Андрэй Саннікаў: Лукашэнка жыве ў дзікім страху

Чаму рэжым пайшоў на вызваленне палітвязняў?

13 снежня з Беларусі ва Украіну вывезлі 114 палітвязняў, сярод якіх экс-кандыдат у прэзідэнты краіны Віктар Бабарыка, кіраўніца яго штаба Марыя Калеснікава, адзін з лідараў беларускай апазіцыі Павал Севярынец. У Літву быў вывезены лаўрэат Нобелеўскай прэміі Алесь Бяляцкі.

У адказ на гэты крок адміністрацыя Дональда Трампа заявіла пра адмену санкцый супраць ключавой кампаніі рэжыму беларускага дыктатара Аляксандра Лукашэнкі — «Беларуськалій».

Чаму Лукашэнку мала зняцця санкцый ЗША, па якой прычыне Германія не забірае ўсіх палітвязняў з Беларусі, як Пуцін і Лукашэнка навязалі Захаду сваю гульню і якім чынам аслабленне ціску ЗША на Беларусь паўплывае на Украіну, у інтэрв’ю ўкраінскаму «Главреду» распавёў апазіцыйны палітык, лідар грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» Андрэй Саннікаў.

— Хацелася б пачаць з заявы пра адмену санкцый у дачыненні да «Беларуськалія», бо гэта адбылося менавіта ў абмен на вызваленне вязняў рэжыму Лукашэнкі. Як бы вы патлумачылі гэтае рашэнне Злучаных Штатаў і чаму Лукашэнка выставіў менавіта такую ўмову?

— У яго сапраўды вельмі цяжкая эканамічная сітуацыя. Санкцыі працуюць, і тое, што Злучаныя Штаты пайшлі на частковае зняцце санкцый, — гэта дрэнна. Тое, што людзей вызвалілі, — гэта добра. Аднак сама адмена санкцый Злучанымі Штатамі пакуль нічога прынцыповага Лукашэнку не дае.

Таму рэжым спадзяецца, што Вашынгтон дапаможа дамагчыся зняцця еўрапейскіх санкцый на калій, і тады гэта ўжо адкрые магчымасць гандляваць калійнымі ўгнаеннямі як раней. Увогуле гэта быў абмен, і перамовы, наколькі я разумею, ішлі даволі доўга. Была ўзгодненая канкрэтная група палітвязняў, якіх выпускаюць, але не параметры здзелкі. Таму вязняў паступова рыхтавалі да вывазу з Беларусі. І гэта ж не вызваленне — гэта фактычна прымусовая дэпартацыя. Як у сталінскія часы былі дэпартацыі народаў. Цяпер гэта таксама адбываецца, толькі ў іншых умовах. Гэта важна ясна разумець і не называць тое, што адбываецца, сапраўдным вызваленнем або нейкім прарывам у адносінах з Беларуссю, пакуль там захоўваецца рэпрэсіўны рэжым.

За што менавіта цяпер таргуецца Лукашэнка і што ў далейшым можа чакаць беларускіх палітвязняў?

Перш за ўсё — пагаршэння іх становішча і росту колькасці рэпрэсій. Бо як толькі было абвешчана пра магчымасць вызвалення палітвязняў, Лукашэнка адразу ж арыштаваў некалькі чалавек, якія заставаліся ў Беларусі. Некаторых з іх я ведаю асабіста.

І гэта вельмі паказальна — Лукашэнка жыве ў страху пасля 2020 года. У яго зусім дзікі страх, што ён вось-вось страціць уладу. І любая «гандаль», любы падобны абмен — падкрэсліваю яшчэ раз — гэта не вызваленне. Гэта цынічная здзелка, якая, як ён спадзяецца, дазволіць яму і надалей трымацца пры ўладзе. Але па сутнасці нічога не змяняецца. Сітуацыя з палітвязнямі застаецца катастрафічнай. Гэта бачна нават па знешнім выглядзе тых людзей, якія выходзяць на волю. Па тым, наколькі цяжка ім даводзіцца ў турмах, калоніях, ПКТ (памяшканне камернага тыпу), ШІЗА (штрафны ізалятар) і г.д.

