Эканоміка Нямеччыны: Сакрэты поспеху

Умелыя эканамічныя рэформы, вартыя вывучэння і пераймання.

За апошнія дзесяцігоддзі Нямеччыне ўдалося ператварыцца з «хворага чалавека» Еўропы ў лакаматыў эканомікі Еўразвязу. Прычынай сталі поспех і ўмелыя эканамічныя рэформы, вартыя вывучэння і пераймання, піша belrynok.by.

На фоне многіх краін Еўропы эканоміка Нямеччыны вылучаецца ў лепшы бок. Так, у жніўні 2017 года колькасць беспрацоўных у краіне скараціўся да мінімальнага ўзроўню з часу яе ўз'яднання і склала 2,545 млн чалавек. Узровень беспрацоўя ў Нямеччыне апусціўся да 5,7% ад колькасці эканамічна актыўнага насельніцтва (у ЕЗ у сярэднім беспрацоўе склала 7,8%).

Краіна дамаглася выдатных поспехаў у сферы вонкавага гандлю. Нягледзячы на даволі сціплыя памеры, Нямеччына валодае найбуйнейшым у свеце прафіцытам існага рахунку аплатнага балансу, які дасягнуў у 2016 годзе 266 млрд еўра, што з'яўляецца максімумам з 1991 года. Летась экспарт з Нямеччыны вырас да гістарычнага рэкорду 1.207 млрд EUR, а сальда вонкавага гандлю Нямеччыны вырасла да гістарычнага рэкорднага ўзроўню ў 252,9 млрд EUR. Сёлета гэтыя рэкорды могуць быць пабітыя.

Нізкі курс еўра плюс сярэдні заробак

У такіх поспехаў ёсць прычыны, якія добра вядомыя. Першай з'яўляецца ўваходжанне Нямеччыны ў зону еўра. Менавіта пасля ўвядзення еўра сальда вонкавага гандлю краіны стала імкліва расці. Дарадца ў пытаннях вонкавага гандлю Пітэр Навара ў інтэрв'ю Financial Times, апублікаваным у пачатку лютага 2017 года заявіў, што еўра «падобны на замаскаваную дойчэмарку» і прычыны яго нізкага курсу даюць Нямеччыне перавагі перад іншымі краінамі. Сапраўды, у выпадку, калі б у Нямеччыне заставалася ўласная валюта, то з прычыны станоўчага балансу вонкавага гандлю яе курс у дачыненні да іншых валют быў бы значна вышэйшым, чым курс еўра, што прывяло б да павелічэння імпарту і зніжэння экспарту.

Аднак нямецкія фінансісты і чыноўнікі, абмяркоўваючы прычыны поспехаў краіны, звычайна кажуць аб высокай канкурэнтаздольнасці нямецкіх кампаній і асаблівай структуры эканомікі краіны. І гэта таксама праўда: у апошнія дзесяцігоддзі Нямеччына развівалася не ў тым кірунку, як многія іншыя развітыя эканамічныя краіны. Калі, напрыклад, амерыканскія кампаніі масава выводзілі ўласную вытворчасць за мяжу – у краіны з больш таннай працоўнай сілай, то нямецкія кампаніі шмат у чым захавалі прадпрыемствы ў сваёй краіне. У выніку Нямеччына, напрыклад, захавала аўтамабільную вытворчасць на сваёй тэрыторыі, у адрозненне ад ЗША, дзе нацыянальны цэнтр аўтамабілебудавання ў Дэтройце прыйшоў у запусценне.

Канкураваць з кампаніямі з краін трэцяга свету з таннай працоўнай сілай Нямеччына змагла за кошт рэфармавання рынку працы і эканомікі, якое дазволіла захаваць заробкі і эфектыўнасць нямецкіх прадпрыемстваў на канкурэнтным узроўні ў варунках росту канкурэнцыі на вонкавых рынках. Пачалася рэформа з выступу канцлера ФРГ Герхарда Шродэра ў Бундэстагу 14 сакавіка 2003 года, у якім ён назваў Нямеччыну «хворым чалавекам Еўропы».

Рэформа атрымала назву «Agenda 2010» («Парадак дня-2010»), і была накіраваная на стрымліванне росту заробкаў і сацыяльных выплат, а таксама зніжэнне выдаткаў на інфраструктуру пры адначасовым павелічэнні падтрымкі дзяржавы прадпрыемствам і банкам. Яе распрацоўшчыкі паставілі задачу зрабіць нямецкую эканоміку самай канкурэнтаздольнай і дынамічнай навукаёмістай эканомікай у свеце. І ім гэта ўдалося. Калі агулам у краінах Еўразвязу наўпроставыя выдаткі прадпрыемстваў з 2002 да 2010 года выраслі на 22%, прынамсі, у Францыі – на 26%, то на нямецкіх прадпрыемствах яны падняліся за ўсяго на 6%.

