Як фінскі суд пакараў пракрамлёўскіх прапагандыстаў

Гісторыя фінскай журналісткі, якая змагаецца з расейскімі Інтэрнэт-тролямі.

Жывучы ў краіне, якая часцяком займае першае месца ў сусветных рэйтынгах свабоды прэсы, Джэсіка Аро не магла ўявіць, якімі негатыўнымі наступствамі можа абярнуцца для яе шчырасць публічных выказванняў, піша «Нямецкая хваля».

У 2014 годзе карэспандэнтку фінскай грамадскай тэлекампаніі Yleisradio зацікавіла тэма распаўсюджвання прарасейскай прапаганды праз сацыяльныя сеткі Фінляндыі.

"Я думала, што гэта цікавы і новы феномен, які пагражае свабодзе слова фінскага народа, - кажа Джэсіка. - Мне хацелася бліжэй вывучыць яго і высветліць узровень уплыву гэтай з'явы. Я была здзіўленая, калі зразумела яе маштаб - ён быў проста велізарным".

Аро ўпэўненая, што за ёй сачылі

У працэсе вывучэння феномену журналістка з'ездзіла ў Санкт-Пецярбург і паразмаўляла з супрацоўнікамі мясцовай "фабрыкі троляў", якім, з ейных слоў, плацяць за стварэнне фальшывых рахункаў і допісы ў сацыяльных сетках. Рэакцыя прарасейскіх троляў была маланкавай і жорсткай, кажа Джэсіка Аро.

Журналістку пачалі сістэматычна пераследаваць у сацыяльных сетках - спосабы тролінгу былі самымі разнастайнымі , а намаганні, прыкладзеныя злоснікамі, - велізарныя. На старонках у Twitter і Facebook была выкладзеная інфармацыя аб візітах Джэсікі да лекара, з'явіліся яе фатаграфіі, апрацаваныя ў фоташопе і скрыўляюць аблічча, з абразлівымі надпісамі да іх, адной з найбольш часта паўтаральных быў подпіс "шпег NATO".

Журналістка таксама ўпэўненая ў тым, што за ўсімі яе рухамі сачылі: пасля адпачынку Джэсікі ў Тайландзе яна знайшла ў Facebook свае фатаграфіі з дыскатэкі ў адным з начных клубаў - як зазвычай, забяспечаныя зневажальнымі каментарамі.

Пераслед у сеціве і па-за

Неўзабаве пераслед перасунуўся ў рэчаіснае жыццё і прыняў жахлівы маштаб, апавядае Джэсіка. Ёй сталі тэлефанаваць на мабільны тэлефон, а калі яна адказвала, у слухаўцы чуліся стрэлы пісталета. Неяк ёй даслалі паведамленне ад імя яе бацькі, які памёр больш за дзесяць гадоў таму. "Я спадзявалася, што калі-небудзь гэтаму надыдзе канец, але ўсё станавілася толькі горшым - кажа фінская журналістка. - А калі мае ўласныя сябры сталі ставіць "падабайкі" да абразлівых допісаў пра мяне і каментаваць іх, я на сабе ўсвядоміла ўсю дзейснасць гэтага спосабу".

Джэсіку Аро асабліва ўразіла колькасць смяротных пагроз на ейны адрас. Адна з іх была ад чалавека, якога яна ведала, - аб гэтай пагрозе журналістка паведаміла ў паліцыю. Але яе пагражалі забіць столькі разоў, кажа яна, што паліцыя ніколі не змагла б спраўдзіць усе пагрозы - нават калі б выпала высветліць, што яны не беспадстаўныя. "Я не мела магчымасці спраўдзіць, ад каго яны паступалі: ад расейскіх троляў, прарасейску настроеных фінскіх троляў або рэальных людзей, якіх можна прыцягнуць да адказнасці і пасадзіць у турму", - кажа Ара.

Суд над тролямі: турэмны тэрмін і 136 тысяч еўраў

Нягледзячы на ўсё гэта, Джэсіка Аро не спыніла сваю працу. Ейныя публікацыі аб метадах распаўсюджвання прарасейскай прапаганды ў сацыяльных сетках Фінляндыі былі названыя найлепшай гісторыяй года, атрымаўшы прэстыжную прэмію скандынаўскай журналістыкі Bonnier Grand Journalist Prize.

Пасля гэтага Ара наважыла, што проста выкрыць прапаганду недастаткова, і звярнулася ў суд з пазовам у дачыненні да галоўных распаўсюджвальнікаў крамлёўскай прапаганды ў Фінляндыі: Іллі Яніцкіна - заснавальніка і галоўнага рэдактара пракрамлёўскага сайта MV-Lehti і Ёгана Бэкмана, які на сваёй старонцы ў Facebook называе сябе "прадстаўніком Данецкага сэпаратысцкага руху". Джэсіка Аро абвінаваціла іх у пераследзе, дыфамацыі з абцяжарвальнымі абставінамі і падбухторванні да дыфамацыі.

Прысуд у гэтай справе суд у Гельсінках вынес у панядзелак, 18 кастрычніка. Патрабаванні журналісткі былі ў большай частцы задаволеныя: Яніцкіна прысудзілі да 22 месяцаў турмы, Бэкмана - да аднаго года ўмоўна. Акрамя таго, падсудных абавязалі выплаціць пацярпелым кампенсацыю на суму 136 тысяч еўраў.

У планах Аро - кніга пра "імпэрыю троляў Пуціна"

Аб падтрымцы Джэсікі Аро заявіла міжнародная праваабарончая арганізацыя "Рэпарцёры без межаў". "Мы вітаем гэты працэс, уважаючы яго за глыбока сімвалічны, бо шмат якія журналісты па-ранейшаму становяцца мішэнню для войска троляў, якія імкнуцца запалохаць іх або нават прымусіць замаўчаць", - гаворыцца ў заяве "Рэпарцёраў без межаў".

Сваю салідарнасць з журналісткай і выказаў старшы навуковы супрацоўнік аддзела абароны інфармацыі ў даследчай лабараторыі лічбавай крыміналістыкі пры Атлантычнай радзе Бэн Німо. "Тролінг-гэта адзін з найгоршых аспектаў анлайн-жыцця журналістаў. Цкаванне ў Інтэрнэце набывае небывалы маштаб, і Джэсіка Аро стала адной з галоўных мішэняў, - упэўнены Німо. - Выпадак з Аро прадэманстраваў усю жахлівасць кампаніі троляў, мэта якой у тым, каб разбурыць кар'еру і маральны дух журналісткі".

Са слоў Німо, нарматыўныя і прававыя механізмы, закліканыя змагацца з пераследам у сеціве, часцяком не здатныя ўлічваць усе прапагандысцкія спосабы цкавання. Тым важней, што гэтым разам пакаранне ўсё ж было, мяркуе ён. "Спадарыня Аро стала адным з першых журналістаў, хто напісаў пра расейскую "фабрыку троляў" яшчэ ў 2015 годзе. Справядліва, што менавіта ў яе выпадку закон выявіўся здатным пакараць хаця б некаторых троляў", - высноўвае Бэн Німо.

Як паказвае гісторыя з Джэсікай Аро, у Інтэрнэце магчымае не толькі цкаванне. На адной з краўдфандынгавых анлайн-платформаў журналістка сабрала больш чым 30 тысяч еўраў для выдання кнігі "Імпэрыя троляў Уладзіміра Пуціна", якая выйдзе ў лютым 2019 года.