«А я кажу міліцыянтам: мы не сыдзем, гэта вы складзяце пагоны»

Аповед адважнай жыхаркі горада, у якім АМАП склаў шчыты.

У дзяцей ляжыць спіс нумароў, па якіх трэба патэлефанаваць, калі я не прыйду дадому»

Шматдзетная мама з Кобрына Марына Жук распавяла «Салiдарнасцi», як наважылася выйсці на пратэсты, чаму не баіцца рэпрэсій і не збіраецца з'язджаць.

Кобрын - чацвёрты па велічыні горад у Берасцейскай вобласці. 9 жніўня акурат тут АМАП апусціў шчыты. Аднак ужо назаўтра сітуацыя змянілася і сілавікі пачалі ўзмоцнена разганяць людзей, якія выказваюць абурэнне і нязгоду з вынікамі прэзідэнцкіх выбараў.

10 жніўня затрымалі былога мужа Марыны Жук (сям'я распалася паўтара года таму, але захаваліся добрыя стасункі). Цэлую ноч разам з дзецьмі яна шукала былога мужа і чакала навін у РАУС. А забіраючы мужчыну пасля «содняў», збітага, кабрынчанка зразумела: маўчаць яна не будзе.

- Да мінулага года нейкай асаблівай актыўнай пазіцыі ў мяне не было. Я працавала агентам выкладкі прадукцыі, ездзіла па гарадах і толькі чула, што вось праходзіць рэгістрацыя кандыдатаў у прэзідэнты, вось пасадзілі Віктара Бабарыку, Сяргея Ціханоўскага... Але гэта ўсё не занадта адкладвалася ў галаве - праца была на знос, даехаць да дому і ўбачыць дзяцей.

Аднак я свядома пайшла і прагаласавала - шчыра кажучы, другі раз у жыцці. Упершыню зрабіла гэта ў 18 гадоў, у памяці не адклалася, а потым ні разу не хадзіла на выбары, здавалася, што ўсё ўжо вырашана за цябе. Тут жа назапасілася адно да аднаго: колькі можна?

Мы з бацькамі пераехалі ў Беларусь у 1995 годзе з Казахстана, і атрымліваецца, я прыехала - ён (Лукашэнка - «С».) быў, у мяне нарадзілася трое дзяцей - увесь гэты час ён быў, ужо старэйшая дачка хутка пойдзе вучыцца, самастойна жыць, замуж выйдзе - а ён усё ёсць. Можа годзе нарэшце?

І калі я, як многія беларусы, бачыла, што адбывалася 9 жніўня на выбарчых участках, калі выступала на плошчы і прасіла адпусціць затрыманых, калі забірала былога мужа з Івацэвічаў (затрыманых з Кобрына перавялі туды) і на свае вочы, не на фотаздымках, бачыла «сінюю фарбу», сляды збіцця - зразумела, што гэта проста, апошняя кропля.

Праз час сілавікам вельмі хочацца зрабіць выгляд, што гэтага не было, і пераканаць усіх, што з амаль 52,5 тысячы жыхароў горада на пратэсты выходзіла паўтара працэнта. Сістэма працуе - штрафы, «содні», «прафілактычныя размовы». А гараджане працягваюць выказваць «партызанскі пратэст» - не ланцугу салідарнасці, так танцавальны чэлендж, не стужачкі на мосце ля Мухаўца, дык гіганцкая вогненная «Пагоня»...

- На некаторыя з акцый пратэсту я хадзіла пешшу, на некаторыя прыязджала на машыне - так першы штраф і тры наступныя мне выпісалі за тэхагляд, - успамінае Марына. - Ёсць у нас адзін маёр, дык з яго падачы часам мяне проста пераследавала машына ДАІ, каб выпісаць штраф.

13 кастрычніка на Марыну склалі пратакол паводле артыкула 23.34 КоАП - за ўдзел у нядзельных маршах. Хоць, фактычна, затрымалі шматдзетную маму не за ўдзел, а за «шарыкі не таго колеру» ў руках у яе дзяцей:

- «Чаму ў вас былі менавіта бел-чырвоныя шарыкі?» - спытала суддзя. Я адказала, што такія колеры выбралі дзеці - і атрымала штраф 10 базавых велічынь.

Штраф кабрынчанку не напалохаў, яна працягнула выказваць сваю пазіцыю. На адно такое выказванне (дакладней, на публікацыю ў чаце «Кобрын для жыцця» ў адрас міліцыі, маўляў, памятаеце, што нічога бясследна не праходзіць, усё вернецца бумерангам) адрэагавалі ўжо на працы.

- Дырэктар асабіста патэлефанавала і спытала: «Вам што, няма чым заняцца?». А пасля ўсё больш відавочна сталі намякаць на звальненне. Калі падключыўся і АБЭЗ, сталі мяне запрашаць на гутарку, я зразумела, што будзе лепш сысці самой, - распавядае «Салiдарнасцi» Марына, з таваразнаўца раптоўна стала беспрацоўнай. - Потым у нас у горадзе перасталі выходзіць на нядзельныя маршы і хадзіць з атрыбутыкай, але пачалі «партызаніць» - вывешвалі стужачкі, запускалі бел-чырвона-белыя караблікі, запісвалі розныя крэатыўныя відэа...

У лістападзе забралі некаторых нашых хлопцаў проста з дому - нібыта на прафілактычную размову, але напраўду затрымалі на 72 гадзіны. А потым і мяне выклікалі ў РАУС, дзе пратрымалі з 9.40 раніцы амаль да 6 гадзін вечара. Гутарка працякала ў манеры дамаўленняў, маўляў, не хадзіце на акцыі.

