«Замарожванне» цэн у Беларусі: узнікае вядомая фальклорная сітуацыя

У беларусаў пачалася таварная дэпрэсія.

Аляксандр Лукашэнка выказаўся на карысць распрацоўкі глабальнай палітыкі цэнаўтварэння. Звяртаючыся да кіраўніка КДК Васіля Герасімава, ён сказаў, што цэны маюць быць бачныя, піша Канстанцін Скуратовіч для сайту "Наше мнение". Маўляў, малако мы ўзялі пад кантроль і будзем прытрымліваць яго цану. А масла? Хай цана яго расце якімі хочаш тэмпамі?

Увогуле, трываць гэтага нельга, удакладніў Лукашэнка: «У Беларусі кожны разумее, што такое цэны і цэнаўтварэнне. Таму разумна, без перагінаў мы маем падысці да гэтага пытання». Каб і дэфіцыту ўнікнуць, і неабгрунтаванай дарагоўлі. З гэтым не паспрачаешся, але шмат хто ў Беларусі здагадваецца, што калі масла робяць з малака, то дастаткова ўзяць пад кантроль цану малака, а адэкватная цана малака ўстановіцца аўтаматычна пад уздзеяннем рынкавага попыту на гэтыя прадукты. Так ва ўсім свеце працуюць рынкі, калі ім не замінае празмернае адміністрацыйнае рэгуляванне.

У нас жа адрэгуляваць цэны спрабуюць усе. Пакупцы, якія абураюцца «неабгрунтаванымі» цэнамі ў крамах, пішуць скаргі на дарагоўлю ў «кампетэнтныя органы»: у КДК, у МАРГ і нават, мякка кажучы, у парламент, у яго вышэйшую і ніжэйшую палаты. І страціўшы надзею знайсці справядлівасць у гэтых найвышэйшых дзяржаўных інстанцыях, грукаюцца ў дзверы самай масавай грамадскай арганізацыі, у ФПБ, якой улады таксама дэлегавалі права кантраляваць цэны на раздробным рынку.

З гэтага комплексу разнастайных адміністрацыйных намаганняў мноства ўладных і праўладных арганізацый, са слоў ініцыятара гэтых намаганняў, мае з'явіцца пэўная канцэпцыя цэнаўтварэння, спецыфічная для нашай краіны, чымсьці адрозная ад іншых краін.

Але калі ў нашай краіне напраўду масла атрымліваюць з малака, як у іншых краінах, то і манеўры ў цэнаўтварэнні таксама абмежаваныя. Напрыклад, намаганні ФПБ не заўсёды бываюць у гэтай справе плённымі. Напрыклад, таварыш Арда, старшыня ФПБ, сцвярджае, што федэрацыя бачыць сваю задачу ў павышэнні заробку. Але стан эканомікі такі, што дасягнуць гэтага павышэннем прадукцыйнасці працы і рэалізацыі прадукцыі можна толькі за кошт росту цэн. Вось і выходзіць, што кожны член прафсаюза выступае за рост цаны прадукцыі свайго прадпрыемства, адначасова патрабуючы патаннення тавараў, якія вырабляюцца канкурэнтамі.

І вось узнікае вядомая фальклорная сітуацыя: дзе нянек многа - дзіця бязнога. Пакуль усе інстанцыі важдаліся з раздробнымі цэнамі, раздробнае абарачэнне гандлю (і сацыяльна значнымі, і далікатэснымі таварамі) стала зніжацца ўвачавідкі. На гэта звярнулі ўвагу ўсе - пакупцы, аналітыкі, урадавыя статыстыкі. Выяўляецца, раздробнае таварнае абарачэнне падае ўжо 3 месяцы запар. У лістападзе яно скарацілася на 0,9%, у студзені сёлета - на 0,9%. У снежні сума раздробнага продажу ўпаў толькі на 0,1%. Але ж зазвычай кожны снежань традыцыйна вызначаўся прыкметным ростам, звязаным з каляднымі распродажамі.

