Дзмітрый Крук: Магчымы банкаўскі крызіс

Сітуацыя ў банкаўскай сістэме ў 2016 годзе прыкметна пагоршылася.

Асноўная прычына цяжкасцяў - высокі ўзровень праблемнай запазычанасці.

У 2016 годзе доля праблемных актываў у банкаўскай сістэме вырасла з 6,8% да 14,9%. Пры гэтым шэраг эканамістаў мяркуе, што рэальная сітуацыя нават горшая, і аб'ём дрэнных запазычанняў не цалкам адлюстроўваецца ў статыстыцы. Гэта стварае пагрозы як для банкаўскай сістэмы, так і для беларускай эканомікі агулам. Перспектывы развязання праблемы налета выглядаюць даволі туманна.

«Рэнтабельнасць банкаў скарачаецца. У 2016 годзе быў пастаўлены антырэкорд па рэнтабельнасці ў банкаўскай сістэме як мінімум за апошнія дзесяць гадоў. Гэта апасродкавана ўплывае на эканоміку. Банкі вядуць сябе кансерватыўна на крэдытным рынку. Нягледзячы на тое, што сфармаваўся запас свабоднай ліквіднасці, яны не ўліваюць яе ў новыя праекты. Калі паглядзець на дынаміку рынку, аб'ём крэдытнай запазычанасці ў рэальным выражэнні не расце. Крэдытны рынак паўнавартасна не функцыянуе, і ад гэтага пакутуе эканоміка», -- сказаў у інтэрв'ю Thinktanks.by экспэрт Беларускага эканамічнага цэнтра BEROC Дзмітрый Крук.

Для абмежавання крэдытавання банкі сёння выкарыстоўваюць розныя спосабы, уключаючы высокія працэнтныя стаўкі, высокія патрабаванні па закладу, патрабаванні аб датэрміновай выплаты крэдытаў. На думку Крука, дзеянні банкаў з'яўляюцца лагічнымі і слушнымі, бо «лепш абмежаваць рост прыбытку, чым сутыкнуцца з праблемамі незвароту крэдытаў». Тым больш, што цяпер нават пры самых дбайных праверках складана адрозніць дрэннага пазычальніка ад добрага - у сітуацыі, якая склалася ў эканоміцы патэнцыйна надзейны пазычальнік можа стаць праблемным. «У выніку скарацілася падсілкоўванне прадпрыемстваў. Калі ў іх адбываецца вымыванне абаротных сродкаў, яны не могуць папоўніць іх за кошт крэдытаў», - адзначыў Дзмітрый Крук.

Верагоднасць банкаўскага крызісу

Акрамя таго, што праблемы дрэнны запазычанасці тармозяць эканамічны рост, яны могуць стаць крыніцай сур'ёзных праблем у банкаўскай сістэме. Са слоў Дзмітрыя Крука, цяперашняя сітуацыя «патэнцыйна небяспечная крызісам у банкаўскай сістэме».

Наколькі гэтая пагроза можа рэалізавацца, на сённяшні дзень выказаць здагадку складана праз недахоп дакладнай інфармацыі. «На пытанне аб тым, ці ёсць сярод банкаў такія, у якіх існуе рызыка невыканання абавязанняў, няма адназначнага адказу, бо ў адкрытым доступе няма яснай празрыстай інфармацыі. Але ў сувязі з тым, што сітуацыя з праблемнымі крэдытамі існуе дастаткова доўга, можна выказаць здагадку, што некаторыя банкі цяпер знаходзяцца ля рысы», - адзначыў экспэрт.

Дзмітрый Крук падкрэсліў, што крыніцай існуючых праблем з'яўляецца не банкаўская сістэма, а рэальны сектар. Цягам многіх гадоў дзяржаўная палітыка прамымі або ўскоснымі стымуламі змушала банкі крэдытаваць неэфектыўныя дзяржпрадпрыемствы, сярод якіх усё больш стратных. Адпаведна, для таго, каб змяніць да лепшага сітуацыю ў банкаўскай сістэме, неабходна разабрацца з праблемамі, якія назапасіліся ў рэальным сектары.

Варыянты развязання праблем

«Для пачатку трэба вырашыць, ці прызнаем мы страты прадпрыемстваў, ці ёсць магчымасць вяртання імі назапашанай запазычанасці. Калі незварот даўгоў гэтымі прадпрыемствамі – не выпадковасць, калі яны не будуць генераваць дастатковыя аб'ёмы дабаўленага кошту, каб разлічыцца з запазычанасцю, то трэба вырашаць, што з імі рабіць далей. Калі іх бізнэс-мадэлі не забяспечваюць прыбытак, то іх трэба ліквідаваць або рэструктураваць», - кажа Дзмітрый Крук.

Таксама ўзнікае пытанне, што рабіць з абавязаннямі гэтых прадпрыемстваў. Самы найлепшы шлях з пункту гледжання банкаўскай сістэмы – гэта выкуп дзяржавай сумнеўнай запазычанасці прадпрыемстваў. Але для самой дзяржавы такі шлях – гэта сур'ёзныя рызыкі і таксама пагроза росту ў будучыні. Другі варыянт – даць банкам вырашаць пытанні, звязаныя з праблемнай запазычанасцю і даць ім магчымасць самім выціснуць з завінавачаных усё, што можна, шляхам ініцыявання іх санацыі, банкруцтва, або рэалізацыі права банкаўскага закладу. Аднак у гэтай сітуацыі пытанне заключаецца ў тым, які адсотак запазычанасці ўдасца вярнуць такім чынам.

«Варыянт з выкупам запазычанасцяў дзяржавай эканамічна небездакорны, але ён максімальна камфортны для банкаў. У другім выпадку банкі панясуць страты, аб'ёмы якіх сёння складана спрагназаваць», - уважае Дзмітрый Крук.

Агулам жа, на думку эканаміста, сур'ёзная праблема заключаецца ў тым, што дагэтуль не відаць яснага выразнага плана развязання праблемы дрэннай запазычанасці. У ліпені было створана Агенцтва кіравання актывамі, аднак з тых часоў так і не стала зразумела, чым яно займаецца. Чакаецца, што найбліжэйшым часам высветліцца працэдура і ўмовы выкупу актываў Белаграпрамбанка за кошт аблігацый мясцовых органаў улады. «Наколькі гэтыя аблігацыі ліквідныя, і ці зможа Белаграпрамбанк выкарыстоўваць іх для сваіх патрэб, сёння не зусім зразумела. Сітуацыя з развязаннем праблемнай запазычанасці гэтага банка будзе шмат у чым паказальнай. Стане зразумела, ці сапраўды ў уладаў ёсць план развязання сітуацыі з праблемнай запазычанасцю, або дрэнныя актывы будуць проста перакладацца з аднаго кішэні ў іншую», - перакананы Дзмітрый Крук.