Шчыра кажучы, я губляюся ў развагах, што яшчэ павінна адбыцца, каб дэмакратычны Захад паспрабаваў насамрэч уратаваць жыцці людзей у Беларусі. Бо падобны торг жыцця не ратуе — ён іх адбірае. Паводле наяўных даных, каля дзесяці палітвязняў былі забітыя ў турмах — і гэта толькі тыя выпадкі, пра якія нам вядома. Яшчэ каля дзесяці чалавек памерлі ўжо пасля турэмных зняволенняў, відавочна, у выніку ўмоваў утрымання. Я не разумею, што яшчэ трэба сказаць або паказаць, каб Еўропа спыніла гэтыя гульні з рэжымам Лукашэнкі, які раз’ядае ўсё чалавечае як унутры самой Беларусі, так і ў непасрэднай блізкасці ад нашых межаў.

— Дык з якой усё ж мэтаю Еўропа цяпер уступае ў гэты гандаль? Што і на што абменьваецца?

— Фармальна Еўропа пакуль заяўляе, што санкцыі захоўваюцца. Ідзе гаворка перш за ўсё пра спробы Дональда Трампа паказаць сябе міротворцам і «вызваліцелем». Ён дзейнічае крайне непрафесійна, але сама магчымасць такога гандлю ўзнікла менавіта таму, што Еўропа не надавала гэтай сітуацыі ўвагі. Яна ўводзіла санкцыі, але не выконвала іх. Абвяшчала пра жорсткія меры супраць Лукашэнкі, аднак шчылін было столькі, што якраз жорсткіх мер і не атрымлівалася.

На словах еўрапейцы працягваюць настойваць на санкцыйнай палітыцы ў адносінах да рэжыму Лукашэнкі — і гэта правільна. Бо калі Еўропа не пойдзе на паслабленні, ніякае частковае зняцце санкцый з беларускага калію не дазволіць Лукашэнку паўнавартасна ім гандляваць, паколькі без Еўропы гэта проста немагчыма. Таму паглядзім, як сітуацыя будзе развівацца далей.

Калі ж казаць пра Украіну, то сёння ўсё фактычна змыкаецца менавіта на ёй. Любое паслабленне для Лукашэнкі аўтаматычна пагаршае сітуацыю вакол Украіны. Калі памагаты Пуціна ў вайне будзе выскальваць з-пад санкцый, Украіну чакаюць яшчэ больш цяжкія часы, чым тыя, якія яна перажывае сёння.

Я казаў пра гэта з першага дня — яшчэ да пачатку паўнамаштабнай вайны — і буду паўтараць зноў, бо няма асобнай палітыкі ў дачыненні да Украіны і асобнай палітыкі ў дачыненні да дыктатуры Лукашэнкі. Украіна — дэмакратычная дзяржава, і нельга ставіць яе ў адзін шэраг з дыктатарскім рэжымам.

— Чаму, на ваш погляд, гэты абмен адбыўся менавіта паміж Беларуссю і Украінай? Чаму апазіцыянераў не перадалі Польшчы, Літве або іншай краіне НАТА?

— Таму што Лукашэнку не далі па мордзе. Ён ужо прымусова дэпартаваў людзей у Польшчу, у Літву. І тут важна ўспомніць адну немалаважную дэталь: людзей пазбавілі пашпартоў, то бок пазбавілі магчымасці перамяшчацца.

Фактычна гэтыя людзі становяцца закладнікамі добрай або дрэннай стаўлення прымаючых дзяржаў. Я вельмі спадзяюся, што ўкраінскія ўлады праявяць большую гуманнасць, чым літоўскія.

Сёння тыя, каго прымусова дэпартавалі ў Літву, — дванаццаць чалавек, — знаходзяцца там без пашпартоў. Яны не могуць нікуды выехаць, не могуць паўнавартасна ўладкавацца на працу. Паводле ўсіх законаў яны ўцекачы, у якіх няма ніякага статусу. Гэта дзіка.

Украіна цяпер бярэ на сябе яшчэ большую гуманітарную нагрузку, чым раней. Колькі гэта можа цягнуцца? Я разумею і вітаю гуманнасць Украіны — у яе, па сутнасці, не было іншага выбару. Думаю, што гэты крок быў дыктаваны выключна гуманнымі меркаваннямі і неабходнасцю прыняць людзей, якія апынуліся ў небяспецы і маюць патрэбу ў прыстанішчы.