Гэта значыць, у Нямеччыне ўстрымаліся ад росту сацыяльных выдаткаў, у той час, калі многія іншыя краіны ЕЗ актыўна нарошчвалі іх за кошт павелічэння дзяржаўнай пазыкі, як гэта адбылося, напрыклад, у Грэцыі. Нягледзячы на некаторыя сацыяльныя страты, немцы не сталі жабракамі, цяпер узровень жыцця ў Нямеччыне прыкладна адпавядае іншым вядучым краінам рэгіёну – Францыі і Вялікай Брытаніі. Але пры гэтым Нямеччына нашмат апярэджвае гэтыя краіны ў даходах ад экспарту.

Адмысловая мадэль эканомікі

Але гэта не ўсе прычыны поспеху. Адмова ад вываду прамысловай вытворчасці за мяжу, выкарыстанне выгады ад слабасці еўра і стрымліванне сацыяльных выдаткаў не дало б выніку, калі б не адмысловая структура нямецкай эканомікі.

А менавіта, у Нямеччыне стаўка зробленая на прадпрыемствы сярэдніх паводле сусветных мерак памераў, якія, у той жа час, з'яўляюцца сусветнымі лідарамі ва ўзроўні выпускаемай прадукцыі ў сваіх галінах. Такія прадпрыемствы называюцца ўтоенымі чэмпіёнамі – Hidden Champions. Паводле падлікаў эканамістаў, у Нямеччыне на мільён жыхароў прыпадае 16 такіх кампаній, тады як у Францыі – 1,1, у ЗША – 1,2, у Японіі – 1,7.

Акрамя таго, у многіх рэгіёнах Нямеччыны моцныя векавыя традыцыі прамысловай вытворчасці ў розных галінах, шмат сямейных прадпрыемстваў. Магчыма, дарэчы, гэта стала адной з прычын адмовы ад пераводу прадпрыемстваў за мяжу. І паводле інавацыйнай дзейнасці, напрыклад, у выдадзеных патэнтах на вынаходкі, Нямеччына нашмат (у разы) абганяе сваіх асноўных еўрапейскіх канкурэнтаў. Таму ў машынабудаванні Нямеччына з'яўляецца сусветным лідарам у 18 з 31 сектараў.

Спіс прычын поспеху можна прадоўжыць. Але ў кожнага поспеху ёсць свая цана. Ёсць яна і ў дасягненняў Нямеччыны. Краіна знізіла беспрацоўе да рэкордных узроўняў, аднак гэта адбылося, у асноўным, за кошт стварэння нізкааплатных працоўных месцаў. Краіна дамаглася ўражлівых поспехаў у вонкавым гандлі, аднак гэта выклікае ўсё большую незадаволенасць многіх іншых краін, у тым ліку ЗША і суседзяў у ЕЗ, а ўзровень жыцця ў Нямеччыне выявіўся ніжэйшым, чым мог бы быць, зыходзячы з яе эканамічнай моцы. Таму цяпер кіраўніцтва Нямеччыны ўжывае захады, якія павінны выправіць сітуацыю: у 2015 годзе ў краіне ўведзены мінімальны ўзровень заробку, урад павялічвае ўнутраныя выдаткі на інфраструктуру, і г. д.

Галоўнае, мабыць, чаму можна павучыцца ў Нямеччыны – гэта гатоўнасці і ўменню скарыстацца наяўнымі шанцамі для развіцця і прымаць правільныя эканамічныя пастановы на ўзроўні дзяржавы. Гэта, мабыць, яшчэ адна прычына яе поспеху, магчыма, самая галоўная. Цяпер у краіны з'яўляюцца новыя магчымасці ў сувязі з чаканым выхадам Вялікай Брытаніі з Еўразвязу. Напрыклад, функцыі міжнароднага фінансавага цэнтра могуць перайсці ад Лондана да фінансавай сталіцы Нямеччыны – Франкфурта-на-Майне. Пастанова аб «брэксіце» была нечаканай для ўсіх, але немцы былі да гэтага гатовыя, і ў той час, калі ў многіх краінах ацэньваюць магчымыя страты ад «брэксіта», у Нямеччыне разглядаюць магчымасці развіцця.