Паказваць ці не паказваць ДАІ дакументы для праверкі?

Што думаюць беларускія кіроўцы з нагоды адной з галоўных дылемаў.

Гэтае пытанне заўсёды стаяла востра, і тэлефанаванні ў рэдакцыю са словамі "мяне спынілі для праверкі дакументаў, а што гэта за падстава?" не спыняюцца ўжо шмат гадоў, піша abw.by.

Журналісты пастанавілі вярнуцца да тэмы і растлумачыць, ці мае права інспектар ДАІ спыняць транспартны сродак для праверкі дакументаў. Без лірыкі, здагадак і разважанняў, толькі нормы закона.

Чытач Aўтабізнэса: "Не так даўно мяне спыніў інспектар ДАІ і, назваўшыся, папрасіў прад'явіць для праверкі дакументы. Я адмовіўся гэта рабіць, хоць і паведаміў яму, што дакументы ў мяне пры сабе і з імі ўсё ў парадку. У інтэрнэце я чытаў і глядзеў відэасюжэты, у якіх гаворыцца пра тое, што інспектар не мае права спыняць кіроўцу для праверкі дакументаў, гэта ўвогуле не падстава. Таму мяне такое патрабаванне і абурыла. У выніку напружанага дыялогу на мяне склалі пратакол за невыкананне законных патрабаванняў супрацоўніка міліцыі. А хіба гэтыя патрабаванні законныя? Інспектар толкам ніякіх довадаў для прыпынення не прывёў, прад'явіце – і ўсё. Мне выпісалі вялікі штраф, але плаціць я яго не збіраюся, буду абскарджваць".

Абскардзіць вынесеную ў дачыненні да кіроўцы пастанову пра накладанне адміністрацыйнага спагнання – гэта права, гарантаванае законам.

Аўтар пытання быў змушаны да адказнасці паводле арт. 23.4 КаАП.

Артыкул 23.4. Непадпарадкаванне законнаму распараджэнню ці патрабаванню службовай асобы пры выкананні ёй службовых паўнамоцтваў

Непадпарадкаванне законнаму распараджэнню ці патрабаванню службовай асобы дзяржаўнага органа (арганізацыі) пры выкананні ёй службовых паўнамоцтваў асобай, якая не падначаленая ёй на службе, – вынікуе накладанне штрафу памерам ад двух да пяцідзесяці базавых велічыняў або адміністрацыйны арышт.

Але тэма размовы сёння іншая. У сеціве сапраўды шмат інфармацыі на тэму зносінаў з супрацоўнікамі ДАІ. Дзесьці адкрытая лухта, але ёсць і разумнае зерне ў довадах некаторых блогераў і аўтараў, якія абгрунтоўваюць свае высновы і прыводзяць нормы закона.

Асноўны пасыл апошніх – на карысць таго, што праверка дакументаў не можа служыць падставай для спынення МС. Такія нормы Закона РБ "Аб органах унутраных справаў".

Артыкул 25. Правы супрацоўнікаў органаў унутраных справаў

Супрацоўнікі органаў унутраных справаў у мэтах выканання задачаў, ускладзеных на органы ўнутраных справаў, у межах сваёй кампетэнцыі маюць права:

правяраць у грамадзянаў пры падазрэнні ў здзяйсненні імі злачынстваў, адміністрацыйных правапарушэнняў дакументы, якія сведчаць іх асобу, а таксама дакументы, неабходныя для праверкі выканання імі правілаў, нагляд і кантроль за выкананнем якіх ускладзены на органы ўнутраных справаў...

Галоўная праблема тут – спалучэнне "а таксама". Як гэта трактаваць?

Падыход, што правяраць дакументы, неабходныя для праверкі выканання правілаў, можна толькі "пры падазрэнні ў здзяйсненні злачынстваў і правапарушэнняў" – разам з дакументамі, што сведчаць асобу, лагічны.

Роўна ў такой самай ступені лагічная і дыяметральна супрацьлеглая пазіцыя: словы "а таксама" адносяцца да дзеяслова "правяраць", паўнамоцтвы інспектара могуць быць паказаныя ў выглядзе падпунктаў:

"Супрацоўнікі органаў унутраных справаў у мэтах выканання задачаў, ускладзеных на органы ўнутраных справаў, у межах сваёй кампетэнцыі маюць права правяраць у грамадзянаў:

пры падазрэнні ў здзяйсненні імі злачынстваў, адміністрацыйных правапарушэнняў дакументы, якія сведчаць іх асобу,

дакументы, неабходныя для праверкі выканання імі правілаў, нагляд і кантроль за выкананнем якіх ускладзены на органы ўнутраных справаў".

