Пенсійны ўзрост хутка зноў падвысяць

Чарговы этап «рэформы» непазбежны.

Цяперашняя пенсійная рэформа развязвае праблему дэфіцыту пенсійнага фонду толькі да 2022 года. Пасля гэтага спатрэбіцца новая рэформа, якая можа быць у чарговым павышэнні пенсійнага ўзросту.

Такія высновы ўтрымліваюцца ў артыкуле даследчыц Кацярыны Лісенкавай і Кацярыны Барнуковай «Наступствы старэння насельніцтва для пенсійнай сістэмы Рэспублікі Беларусь», апублікаванай у навуковым часопісе Journal of Baltic Economics.

Дэмаграфічная сітуацыя прыводзіць да росту дэфіцыту пенсійнага фонду

Нагадаем, што павышэнне пенсійнага ўзросту ў Беларусі пачалося з гэтага года. Штогод ён будзе павялічвацца на паўгода, пакуль не дасягне 58 гадоў у жанчын і 63 гады ў мужчын. Гэты працэс завершыцца ў 2022 годзе.

«Мы палічылі, як будзе напаўняцца пенсійны фонд. Высветлілася, што яго дэфіцыт можна будзе ўтрымліваць на прымальным узроўні, ніжэй за 1% ад ВУП, толькі да 2022 года. Пасля гэтага дэфіцыт будзе расці», - сказала ў інтэрв'ю Thinktanks.by экспэртка Цэнтра эканамічных даследаванняў BEROC Кацярына Барнукова.

Экспэртка нагадала, што дэфіцыт пенсійнага фонду ўпершыню з'явіўся ў 2014 годзе. «Да гэтага дэфіцыту не было ў сувязі з спрыяльнай для пенсійнай сістэмы дэмаграфічнай сітуацыяй. У пачатку 2000-х на пенсіі было пакаленне дзяцей вайны, колькасць пенсіянераў была невялікай, а на рынак працы ў той час выходзіла пакаленне бэбі-бумераў 1980-х. Цяпер сітуацыя мяняецца: пенсіянерамі становяцца людзі, якія нарадзіліся ў перыяд пасляваеннага бэбі-буму, а на рынак працы выходзіць пакаленне 1990-х, перыяду рэзкага зніжэння нараджальнасці.

Цяпер моладзь толькі часткова замяшчае на рынку працы людзей, якія сыходзяць на пенсію. Занятасць падае, праз гэтага зніжаюцца ўзносы ў пенсійны фонд, пры гэтым колькасць пенсіянераў павялічваецца», - патлумачыла Кацярына Барнукова.

Сітуацыя настолькі дрэнная, што дзяржава не выконвае закладзенае ў заканадаўстве патрабаванне аб індэксацыі пенсіі ў адпаведнасці з узроўнем сярэдняга заробку. І ў 2015, і ў 2016 годзе пенсіі скарачаліся хутчэй, не індэксаваліся цалкам або часткова.

Дэфіцыт пенсійнага фонду можа паставіць краіну перад неабходнасцю новых замежных запазычанняў

Павышэнне пенсійнага ўзросту з'яўляецца хуткім спосабам вырашыць праблему дэфіцыту пенсійнага фонду.

«Агулам такая пастанова мае сэнс: працягласць жыцця пастаянна расце, і многія людзі, дасягаючы пенсійнага ўзросту, імкнуцца працягнуць працаваць», - адзначыла Кацярына Барнукова. Са слоў экспэрткі, цяперашняе павышэнне пенсійнага ўзросту на тры гады дасць магчымасць цягам некалькіх гадоў утрымліваць дэфіцыт пенсійнага фонду ў межах 0,5% ад ВУП.

«Аднак пасля таго, як рэформа завершыцца і зноў пачнецца рост дэфіцыту. Да 2035 года дэфіцыт можа дасягнуць 2% ад ВУП. Як толькі дэфіцыт перавысіць 1%, а гэта, паводле нашых разлікаў, адбудзецца ў 2025 годзе, сітуацыя стане крытычнай для бюджэту. Для таго, каб знайсці неабходныя сродкі, давядзецца нарошчваць замежную запазычанасць. Гэта будзе няпроста зрабіць праз тое, што Беларусь ужо вычарпала магчымасці запазычанняў: сёння даводзіцца займаць грошы, каб вяртаць старыя запазычанасці», - мяркуе Кацярына Барнукова.

Варта чакаць новага этапу пенсійнай рэформы

Гэта азначае, што новы этап пенсійнай рэформы ў хуткім будучыні непазбежны. «Паводле нашых разлікаў, адзіным сцэнарам падтрымання пенсійнага фонду да 2040 года з прымальным дэфіцытам з'яўляецца павышэнне пенсійнага ўзросту да 65 гадоў, як у мужчын, так і ў жанчын», - сказала экспэртка.

Каментуючы магчымасць развязання праблемы з дапамогай увядзення сістэмы прыватных пенсійных фондаў, Кацярына Барнукова адзначыла шэраг праблем:

«Альтэрнатыўныя спосабы пенсійных накапленняў трэба развіваць ужо цяпер. Але на жаль, калі людзі будуць аддаваць толькі частку ўзносу ў пенсійны фонд, а частка пераводзіць у назапашванні на ўласную пенсію, сёння пенсіі не будзе з чаго выплачваць. Другая праблема звязаная з тым, што ў Беларусі абсалютна не развіты фондавы рынак. Традыцыйна пенсійныя фонды робяць даволі кансерватыўныя ўкладанні ў акцыі і аблігацыі. У нашай краіне для гэтага няма неабходных інструментаў».