Акрываўленая кувалда на сонцапёку

З чаго складаецца міфалогія наймітаў «ПВК Вагнера».

Набліжаны да прэзідэнта Расеі бізнэсовец Яўген Прыгожын адрэагаваў на ініцыятыву Еўрапарламента прызнаць «ПВК Вагнера» тэрарыстычнай арганізацыяй.

«Не ведаю, якім законам кіруецца Еўрапарламент, але паводле нашага заканадаўства з сённяшняга дня мы абвяшчаем Еўрапарламент распушчаным. Але перш, чым гэтая працэдура набудзе моц, мне даручана перадаць у Еўрапарламент інфармацыйны кейс», - напісаў Прыгожын у тэлеграме. Што такое «інфармацыйны кейс», ён паказаў у наступным за каментарам відэа.

У кадры двое мужчын, адзін прыносіць іншаму футарал для скрыпкі. Але ўнутры не музычная прылада, а кавадла з чырвонымі плямамі на рукаятцы. Для тых, хто даўно сочыць за дзейнасцю Яўгена Прыгожына, гэтыя намёкі відавочныя. Кувалда - гэта зброя катаў у «ПВК Вагнера». І сваім іміджам Яўген Прыгожын, відаць, ганарыцца. Прынамсі, у апошнія гады ён зрабіў вельмі шмат, каб яго стыль стаў вядомым не толькі ў колах людзей са структур Прыгожына і журналістаў-расследавальнікаў, але і далёка за яго межамі.

Футляр для скрыпкі і кавадлу з быццам бы скрываўленай рукаяткай можна было б назваць утоеным пасланнем - «пасхалкай», як кажуць кінаманы. Але аўтары роліка нават не спрабуюць нічога хаваць. На метале прыкметная гравіроўка «ПВК Вагнера» і, калі запаволіць відэа, кадр з роліка аб пакаранні смерцю ў Сірыі ад 2017 года.

Калі да гэтага года Яўген Прыгожын хаваў сваё дачыненне да прыватнай вайсковай кампаніі і нават судзіўся з тымі, хто даводзіў яго сувязь з ПВК, то сёлета Прыгожын прызнаўся, што стварыў групоўку ў 2014 годзе. Яе першай вайной стаў Данбас. Пазней наймітаў бачылі ў Афрыцы і на Блізкім Усходзе.

Дададзенае ў «інфармацыйны кейс» сірыйскае відэа знялі ў 2017 годзе на радовішчы Шаір у правінцыі Хомс. Што адбываецца ў кадры, у 2019 годзе змаглі растлумачыць журналісты расейскай «Новой газеты». Магчыма, гэта першы ў сетцы публічны смяротны прысуд, які прыводзяць у выкананне байцы «ПВК Вагнера». Мужчына, з якога яны здзекаваліся ў апошнія гадзіны яго жыцця, - Махамед Таха Ісмаіл Аль-Абдула. Магчыма, ён дэзерціраваў з войска Башара Асада.

Такім жа чынам увосень гэтага года пакаралі смерцю расейскага грамадзяніна, завербаванага ў «ПВК Вагнера» зняволенага Яўгена Нужына. Ён трапіў у палон да УСУ і там некалькі разоў на камеру крытыкаваў вайну. Гэтыя ролікі паглядзелі больш за дзесяць мільёнаў чалавек. Потым у межах абмену палоннымі Нужына перадалі расейскаму боку. І яго забілі. Ні ў выпадку пакарання ў Сірыі, ні ў выпадку смерці Нужына Яўген Прыгожын не прызнаў, што гэта справа рук «ПВК Вагнера». Але кадры пакарання Прыгожын назваў «выдатнай рэжысёрскай працай».

Але далёка не толькі па кувалдзе і жорсткім абыходжанні з палоннымі можна даведацца почырк «ПВК Вагнера». З 2014 года Яўген Прыгожын зняў як мінімум два фільмы аб наймітах. Там яны - станоўчыя героі. Напрыклад, у баявіку «Турыст» яны прадухіляюць дзяржаўны пераварот. У Бангі, сталіцы Цэнтральнаафрыканскай Рэспублікі, прэм'ера прапагандысцкага кіно прайшла на стадыёне.

Іншы прапагандысцкі фільм пра наймітаў – «Сонцапёк». У ім украінскія вайскоўцы паказаныя забойцамі, гвалтаўнікамі і марадзёрамі, якія прыйшлі забраць свабоду ў простых жыхароў Луганскай вобласці. Але на іх абарону сталі вайсковыя людзі без апазнавальных знакаў.