Але давайце цьвяроза паглядзім, што вытварае Лукашэнка. Ён сістэмна выціскае людзей з краіны, прымусова дэпартуючы іх у розныя краіны. Гэта класічная схема КДБ і ФСБ. І калі цяпер яму не даць па мордзе — а зрабіць гэта могуць толькі санкцыі, — гэта будзе працягвацца. Сёння трэба настойваць на вызваленні ўсіх палітвязняў — не 1200 чалавек, як заяўляюць афіцыйна, а некалькіх тысяч. Паводле нашых звестак, можа ісціся прыкладна пра дзесяць тысяч чалавек. Пакуль не будуць вызвалены ўсе — нельга здымаць санкцыі наогул. Наадварот, санкцыйны ціск павінен узмацняцца.

Але Лукашэнка і Пуцін сёння навязалі сваю гульню. І ўдзел у гэтай гульні багаты, па-першае, далейшым узмацненнем рэпрэсій унутры Беларусі (што ўжо адбываецца), а па-другое, узмацненнем ваенных дзеянняў супраць Украіны — што таксама адбываецца проста цяпер.

— Па сутнасці, частковае зняцце санкцый ужо з’яўляецца вынікам папярэдніх перамоў, якія вяліся паміж цяперашнімі беларускімі ўладамі і амерыканскім бокам.Калі разглядаць гэта ў кантэксце Украіны, узнікае пытанне: ці можна казаць, што Злучаныя Штаты бачаць у Лукашэнку пэўную фігуру ўплыву — або што сам Лукашэнка змог навязаць меркаванне, быццам ён здольны на штосьці паўплываць, напрыклад, на Пуціна, у кантэксце перамоўнага працэсу?

— Не, абсалютна не. Вы ж бачыце, што ад Злучаных Штатаў з Пуціным працуюць, на жаль, яго прыхільнікі — людзі, якія ўвогуле не павінны быць перамоўцамі ад імя Амерыкі. Гэта недружалюбцы Украіны, каб не сказаць больш, якія танчаць пад дудку Крамля. І гэта — найлепшая сітуацыя, якую Трамп можа сабе ўявіць.

Таму Лукашэнка тут — ніхто, такі сабе адростак адміністрацыі Трампа і асабіста прэзідэнта ЗША, які хоча быць міротворцам, заканчваць войны і быць палітыкам, што нейтралізаваў бы дасье Эпштэйна. Так, Лукашэнка спрабуе ўціснуцца ў перамовы па Украіне і прадставіць сябе значнай фігурай. Але я хачу папярэдзіць Украіну. Вы ўжо не раз памыляліся, спрабуючы так ці інакш скарыстацца паслугамі Лукашэнкі. Не дай бог паўтарыць гэта зноў. З такім дыктатарам лепш жорстка размаўляць, чым звяртацца да яго пасярэдніцтва. Лукашэнка — паталагічны ілгун, які ніколі не стане на бок свабоды і дэмакратыі. Што вельмі важна для ўкраінцаў, якія сёння за гэта змагаюцца.

— Да якіх наступстваў можа прывесці аслабленне ціску ў дачыненні да Лукашэнкі і беларускага рэжыму?

— Думаю, ні ў каго няма сумневаў у тым, што Расія ў бліжэйшы час не змяніць сваю пазіцыю ў дачыненні да Украіны. І давайце не забываць: Беларусь — саагрэсар. Нават калі сёння ракеты з тэрыторыі Беларусі пакуль не ляцяць, то ўся яе ваенная інфраструктура падпарадкаваная Расіі і працуе на задачы вайны супраць Украіны. У Беларусь дастаўляюць параненых расійскіх вайскоўцаў, іх размяшчаюць у шпіталях. На беларускай тэрыторыі праходзяць расійскія вайсковыя вучэнні, выкарыстоўваюцца палігоны, прадастаўленыя Маскве.

Самая страшная рэч — на тэрыторыю Беларусі вывозяць украінскіх дзяцей. Гэта задокументавана, і па гэтых фактах ужо разглядаецца асобная справа ў міжнародным судзе. Калі памятаць пра гэта, пытанняў пра тое, наколькі гэта небяспечна для Украіны, узнікаць не павінна. Гэта надзвычай небяспечна. Любыя паслабленні ў дачыненні да рэжыму Лукашэнкі аўтаматычна ўзмацняюць бок агрэсара і шматкроць ўмацоўваюць пазіцыі Крамля ў вайне супраць Украіны.