У студзені таварнае абарачэнне ў Менску паменшылася на 2,8%, у Берасцейскай вобласці - на 2,1%, у Віцебскай вобласці - на 2,3%, у Гарадзенскай вобласці - на 1,7%. Пры гэтым продажы харчовых тавараў захаваліся практычна на ранейшым узроўні, але ўпаў гандаль прамысловымі тавары. Напрыклад, у сталіцы ў студзені таварнае абарачэнне ў гэтай групе скарацілася на 4,9%.

Таварная дэпрэсія? Як да яе дастасаваць адміністрацыйнае рэгуляванне цэн, невядома. Затое вядома, што намінальны і рэальны заробак таксама адправіўся дадолу, у выніку без таго малы платаздольны попыт насельніцтва таксама скараціўся. Наадварот, складскія запасы прамысловых прадпрыемстваў выраслі, павялічыліся і звышнарматыўныя запасы ў гандлёвай сетцы.

Рэагуючы на сітуацыю, прадаўцы самі, не чакаючы інструкцый з сакавіка, пачалі паволі зніжаць цэны асобных тавараў, спрабуючы атрымаць сродкі хоць бы на аплату працы прадаўцоў. Гэта сітуацыйная рэакцыя, якая можа выбавіць на некаторы час асобнае прадпрыемства - гандлёвае або прамысловае - але прынцыпова змяніць становішча спраў у эканоміцы не можа.

У свой час беларусы актыўна абмяркоўвалі незайздросную долю Украіны. Адны спачувалі, іншыя злараднічалі, трэція на гэтым фоне пазіцыянавалі сябе наймудрымі палітыкамі і кіраўнікамі. Вы хочаце, як ва Украіне? - запытвалі яны ў натоўпу, не чакаючы яго адказу. І што?

Пасля Майдана эканоміка Украіны развіваецца, безупынна растуць даходы насельніцтва - пры тым, што не доўжыўся канфлікт на Данбасе. Увесь гэты час доўжыліся рэформы, а ўлады не ўжывалі надзвычайных захадаў уздзеяння на суб'екты гаспадарання і насельніцтва. У Беларусі, наадварот, рабіліся разнастайныя і маштабныя адміністрацыйныя захады супраць суб'ектаў эканомікі і насельніцтва. Узяць хоць бы для прыкладу «антыдармаедскія» ўказы, якія ўлады ўсё ж хочуць ажыццявіць, не звяртаючы ніякай увагі на супраціў грамадзян.

Можна спрачацца з падыходамі улад нашых краін да разнастайных рэчаў і працэсаў. Вынікі іх дзейнасці навочна праяўляюцца ў «спажывецкіх кошыках». Таму я наважыў параўнаць іх змесціва, для чаго выкарыстоўваў цэнавы маніторынг Белстату і інфармацыю, якую на маю просьбу далі мне знаёмыя жыхары Кіева.

Прэйскурант цэн штодзённых тавараў у звычайнай кіеўскай краме і беларускім раздробным гандлі сведчыць пра агульны ўзровень дабрабыту ўкраінцаў і беларусаў.

Падам пэўныя пазіцыі для параўнання. Хлеб жытні: батон у Менску каштуе 1,85 - 2,85 рубля, батон накроены і хлеб Беларускі каштуюць 1,76 і 2,1 беларускіх рубля. Сасіскі 1-га гатунку ў Кіеве каштуюць 7 беларускіх рублёў за кілаграм, у Менску (сасіскі, сардэлькі) - бязмала 10 рублёў. Гэта значыць, значна даражэй. Куры ў Менску каштуюць 4,5 рубля, у Кіеве сцягно курынае (без збаўкі) 7,28 рубля, мабыць, у гэтай групе існуе цэнавы парытэт).

Прыкладная роўнасць існуе ў свініне, ялавічыне і цяляціне. Адрозненне ў тым, што мясная, малочная, сырная і рыбная група тавараў у Кіеве багацейшая асартыментам, чым у Менску. Дзе ўжо паўтараецца ранейшае - савецкае - калі крамы трацяць магчымасць пільнавацца зацверджанага вышэй асартыментнага пераліку тавараў. Гэта значыць, да вытанчанасці крама не ўзнімаецца, купляе для продажу той сыр, які часцей за ўсё купляюць - сыр наогул!