У сацсетках можна рэгулярна бачыць, як наймітаў называюць аркестрантамі, яны маркіруюць сябе нашыўкамі з вайскоўцам, які іграе на скрыпцы, а гэтай восенню песню пра ПВК выпусціла папулярная ў Расеі ў 1990-х і пачатку 2000-х спявачка Віка Цыганава. Кліп заканчваецца абрэвіятурай ПВК, толькі расшыфраваная яна не як «прыватная вайсковая кампанія», а як «надзвычайная вайсковая камісія». З ютуба трэк у выніку выдалілі, але не праз тэкст, а праз музычны рад. Месцамі ён вельмі нагадвае Palladio брытанскага кампазітара Карла Джэнкінса.

Аднак бан у ютубе не перашкаджае В. Цыгановай выконваць гэтую песню на канцэртах у расейскіх гарадах. Акрамя спевакоў ПВК у патрэбным святле ў Расеі прадстаўляюць у тэлеграм-каналах і СМІ звязанай з Яўгенам Прыгожыным медыягрупы «Патрыёт». Афіцыйна ён значыцца там часткай апякунскай рады.

Як адрэагавалі на кавадлу Прыгожына ў Еўрапарламенце, «Настоящему Времени» распавёў дэпутат ад Літвы Пятрас Аўштравічус.

- Я думаю, што мы павінны ўспрыняць гэта як віншаванне з Крамля. То бок, яны пачулі нас, нашу палітычную пастанову. І яны адказваюць на мове крыміналу, мове так званых блатных. Нічога новага для нас! Яны думалі, што зробяць гэта вельмі арыгінальна, што перасягнулі сябе, і зрабілі вялізную памылку.

- А вы кажаце: «Яны пачулі вашу палітычную пастанову». Якую маеце на ўвазе?

- Прызнанне Расеі дзяржавай - спонсарам тэрарызму. Яна мае такія інстытуцыі, як «ПВК Вагнера». Яна займаецца тэрарызмам у Сірыі і ў іншых дзяржавах.

- Група еўрадэпутатаў заклікае Еўрапейскі Звяз уключыць менавіта «ПВК Вагнера» ў спіс тэрарыстычных арганізацый. Вы ёсць у гэтай групе дэпутатаў? Чаму?

- Так. Я думаю, што «ПВК Вагнера» ўжо даўно выкарыстоўвае метады тэрарызму. У Афрыцы ў двух дзясятках дзяржаў яна праводзіць сваю дзейнасць, стварае пэўныя праблемы краінам і Захаду ў прынцыпе. І я думаю, што з «ПВК Вагнера» трэба разбірацца вельмі і вельмі канкрэтна.

- Што гэта дасць на практыцы, калі гэтая ПВК будзе прызнаная тэрарыстычнай?

- Поўны пераслед гэтых асоб і ў прававым сэнсе, і ў фінансавым сэнсе. Адключэнне іх ад розных каналаў фінансавання, дапамогі і гэтак далей. І хто-небудзь, хто мае сувязі з гэтай арганізацыяй, а такіх асобаў вельмі шмат, яны ў палітычным сэнсе падтрымліваюць і ў фінансавым, вялізныя праблемы чакаюць. Так што, як гаворыцца, добрай раніцы.

- Думаеце, будзе прынятая гэтая пастанова?

- Я вельмі спадзяюся.

- Як думаеце, чаму Прыгожыну такое дазволена: проста заяўляць, што ён распускае Еўрапарламент, адпраўляць гэтую кавадлу з імітацыяй крыві?

- Гэта метады працы і такі спосаб мыслення ў КДБ, а цяпер у ФСБ. Гэтыя людзі сабе дазваляюць усё, яны думаюць, што непасрэдна праз нейкія падстаўкі яны могуць запалохваць, перадаваць нейкія весткі. 1930-я гады ў СССР. Інакш я не назаву гэта.

- У іх жа пакуль гэта атрымліваецца?

- Пакуль што атрымліваецца. Яны павінны ведаць, як мы гэта разумеем, мы проста з усмешкай прымаем усё гэта, разумеючы, што гэта сур'ёзна. Так, яны гэта робяць, мусіць, з дазволу самых высокіх чыноў Расейскай Федэрацыі. Але суд у гэтым разбярэцца, калі ў Гаазе яны сустрэнуцца на лаве падсудных і ўсё змогуць сказаць.