Эканаміст: Беларусь можа атрымаць гарачую фазу праблем з абавязкамі

Улады дарэмна чакаюць, што праблема пазык знікне сама сабой.

У Беларусі ёсць рызыка сутыкнуцца з пазыковым крызісам.

Такое меркаванне ў інтэрв'ю Thinktanks.by выказаў экспэрт Цэнтра эканамічных даследаванняў BEROC Дзмітрый Крук у расповедзе аб асноўных высновах свайго даследавання «Перспектывы і выклікі для беларускай эканомікі ў сярэднетэрміновым перыядзе (2018-2020гг)».

Надзей на вяртанне да добрых гадоў ужо няма

«Найбольш магчымы сцэнар прадугледжвае, што ў найбліжэйшыя два гады рост ВУП Беларусі будзе знаходзіцца ў калідоры 2-3%. Аднак гэты калідор можа пашырыцца ў выпадку ўздзеяння на эканоміку сур'ёзных пазітыўных або негатыўных вонкавых шокаў. У гэтым выпадку калідор ваганняў можа пашырыцца да значэнняў ад 0 да 5% на год», - распавёў Дзмітрый Крук.

Са слоў экспэрта, сярэдні тэмп росту эканомікі на 2,5% шмат у чым прадвызначаецца магчымасцямі беларускіх экспарцёраў. «На большасці рынкаў мы расцем не за кошт павышэння канкурэнтаздольнасці і захопу новых ніш, а за кошт росту аб'ёму саміх гэтых рынкаў. Асабліва гэта відаць на прыкладзе Расеі: калі там павялічваецца платаздольны попыт, мы можам прадаць больш, пры зніжэнні попыту экспарт падае. Пры гэтым долі беларускіх экспарцёраў практычна на ўсіх рынках, як мінімум, не павялічваюцца. Каб дасягнуць больш высокіх тэмпаў росту, неабходна павялічваць патэнцыял канкурэнтаздольнасці, ствараць больш прадуктаў, запатрабаваных на вонкавых рынках», - мяркуе Дзмітрый Крук.

Сярэдні тэмп прыросту ўнутранага попыту - інвестыцый і спажывання хатніх гаспадарак - пры рэалізацыі базавага сцэнару таксама, найбольш імаверна, будзе імкнуцца да раўнаважнага ўзроўню блізу 2.5%.

Пры гэтым калідор росту можа змяняцца ў выніку ўздзеяння пазітыўных і негатыўных шокаў на вонкавых рынках. Уздзеянне пазітыўных вонкавых шокаў мы назіралі ў другой палове 2017 года. Сярод іх - агульная тэндэнцыя на рост глабальнай эканомікі, якая з'яўляецца настолькі шырокай і глыбокай, што перадаецца нават эканомікам, якія стагнуюць. Другім пазітыўным вонкавым шокам было павелічэнне сусветнага кошту нафты. У будучыні нацыянальная эканоміка па-ранейшаму будзе залежаць ад такіх шокаў, то бок, перспектывы яе росту будуць збольшага звязаныя з тэмпамі росту глабальнай эканомікі і коштаў нафты.

Але важна разумець, што ваганні навакольнага асяроддзя не ключавы, а «дадатковы» фактар росту. «Расці выключна за кошт вонкавага асяроддзя магчыма толькі ў тым выпадку, калі яно будзе паляпшацца ўвесь час, а гэта малаімаверна. Паводле прагнозаў міжнародных арганізацый, у найбліжэйшыя гады чакаецца стабілізацыя як глабальнага росту эканомікі, так і коштаў нафты. Надзей на вяртанне да тлустых гадоў, калі глабальны рост быў вельмі высокі, а кошт нафты перасягаў 100 даляраў за барэль, практычна няма. На расейскім рынку, ключавым для беларускага экспарту, згодна з большасцю прагнозаў попыт будзе расці павольна. Усе прагнозы па ВУП для Расеі зводзяцца да 2-2,5% росту, і малаімаверна, што попыт на беларускія тавары на гэтым рынку будзе расці хутчэй. Больш за тое, вонкавае асяроддзе можа ўздзейнічаць на эканоміку Беларусі і негатыўна ў выпадку запаволення глабальнага росту, зніжэння коштаў сыравінных тавараў», - мяркуе Дзмітрый Крук.