Больш за тое, такія крокі аддаляюць саму магчымасць дасягнення хаця б нейкай прымальнай для Украіны дамоўленасці хаця б пра спыненне агню. Мы казалі пра гэта пастаянна. Я, у прыватнасці, неаднаразова папярэджваў: калі Украіна не зверне належнай увагі на Беларусь і не перастане заігрываць з Лукашэнкам, будзе вайна з боку Расіі. Так і здарылася. Таму заклікаю звярнуць больш пільную ўвагу на Беларусь: не на знешнія фактары, не на хлусню Лукашэнкі, які клянецца ў сяброўстве ўсім, каму толькі можна, каб атрымаць грошы, а на рэальны стан рэчаў.

— Вяртаючыся да тэмы высылкі палітвязняў рэжымам Лукашэнкі, я хацела б удакладніць адзін момант. З’явілася інфармацыя, што Германія можа прыняць частку гэтых людзей. Як вы ў цэлым ацэньваеце такую перспектыву, і што гэта можа азначаць для беларускай апазіцыйнай дыяспары ў далейшым?

— Германія заявіла, што гатовая прыняць Калеснікаву і Бабарыку. І, на мой погляд, гэта вельмі цынічная прапанова. Мауляў, я выберу тых, на кім можна зрабіць публічны піяр, а астатнія нас не цікавяць. Тым часам сярод дэпартаваных ёсць як мінімум тры пажылыя жанчыны, пенсіянеркі, у тым ліку Алена Гнаўк і іншыя, з цяжкім станам здароўя. Чаму пра іх не сказаць?!

Паразумейце, гэта ж таксама льеце ваду на млын падонкаў у Крамлі і Мінску, якія вядуць вайну супраць вас. Чаму не сказаць проста: Германія гатовая аказаць дапамогу ўсім, хто сёння апынуўся прымусова дэпартаваным з Беларусі? Я асабіста не разумею і не прымаю такую палітыку. І нават радуючыся кожнаму вызваленаму чалавеку, я буду крытыкаваць такі цынічны і нахабны падыход, які перашкаджае рэальнай барацьбе з рэжымам Лукашэнкі.

Я ведаю многіх з тых, каго вызвалілі, — у тым ліку людзей, чые прозвішчы нікому не вядомыя. І пры гэтым тысячы палітвязняў працягваюць заставацца ў беларускіх турмах. Менавіта яны павінны быць у цэнтры ўвагі — людзі, якіх забіваюць і якія востра маюць патрэбу ў медыцынскай дапамозе.

Я спадзяюся і яшчэ раз хачу звярнуцца да кіраўніцтва Украіны з просьбай дапамагчы гэтым людзям як мага хутчэй атрымаць праязныя дакументы, прававы статус. Я ведаю, што медыцынскія абследаванні ўжо праводзяцца — і гэта сапраўды выдатна і тое, што трэба. Гэта і ёсць праява чалавечага стаўлення, а не выбарачная дапамога «знакавым фігурам» з поўным ігнараваннем астатніх.

Я перакананы, што беларуская праблема будзе толькі нарастаць — будуць новыя групы вызваленых. І добра б, каб гэта стала агульнай праблемай Еўрапейскага саюза, а не для Украіны, Літвы або Польшчы, дзе, на жаль, занадта часта ўзнікаюць спекуляцыі і спробы выкарыстоўваць сітуацыю ў ўласных палітычных мэтах.

У гісторыі ўжо былі прыклады, калі ствараліся спецыяльныя гуманітарныя структуры — Чырвоны Крыж, механізмы дапамогі ўцекачам пасля Першай і Другой сусветных войнаў. Сёння, на мой погляд, для Беларусі неабходна стварыць аналагічную гуманітарную структуру, каб пытаннямі дапамогі займаліся не палітыкі, якія пераследуюць уласныя мэты, у тым ліку тыя, каго падтрымлівае Еўропа, але каму абыякавы лёс палітвязняў, а каб гэта было яснае гуманітарнае кірунак дзейнасці Еўрапейскага саюза.

