Як валоданне пікай зрабіла конніцу нашых продкаў найлепшай у свеце

У літвінаў піка і дзіда былі аднымі з самых распаўсюджаных тыпаў зброі.

Цяжка сказаць, калі з'явілася на свеце першая піка. Магчыма, тысячы гадоў таму прашчуры прывязвалі да гнуткіх дубцоў вярбы вострыя камяні, імкнучыся атрымаць зброю для палявання або для нападу на суседняе племя, піша litvin.pl.

У літвінаў піка і дзіда былі самымі распаўсюджанымі тыпамі халоднай зброі для рукапашнай сутычкі. Менавіта валоданне пікай нароўні з мастацтвам выездкі каня практыкавалі ваяры першых князёў Вялікага княства Літоўскага. Незаменнай прыладай стала кавалерыйская піка ў бітвах літвінаў з татарамі, калі на землі ВКЛ сталі налётаць рабаўніцкія партыі ардынцаў.

Да 19 стагоддзю тактыка кавалерыі не адмовілася ад выкарыстання пікі. У напалеонаўскіх войнах польскія і літвінскія ўланскія палкі мелі на ўзбраенні такую зброю. У апісаннях для валодання пікай адзначалася, што піка вырабляе на ворага самае моцнае маральнае ўражанне і раны, нанесеныя ёю, бывалі звычайна смяротнымі.

Назіральнікі адзначалі, як у першых баях 1812 года ўланы з войска Напалеона маглі наносіць пікай ворагам удары, быццам шабляй. Прыёмы валодання пікай перадаваліся ў літвінскай кавалерыі яшчэ з часоў асеўшых на землях ВКЛ пасля дазволу Вітаўта коннікаў Залатой Арды.

На зыходзе сярэдніх стагоддзяў еўрапейская кавалерыя больш спадзявалася на стральбу з пісталетаў і мушкетонаў, выступаючы ў атаку роўнымі шэрагамі. Так дзейнічалі рэйтары і драгуны. Але з 16 стагоддзя польскія і літвінскія кавалерысты вымушаныя былі мець справу з рухомым праціўнікам са стэпаў, адбіваючы ўварванні татараў і асманаў. Літвіны выдатна засвоілі навуку адбіцця ўдараў дрэўкам пікі. Дасведчаны кавалерыст ў індывідуальнай сутычцы мог наскрозь праткнуць свайго ворага.

Мастацтва валодання пікай палякаў і літвінаў у Італіі, дзе біліся за свабоду легіёны Дамброўскага, уразіла самога Напалеона Банапарта. Гэта ўланы маглі ў хвацкай кавалерыйскай атацы захапіць тысячу палонных і некалькі гармат, страціўшы некалькі сваіх байцоў. Так дзейнічалі ўланы знакамітага «Легіёна Віслы». Нездарма Напалеон пажадаў мець у складзе сваёй гвардзейскай кавалерыі полк польскіх уланаў.

Пікі атрымлівалі і татарскія фармаванні кавалерыі адроджанага Напалеонам у 1812 годзе Вялікага княства Літоўскага. Вядомы факт выдачы пік коннікам віленскага эскадрону літоўска-татарскай кавалерыі капітана Мустафы Мурзы Ахметовіча.

Піка літвінскай лёгкай кавалерыі ў пачатку 19 стагоддзя не перавышала трох метраў. Такі памер быў абумоўлены тактыкай. Трохметровая піка была незаменная для адбіцця ўдараў ворага, пры нанясенні ўдараў падтокам, пры ўколах ворага вастрыём.

Малады улан пасля авалодання прыёмамі ўтрымання пікі на поўным скаку вучыўся наносіць лёгкія ўдары ворагу ў твар, у шыю, у пераноссе. Сярод прыёмаў эфектным быў удар, калі сіла яго засяроджвалася ў адным указальным пальцы. У мемуарах удзельнікаў гішпанскай эпапеі Напалеона маюцца звесткі пра тое, як уланы наўмысна кідаліся ў натоўп гверыльясаў, спрытна варочаючы пікамі і адбіваючы імі штыкі пяхоты праціўніка.

Пяхотнік для паразы кавалерыста павінен быў наблізіцца да яго на тры крокі, а піка давала улану перавагу ў тры дадатковыя крокі. Французскі вайсковы тэарэтык генерал Жаміні адзначаў, што асабліва нязломнай была ўланская атака пры правядзенні яе ўсёй адзінай шарэнгай пікінераў. Падчас такой атакі лёгкім пікінерам не маглі супрацьстаяць ні карабінеры, ні кірасіры, ні драгуны.

Пераймаць літвінаў у валоданні пікай спрабавалі расейцы, французскія, галандскія, брытанскія кавалерысты. Але толькі польска-літвінскія вершнікі цягам усіх напалеонаўскіх войнаў справядліва набылі славу віртуозаў валодання пікай. Цікава, што ў Гвардыі Напалеона першай шарэнзе палка галандскага «Чырвоных уланаў» належалі пікі. Але ў рэальных сутычках з казакамі гэту зброю галандцы адкідвалі, налягаючы на шаблі.

У бітве пры Рэйхенбаху ў траўні 1813 года літвіны і палякі пікамі ў коннай атацы збілі адразу два драгунскія палкі непрыяцеля, затым яны ўдарылі па 2-у эскадрону расейскіх уланаў, якія таксама былі перакуленыя. Не вытрымалі бліскучага націску пасля уланаў і расейскія гусары, якіх уланы Напалеона пры падтрымцы конных егераў Гвардыі прагналі за другую лінію баявой пабудовы сіл прынца Яўгена Вюртэмбергскага.