Прагучала цікавая фраза: «Давайце вы папрацуеце на супольнае дабро». Я адказала, што ў мяне іншыя прынцыпы, і «стукаць», дакладваць аб тым, што адбываецца не буду - гэта наогул не мой выпадак.

Акрамя таго, сказалі, што калі дзесьці з'явіцца любое відэа з заклікамі ці незарэгістраванай сімволікай, перш за ўсё падумаюць на мяне, будуць выклікаць, а пасля пасадзяць. Хоць я адна выхоўваю траіх непаўналетніх дзяцей, і згодна з законам мяне ў прынцыпе не маюць права адправіць на содні, але мы ўсе ў курсе, як у Беларусі «працуюць» цяпер законы.

...Дзясяткі два актыўных гараджан, кажа Марына Жук, працягваюць гуляць па нядзелях. Без усякай атрыбутыкі, проста выходзяць у цэнтр Кобрына, куды рана ці позна па своеасаблівай традыцыі з'яўляецца аўтазак або міліцэйская «газель».

- У мінулую нядзелю зноў прыязджалі, выпісалі чарговыя павесткі, нібыта мы павінны выступіць сведкамі, праўда, незразумела, паводле якой справы. Думаю, мэта - «прыбраць» нас ад стэлы, каб мы сышлі з вачэй далей - у лясочак або за ўскраіну, - смяецца жанчына. - А я кажу, што мы не сыдзем. Нашаму маёру Вайтовіч засталося няшмат да пенсіі, і вось калі ён не дапрацуе двух дзён, збяромся з усімі гараджанамі, на якіх на яго ініцыятыву склалі пратаколы, выпісалі штрафы ці пасадзілі на «содні», - збяромся і зладзім баль на ўвесь свет. Яму гэтая ідэя, вядома, вельмі не спадабалася.

Я іх не баюся. Нават калі ішла на «прафілактычную гутарку», пасля якой многіх хлопцаў затрымалі, і разумела, што магу не вярнуцца дадому, то не баялася. У дзяцей ляжыць на ўсялякі выпадак спіс нумароў, па якіх трэба патэлефанаваць, калі ўвечары не прыйду дадому, прыедуць сябры, завязуць дзяцей у школу і ў сад.

Як ні дзіўна, адзначае кабрынчанка, на яе не спрабавалі ціснуць праз дзяцей (старэйшай дачцэ вясной будзе 15, малодшым сынам - 6 і 4 гады - «Салідарнасць».). Магчыма, таму, што Марына патэлефанавала класным кіраўнікам абодвух сваіх школьнікаў і папярэдзіла: пры найменшай спробе маніпулявання яна забярэ дзяцей з навучальнай установы і перавядзе на дыстанцыйнае навучанне.

- Яшчэ вельмі нас падтрымаў фонд By_help, які дапамог заплаціць штраф 10 базавых. Дакладней, спачатку нашы хлопцы пазычылі грошы на аплату, бо да таго моманту я ўжо была беспрацоўнай і не хацела дапусціць пені, а потым з фонду кампенсавалі гэтую суму.

Акрамя таго, на працягу амаль чатырох месяцаў кожныя два тыдні мы з дзецьмі атрымлівалі прадукты - гэта, можа, падасца камусьці дробяззю, але напраўду велізарная дапамога, таму што сёння працу ў Кобрыне знайсці вельмі складана, напэўна, патрабуюцца толькі прыбіральшчыцы і прадаўцы. І цяпер, на перыяд, пакуль я беспрацоўная, падтрымка не спыняецца.

Многія, калі даведаюцца аб тым, што ў мяне трое дзяцей, дзівяцца, як я наважылася выйсці на пратэсты і пра што наогул думала. Ведаеце, я ні разу не пашкадавала аб тым, што рабіла, і не задумвалася, што трэба ўсё кінуць і забыцца, жыць як жыла, ці ціхенька заняць чакальную пазіцыю.

За час пратэстаў у Кобрыне я пазнаёмілася і пасябравала з мноствам выдатных людзей, мы вельмі з'ядналіся. Ведаю, што магу разлічваць на іх - дапамогуць (ужо дапамаглі) і лямпачку ўкруціць, і шафкі на кухні павесіць. Гэтую салідарнасць, падтрымку адзін аднаго ў вялікім і малым я шмат дзе бачу, і гэта таксама дапамагае не баяцца.

Пры апошняй «гутарцы», адзначае Марына, ёй адкрытым тэкстам параілі з'язджаць з Кобрына, а лепш і з Беларусі.

- А чаму я павінна з'язджаць?! Калі б хацелася, то даўно б «з'ехалі» - ёсць сваякі ў Расеі, ва Украіне, у Нямеччыне. Але чаму я павінна з'язджаць са сваёй краіны, дзе мой дом, дзе нарадзіліся і растуць мае дзеці, дзе ёсць надзея дамагчыся нармальнага, годнага ўзроўню жыцця для ўсіх грамадзян?

Таму я ў адказ прапанавала міліцыянтам: «Гэта вы, быць можа, складзяце пагоны - і нам стане лягчэй жыць?». Спадзяюся, што народ не ўдалося запалохаць - ні пагрозамі, ні соднямі, і што вясной зноў выйдуць людзі, падтрымліваючы адзін аднаго. У любым выпадку, кропля камень точыць.