— Дарэчы, пасля гэтага абмену ў сацсетках я сустракала сур’ёзную крытыку. Мауляў, з аднаго боку, ён дае Лукашэнку дадатковыя «балы», а з другога — у прынцыпе не вырашае праблему і стварае дадатковыя рызыкі для Украіны, у тым ліку ўнутраныя. Аўтары гэтых пастоў сцвярджаюць, што падобныя крокі з цягам часу могуць ператварыць Украіну ў свайго кшталту буферную зону — і гаворка ідзе не толькі пра грамадзян Беларусі. Наколькі, на ваш погляд, такія ацэнкі справядлівыя і ці апраўданыя падобныя асцярогі?

— Асцярогі справядлівыя, ацэнкі несправядлівыя. Я ўдзячны, і, думаю, усе, каго прымусова прывезлі, удзячныя Украіне за тое, што іх прынялі. Але ўявіце сітуацыю: вас ставяць перад фактам — ёсць пяць украінцаў, і «ў дадатак» яшчэ да 120 беларусаў. Калі вы іх не прымеце, украінцаў не адпусцяць. Што вы будзеце рабіць у такой сітуацыі? Я лічу, што гэта было вельмі высакароднае рашэнне прэзідэнта Зяленскага і высакародная пасярэдніцкая роля генерала Буданава. Я шчыра ўдзячны за гэта, і, думаю, палітвязні таксама ўдзячныя.

Іншая справа, што падобныя дзеянні сапраўды дазваляюць Лукашэнку навязваць свае сцэнары і схемы. І тут пытанні не да Украіны — пытанні да Бруселя і да Еўрапейскага саюза. Што вы зрабілі, каб гэтаму супрацьстаяць? Вы абмежаваліся заявамі і прывітаннямі. Мяне гэта вельмі раздражняе: добра, вы павіталі. Але чаму гэта здарылася? Чаму была дапушчаная прымусовая дэпартацыя? Чаму вы не папярэдзілі такое развіццё падзей? І што цяпер павінны рабіць людзі, якія апынуліся без дакументаў на тэрыторыі Украіны, якія не падпадаюць пад вашы канвенцыі і не маюць права атрымаць дакументы, што дазваляюць перамяшчацца па Шэнгенскай прасторы?

Чаму пра гэта не гавораць? Чаму вы нібыта павіталі тое, што адбываецца, і нават узрадаваліся? А ж ідзе пра тысячы людзей — яшчэ раз падкрэсліваю, пра тысячы. Гэта адбываецца цяпер. А калі заўтра Лукашэнка вышле адну групу ў Венгрыю, другую — у Румынію, трэцюю — у Славакію, у краіны з далёка не заўсёды праеўрапейскімі, брусельскімі ўрадамі? Што будзе далей? Я ўпэўнены, што гэта закладзена ў яго планах.

Таму сёння патрэбныя тэрміновыя і жорсткія дзеянні. Лукашэнка разумее толькі сілу — і гэтую сілу неабходна прадэманстраваць. Я ўспрымаю ўсё выключна ў кантэксце вайны супраць Украіны, бо ў любых дзеяннях Пуціна і Лукашэнкі праглядаюцца сцэнары будучых крокаў, накіраваных супраць Украіны.

Вось ляцяць «шарыкі», запускаюць мігрантаў, цяпер вывезлі ва Украіну палітвязняў. Усё гэта — прашчупванне варыянтаў, як балючэй ударыць па Украіне не толькі ваеннымі метадамі, але ўсімі магчымымі правакацыямі. Таму, мне здаецца, сёння, калі Украіна мае адны з самых трывалых сувязяў з Захадам, гэтае пытанне пра Беларусь неабходна падымаць вельмі ясна і вельмі жорстка.

— Як гэтае «прашчупванне» можа адлюстравацца на сітуацыі ва Украіне? На чым могуць цяпер рабіць акцэнт Лукашэнка і Пуцін?

— Перш за ўсё — на ваенных аперацыях. Разумееце, ёсць фактары, якія сёння станоўча ўспрымаюцца Захадам, але адначасова могуць выкарыстоўвацца Крамлём супраць Украіны. Напрыклад, укід пытання пра выбары або чарговага віту карупцыі ва Украіне (чаму сама Украіна спрыяла), няздольнасць украінскай улады даць грамадству ясныя адказы на тое, што адбываецца, і растлумачыць, што будзе далей.