У любым выпадку кожны разумее і чытае гэтую норму так, як яму падабаецца. "А як па-простаму і правільна?" – спытаецеся вы.

Пашукаем у прававым полі што-небудзь больш канкрэтнае.

У адпаведнасці з п.9.1 ПДР кіроўца абавязаны спыняцца на патрабаванне інспектара ДАІ, а таксама ведаць прычыну спынення (п.8.2 ПДР). Згодна з п.12 ПДР кіроўца абавязаны мець пры сабе і перадаваць для праверкі дакументы (паводле спісу).

Дзяржаўны кантроль за выкананнем ПДР у адпаведнасці з арт.11 Закона РБ "Аб дарожным руху" ажыццяўляецца ДАІ:

Дзяржаўная аўтамабільная інспекцыя ў галіне дарожнага руху:

ажыццяўляе кантроль за выкананнем Правілаў дарожнага руху і іншых актаў заканадаўства Рэспублікі Беларусь у галіне дарожнага руху, а таксама выконвае іншыя кантрольныя (наглядныя) функцыі, прадугледжаныя заканадаўчымі актамі Рэспублікі Беларусь...

Дык вось, у рамках гэтага кантролю ДАІ і правярае ў кіроўцаў наяўнасць дакументаў, прадугледжаных п.12 ПДР, прычым на законных падставах.

"Правяраць – так, а спыняць для праверкі – не", – скажуць асабліва ўпёртыя ў сваіх ідэях. Але ж першае немагчыма без другога!

Такім чынам, спыніцца на патрабаванне інспектара ДАІ кіроўца абавязаны, прад'явіць дакументы для праверкі – таксама. Прычына – ажыццяўленне кантролю захавання ПДР, прадугледжанага Законам РБ "Аб дарожным руху". Магчыма, не кожны інспектар правільна можа сфармуляваць гэтую думку ў сілу розных прычынаў, але ад гэтага абавязкі ў кіроўцы не знікаюць.

Прывядзем у прыклад яшчэ адзін афіцыйны нарматыўна-прававы дакумент, які пацвярджае, што праверка дакументаў – гэта законна.

Палажэнне аб Дзяржаўнай аўтамабільнай інспекцыі Міністэрства ўнутраных справаў Рэспублікі Беларусь (у рэдакцыі Пастановы Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь №442 ад 4 красавіка 2011 г.)

11. ДАІ для выканання ўскладзеных задачаў і функцый мае права:

11.1. атрымліваць ад службовых асобаў арганізацый незалежна ад формаў уласнасці, грамадзянаў, у тым ліку індывідуальных прадпрымальнікаў, звесткі, якія адносяцца да правяранай дзейнасці, пра захаванне імі патрабаванняў нарматыўных прававых актаў, у тым ліку тэхнічных, якія дзейнічаюць у галіне дарожнага руху, а таксама тлумачэнні ў фактах іх парушэння...

11.9. спыняць транспартныя сродкі, самаходныя машыны і правяраць іх тэхнічны стан...

11.11. правяраць і канфіскоўваць дакументы ў прадугледжаных заканадаўствам выпадках, вырабляць затрыманне і прымусовае адбуксаванне (эвакуацыю) транспартных сродкаў, самаходных машынаў, блакаванне колаў грузавых аўтамабіляў з тэхнічна дапушчальнай агульнай масай больш за 3,5 тоны, аўтобусаў, колавых трактароў, самаходных машынаў.

Відэаўрокаў у сеціве пра тое, што гэта не прычына, гэта не так, не паказвайце інспектару дакументы, а зрабіце вось так, не адзін дзясятак.

На жаль, гэта толькі прыводзіць да канфліктных сітуацыях на дарозе, якія нічым добрым у выніку для кіроўцы не сканчаюцца. Хоць варта прызнаць, што заканадаўца не заўсёды выразна трактуе некаторыя палажэнні або правілы (а варта было б), і ад гэтага ўзнікае своеасаблівае разуменне прававых нормаў.

Каб расставіць кропкі над "i" і спыніць непатрэбныя інсінуацыі на тэму "прыпыненне для праверкі дакументаў – гэта не падстава", заканадавец у п.9.1 новага праекту ПДР наўпрост і максімальна выразна прапісаў: "Кіроўца абавязаны: спыняцца на патрабаванне інспектара ДАІ...

"Дапоўніць падпункт 9.1 словамі: у тым ліку для праверкі дакументаў".

Што канчаткова перакрэсліць пачынанні ахвотных спрачацца на гэтую тэму.