1951-м годзе пачаліся працяглыя цяжкасці, звязаныя з выбарам прафесіі. Вацлаву Гавелу было забаронена вучыцца ў гімназіі і ў любым ВНУ, так што экзамен на атэстат сталасці яму давялося здаць на вячэрніх курсах. Адначасова ён працаваў хімічным лабарантам. Аднак ужо ў 1955-м годзе ён дэбютаваў як крытык у літаратурным часопісе «Квецен» і ў 1956-м годзе ўпершыню выступіў з прамовай на сходзе пачаткоўцаў пісьменнікаў.

Вацлаў Гавэл шмат разоў спрабаваў паступіць у любую ВНУ, і нарэшце яму ўдалося завочна скончыць тэатральны факультэт Мастацкай акадэміі. Тым часам ён ужо працаваў тэхнікам у праскім аўтарскім тэатры «На Забрадлі», у якім паставілі некалькі п'ес пры ўдзеле Вацлава Гаўла як суаўтара. У снежні 1963-га года тут адбылася прэм'ера яго першай п'есы «Садовае свята», камедыя, што высмейвала камуністычны стыль стасункаў.

У палітыку Гавэл уключыўся ў 1965-м годзе, стаўшы членам рэдакцыі літаратурна-мастацкага часопіса «Тварж» (Твар), пасля забароненага камуністычнай уладай. Вацлаў Гавэл тады арганізаваў свой першы збор подпісаў у падтрымку часопіса. У 60-я гады Гавел яшчэ паспеў напісаць п'есу «Апавяшчэнне» і арганізаваць «Кола незалежных пісьменнікаў», гэта значыць пісьменнікаў, якія не былі сябрамі кампартыі. Уся гэтая праца была ў жніўні 1968-га года перарвана ўварваннем войскаў Варшаўскай дамовы.

У 70-я гады Гавэл спярша працаваў падсобным рабочым у піваварным заводзе, затым быў узнагароджаны цэлым шэрагам заходнееўрапейскіх прэмій і наважыў стаць незалежным літаратарам. У канцы 1976-го года ён разам з некалькімі пісьменнікамі і падпольнымі дзеячамі падрыхтаваў і разаслаў тэкст петыцыі «Хартыя 77», у сувязі з чым быў на чатыры месяцы незаконна змешчаны ў камеру папярэдняга зняволення. Праз год ён быў зноў арыштаваны на кароткі тэрмін, а летам 1979-га года быў прысуджаны да турэмнага зняволення тэрмінам на чатыры з паловай гады. Урэшце ён быў у сувязі з цяжкім запаленнем лёгкіх умоўна датэрмінова вызвалены ад турэмнага зняволення. Гэта адбылося ўсяго толькі за некалькі тыдняў да заканчэння тэрміну пакарання. Адначасова Вацлаў Гавэл не пераставаў пісаць п'есы, артыкулы і розныя звароты да чэшскага і да сусветных урадаў.

У 80-я гады Вацлаў Гавел яшчэ ўзмацніў сваю дзейнасць і адначасова набыў вядомасць ва ўсім свеце. Чэшскі ўрад неўзабаве здагадаўся, што арыштаваць Гаўла, не выклікаючы пры гэтым пратэстаў кіраўнікоў усіх дэмакратычных краін свету, ужо немагчыма. Гэты перыяд жыцця Вацлава Гаўла скончыўся з прыходам «аксамітнай рэвалюцыі» 1989 г. года, якая падняла Гаўла на пасаду спачатку чэхаславацкага, а затым чэшскага прэзідэнта. На гэтай пасадзе Гавэл знаходзіўся даўжэй усіх астатніх усходне-еўрапейскіх прэзідэнтаў - з 2 лютага 1993 да 2 лютага 2003 года.

На 10-гадовай пасадзе прэзідэнта Чэхіі Гавэл дамогся ўступлення краіны ў NATO і наблізіў яе да ЕЗ. Гавелу належыць такі тэрмін як «Абсурдзістан» - менавіта так ён называў савецкі саюз. Сучасную расейскую ўладу ён таксама рэзка крытыкаваў.

«Расея - вялікая і важная краіна, якая паступова пераходзіць на дзіўны курс. Гэта новы этап аўтарытарнага рэжыму, больш вытанчаны, чым класічная дыктатура або камунізм. Гэта дзівіць мяне і прыгнятае, таму што такі шлях небяспечны і для расейцаў, і для іншых краін, і наогул для ўсяго свету», - цытуе Гаўла 24tv.ua.

У інтэрв'ю «Радыё Свабода» ў 2009 годзе Гавэл выказаў пажаданне, каб дыктатура ў Беларусі скончылася як мага хутчэй.

Памёр выбітны лідар 18 снежня 2011 года. Развітацца з ім прыйшлі сотні тысяч чэхаў і дзесяткі сусветных лідараў. У гісторыю Гавэл увайшоў як чалавек, які ніколі не схіліў галавы перад рэжымам.