На гэтым фоне, калі адбываюцца правакацыі, паглядзіце, што здарылася з прывезенай групай: як я ўбачыў па ўкраінскай прэсе, яе адразу ж вызначылі ў пракрамлёўскую нішу. Людзі, якія не могуць прызнаць рэальнасць, працягваюць працаваць па звыклых схемах. Гэта паказчык таго, што Украіна не зусім у курсе нашай сітуацыі.

Для мяне не было адкрыццём тое, што адбывалася на прэс-канферэнцыі. Я разумеў людзей, і я не асуджаю іх — я рады, што яны жывыя. Але тое, што я бачыў у 2020 годзе і да гэтага, аніколькі не змянілася. Таму ўспрымаць гэта як «меркаванне беларускай апазіцыі» не зусім карэктна. Беларуская апазіцыя ў цэлым адзіная: яе галоўная задача — дапамагчы Украіне перамагчы Расію. Не выстаяць, а перамагчы. Тым не менш, такія падзеі ўплываюць на сітуацыю: аперацыя ўдалася, КДБ і ФСБ святкуюць.

Але сітуацыя ў Беларусі застаецца надзвычай важнай для Украіны. Украіна — краевугольны камень еўрапейскай бяспекі. Калі не дапамагчы Украіне перамагчы Расію, ніякай еўрапейскай бяспекі не будзе. Беларусь жа з’яўляецца каталізатарам усіх працэсаў у Усходняй Еўропе. Для Украіны сёння Беларусь — стратэгічна важная краіна. Трэба больш увагі надаваць таму, што там адбываецца, і прыняць той факт, што Украіна сама не зможа забяспечыць агульнаеўрапейскую бяспеку.

Я вельмі рады, што 15 лютага гэтага года прэзідэнт Зяленскі зрабіў важную заяву: усходняя мяжа Украіны і Беларусі павінна стаць мяжой бяспекі Еўропы. Гэта геапалітычна надзвычай важная заява. І, па-мойму, упершыню прагучала ясна: менавіта ўсходняя мяжа Украіны і Беларусі, а не проста Украіны. Калі паглядзець на карту Еўропы, гэты выступ — «балкон» Беларусі, як яго часам называюць, — вельмі не натуральны з пункта гледжання агульных абрысаў Еўропы.

— Вы сказалі, што адзіны спосаб «даць па мордзе» Лукашэнку — гэта ўвесці дадатковыя санкцыі. Мы бачым заявы Літвы, што яны не збіраюцца паслабляць санкцыі, так жа як ЗША. Наадварот, яны хочуць іх яшчэ больш узмацніць, каб абмежаваць пагрозы, якія ідуць з Беларусі, напрыклад, «шары», якія далятаюць з яе тэрыторыі.Пытанне санкцый цяжка вырашаецца ў Еўрасаюзе нават у дачыненні да Расіі. Кажучы пра Беларусь, ці магчыма ў гэтых умовах узмацненне санкцый ЕС у дачыненні да рэжыму Лукашэнкі? І калі гэтага не будзе, якія могуць быць наступствы?

— Наступствы будуць сумнымі. Я пастаянна падкрэсліваю: санкцыі патрэбныя для таго, каб вызваліць людзей. Прынцып просты: жорсткія санкцыі — усіх палітвязняў выпускаюць, санкцыі здымаюцца.

Заявы Літвы і Польшчы ёсць, але на справе шмат шчылін, якімі карыстаюцца гэтыя краіны. Калі браць суседнія дзяржавы, то, хоць Расія, вядома, лідзіруе, тавараабарот з Беларуссю ў Літвы і Польшчы таксама расце і знаходзіцца на даволі сур’ёзным узроўні. Ідзе гандаль, захоўваюцца эканамічныя адносіны, у тым ліку з выкарыстаннем жульніцкіх схем — пераклейвання ярлыкоў і падобных практык. Гэта выглядае цынічна, але калі так будзе працягвацца, вайна прыйдзе ў Еўропу.