Беларусь залежная ад доступу да экстранага вонкавага фінансавання

Рост у межах 2,5% для Беларусі з'яўляецца недастатковым. У першую чаргу таму, што ў гэтым выпадку наша краіна паводле ўсіх параметраў, у тым ліку паводле даходаў насельніцтва, адставацьме ад суседзяў. Але самае галоўнае - такі тэмп росту не дазволіць развязаць праблему пазык. «Калі праблемы пазык пераплятуцца з вонкавымі шокамі, гэта можа прывесці не толькі да запаволення росту. Такая сітуацыя можа справакаваць гарачую фазу праблем з абавязкамі. Гэтая праблема - маштабная і багатая сур'ёзнымі стратамі», - мяркуе Дзмітрый Крук. Праблема запазычанасці, на думку экспэрта, можа абнаўляцца ў выпадку, калі вонкавыя шокі прывядуць да адчувальнага запаволення росту эканомікі больш чым на паўгоддзе.

«Прыкладна 90% дзяржзапазычанасці намінаваныя ў замежнай валюце. Пры негатыўным сцэнары - запаволенні росту, абясцэнення нацыянальнай валюты - узнікаюць сумненні ў магчымасці выканання абавязацельстваў у замежнай валюце. Чыстыя пазіцыі Нацбанку і Мінфіна ў замежнай валюце не дазваляюць быць упэўненымі ў сярэднетэрміновай устойлівасці па абавязку. Таму ў пытанні абслугоўвання і выплаты замежнай пазыкі мы залежныя ад экстраннага доступу да замежнага фінансавання», - сказаў Дзмітрый Крук.

Праблема ўскладняецца і тым, што акрамя дзяржаўнай запазычанасці назапашаныя значныя запазычанасці прадпрыемстваў, ад якасці якіх шмат у чым залежыць і якасць дзяржпазыкі. «Запазычанасць прадпрыемстваў перад дзяржавай вялікая, пры гэтым дзяржава ўзяла на сябе вялікую колькасць праблемных запазычанасцяў дзяржпрадпрыемстваў. Запазычанасці прадпрыемстваў, у якіх урад і мясцовыя органы ўлады з'яўляюцца трымальнікамі, складаюць амаль 25 млрд беларускіх рублёў і супастаўныя з запазычанасцю прадпрыемстваў перад банкаўскай сістэмай.

Улады прызнаюць, што ў сярэднетэрміновай перспектыве выплаты на карысць дзяржавы ў пазыках прадпрыемстваў, значная частка якіх знаходзіцца ў гаротным стане, могуць апынуцца пад пытаннем. Гэта можа наўпрост паўплываць і на здольнасць урада абслугоўваць свае валютныя пазыкі. Акрамя таго, калі адбудзецца фаза актуалізацыі праблем запазычанасці, дзяржава з высокай імавернасцю таксама будзе вымушаная браць удзел у развязанні праблем пазык дзяржбанкаў, дзе на сёння сканцэнтраваная вялікая колькасць дрэннай запазычанасці. У выніку пазыковая праблема можа разрасціся, што прывядзе да фінансавага і эканамічнаму стрэсу», - мяркуе экспэрт.

З ягоных слоў, «такі стрэс з высокай імавернасцю спародзіць дадатковыя імпульсы фінансавай дэстабілізацыі. Доступ да вонкавага фінансавання на нейкі перыяд будзе закрыты для дзяржавы, банкаў і прыватнага сектара. Таксама гэта можа справакаваць масавае пераафармленне рублёвых укладаў у даляравыя і агулам негатыўную дынаміку на валютным рынку. Ужо сёння трэба думаць пра тое, як пазбегнуць такога развіцця падзей. Вельмі небяспечна чакаць, што гэтая праблема растане сама сабой. Яна не растане, калі мы не зможам забяспечыць дастаткова высокі і ўстойлівы рост на адносна працяглы перыяд, напрыклад, рост з сярэднім тэмпам блізу 5% на год цягам пяці гадоў, пажадана з умацаваннем нацыянальнай валюты. На жаль, перадумоў для такога росту ў нас на сёння няма».