Кнэсэт абвясціў Ізраіль нацыянальнай дзяржавай габрэйскага народа

19 ліпеня Кнэсэт прыняў у другім і трэцім чытанні Асноўны закон пра нацыянальны характар дзяржавы Ізраіль.

Гаворка ідзе пра першы ў гісторыі краіны заканадаўчы акт, у якім дэкларуецца статус Ізраіля як нацыянальнай дзяржавы габрэйскага народа.

У аснове ідэі аўтараў законапраекта ляжала неабходнасць збалансаваць дэмакратычны аспект характару дзяржавы, замацаваны ў Асноўным законе аб гонары і свабодзе, прынятым у 1992 годзе, з габрэйскім чыннікам, піша newsru.co.il.

Ідэя прыняцця гэтага закона з'явілася ў 2011 годзе. Першыя прапановы наконт законапраекта былі распрацаваныя ў Інстытуце сіянісцкай стратэгіі. Пазней дэпутат Аві Дзіхтэр, які ўваходзіў тады ў склад фракцыі «Кадзіма», прадставіў на разгляд Кнэсэта варыянт законапраекта, пад якім падпісаліся многія парламентарыі ад ягонай партыі. Аднак пад ціскам кіраўніцы «Кадзімы» Цыпі Ліўні закон быў адкліканы.

У Кнэсэце 20-га склікання дэпутат Дзіхтэр (які перайшоў у «Лікуд») ізноў прадставіў варыянт законапраекта. У ліпені 2017 года была створаная спецыяльная дэпутацкая камісія, на чале з дэпутатам Амірам Аханай («Лікуд»), якой было даручана распрацаваць канчатковую рэдакцыю законапраекта.

Пасля працяглых дыскусій закон быў зацверджаны.

У канчатковай рэдакцыі закон з'яўляецца ў асноўным дэкларатыўным. У ім гаворыцца пра тое, што «дзяржава Ізраіль з'яўляецца нацыянальнай дзяржавай габрэйскага народа, дзе ён ажыццяўляе сваё натуральнае рэлігійнае, культурнае і гістарычнае права на самавызначэнне». У законе адзначаецца, што габрэйскаму народу належыць выключнае права на нацыянальнае самавызначэнне ў дзяржаве Ізраіль.

Партыя «Байт Егудзі» патрабавала ўнесці ў тэкст параграф аб выкарыстанні элементаў габрэйскага права ў судовай сістэме Ізраіля. Аднак пад ціскам партый «Кулану» і НДІ гэты параграф быў выдалены.

У законе агаворваецца сімволіка дзяржавы: імя, сцяг, герб і гімн.

«Адзіны і непадзельны Ерусалім з'яўляецца сталіцай дзяржавы Ізраіль», - гаворыцца ў законе. Паколькі гэты закон мае дзеянне Асноўнага закона, гэты параграф чыніць дадатковую перашкоду перад магчымасцю падзелу горада ў выпадку палітычнага пагаднення.

Статусам дзяржаўнай мовы, у адпаведнасці з гэтым законам, валодае выключна іўрыт. Арабская мова мае статус адмысловай мовы. У той жа час у законапраекце гаворыцца пра тое, што гэты параграф не касуе статусу, які на практыцы мае арабскую мову на момант уваходжання законапраекта ў дзеянне. Параграф, які тычыцца статусу арабскай мовы, выклікаў асабліва вострую дыскусію.

Гэтым законам дзяржава бярэ на сябе абавязацельства паклапаціцца пра дабро габрэяў і ізраільцян, «якія апынуліся ў бядзе за мяжой праз прыналежнасць да габрэйскага народу або праз валоданне ізраільскім грамадзянствам». «Ізраіль будзе адкрыты для прыёму аліі з усякай краіны рассейвання», - гаворыцца ў законе.

Дзяржава абавязалася забяспечыць захаванне сувязі паміж Ізраілем і габрэйскім народам у дыяспары, а таксама захаванне культурнай, рэлігійнай і гістарычнай спадчыны габрэйскага народа ў дыяспары.

«Дзяржава ўважае пасяленне нацыянальнай каштоўнасцю, і будзе дзейнічаць з мэтай стварэння населеных пунктаў, іх развіцця і ўмацавання», - гаворыцца ў параграфе 7, які выклікаў жорсткія дыскусіі. Нагадаем, што першапачаткова гэты параграф прадугледжваў наданне права на стварэнне населеных пунктаў на аснове нацыянальнага крытэру. Параграф быў зменены на фоне крытыкі з боку грамадскіх дзеячаў і юрыдычных структур.

Габрэйскі і грыгарыянскі календары атрымліваюць у адпаведнасці з гэтым законам роўны статус афіцыйных.

Шабат і габрэйскія святы абвяшчаюцца афіцыйнымі днямі адпачынку ў Ізраілі. За негабрэямі захоўваецца права выкарыстоўваць іншы дзень для адпачынку.

У законе падкрэсліваецца, што ён мае статус Асноўнага закона, а значыць, можа быць скасаваны толькі іншым, роўным па значэнні. Гэты пункт выклікаў незадаволенасць ультраартадаксальных фракцый, якія традыцыйна пярэчаць супраць прыняцця Канстытуцыі і канстытуцыйных заканадаўчых актаў. Незадоўга да зацвярджэння закона кіраўнік урадавай кааліцыі Давід Амсалем («Лікуд») накіраваў ліст дэпутатам ад фракцыі «Яадут а-Тора», у якім абавязаўся ўнесці змены ў тэкст законапраекта ў тым выпадку, калі ён прывядзе да таго, што статус-кво будзе з якой-небудзь прычыны зменены.

Абмеркаванне закона ў другім і трэцім чытаннях прадаўжалася амаль 12 гадзін. 62 дэпутаты прагаласавалі за законапраект, 55 дэпутатаў галасавалі супраць. Аві Дзіхтэр заявіў пасля зацвярджэння закона: «Мы зрабілі гэта. Мы скончылі тое, што пачалі Герцль і Бэн Гурыён. Мы перажываем гістарычны момант, які будуць памятаць цягам многіх гадоў».