Драўніна з Беларусі, яблыкі з Польшчы — калі і далей будуць гандляваць такімі таварамі ў абыход санкцый, вайна апынецца ў Еўропе: у Польшчы, у краінах Балтыі. Таму адных заяў недастаткова — неабходныя канкрэтныя меры. Мы добра бачым розніцу паміж сітуацыямі, калі за заявамі ідуць дзеянні, і калі за імі не ідзе нічога.

Калі б Еўропа зразумела, што адміністрацыя Трампа спрабуе, хай пакуль і ў абмежаваным аб’ёме, зняць цяжар санкцый з Лукашэнкі (што не такое істотнае па аб’ёме эканамічных адносін з ЗША, але надзвычай важнае па палітычным уплыве), і не выпрацуе ўласныя контрмеры — не для ціску на рэжым, а для выратавання людзей і вызвалення палітвязняў, — сітуацыя будзе развівацца надзвычай небяспечна.

Трэба зразумець, што Лукашэнка — гэта фактар вайны. Як бы ён ні прыкідваўся міротворцам, ён застаецца сур’ёзным ваенным фактарам. Гэта ваенны пляцдарм супраць Украіны, а ў перспектыве — супраць Польшчы, краін Балтыі і далей. Геаграфічна і з пункта гледжання ваеннай інфраструктуры гэты пляцдарм надзвычай выгадны для Расіі. Калі ён будзе цалкам задзейнічаны, гэта стане вайной ужо супраць Еўропы.

Таму сёння неабходна ясна гэта ўсведамляць. Я не разумею таго дабрадушша і няпэўнага стаўлення ў духу: «Трамп гэтым займаецца, значыць, нам не варта ўмешвацца». Такога падыходу быць не павінна. Бо мы гаворым пра Еўропу, а цяперашняя амерыканская палітыка далёка не заўсёды накіраваная на захаванне і ўмацаванне саюзнікаў. ЗША вядуць гандлёвыя войны не з Кітаем і не з Расіяй, а менавіта з саюзнікамі — з Канадай і іншымі краінамі. Гэтая непрадказальнасць шкодзіць Еўропе, і еўрапейскія дзяржавы павінны адстойваць уласныя інтарэсы, а не падладжвацца пад ЗША.

— Расія шукае любыя спосабы, каб, па-першае, адхіляць мірныя прапановы, калі яны з’яўляюцца, і, па-другое, выкарыстоўваць рэжым Лукашэнкі ў уласных мэтах. Які ваш прагноз: чаго варта чакаць у бліжэйшы час?

— На жаль, у бліжэйшы час варта чакаць самай дрэннай сітуацыі для Украіны. Калі адцягнуцца ад існуючых наратываў, неабходна прызнаць: Пуцін ніколі не спыніць вайну супраць Украіны пры сваім жыцці. Трамп, у сваю чаргу, ніколі не пойдзе на поўную падтрымку Украіны на шкоду сваім інтарэсам у Расіі.

Менавіта таму сённяшні момант з’яўляецца адным з самых складаных. Здавалася б, усе палумеры ўжо былі выкарыстаныя. Спробы пераканаць Трампа і праз яго паўплываць на Пуціна — гэта тупіковы шлях, але для Украіны ён быў непазбежны, бо ў яе становішчы немагчыма спыняць дыялог.

Цяпер неабходная мабілізацыя Еўропы, і, на мой погляд, такія магчымасці існуюць. Прэзідэнт Зяленскі робіць вельмі шмат у знешняй палітыцы, аднак важна таксама даць надзею еўрапейскім грамадствам, якія падтрымліваюць Украіну, што пасля карупцыйных скандалаў у краіне з’явіцца вменяемая ўнутраная палітыка.

Я ўдзельнічаў у многіх міжнародных канферэнцыях і бачыў, як там працуюць прадстаўнікі грамадзянскай супольнасці Украіны. Менавіта на іх, на мой погляд, варта рабіць асаблівы акцэнт. Гэта людзі з розным досведам — і вайны, і мірнага жыцця, — і яны настолькі пераканаўчыя ў асабістых гісторыях, што цяпер неабходна ўзмацняць увагу да ўкраінскай грамадзянскай супольнасці ў Еўропе. Людзі адгукаюцца, асабліва на фоне хаосу гвалту ў свеце — вайны ва Украіне, вайны Ізраіля з тэрарыстычнымі групоўкамі і іншых канфліктаў.

Украіна павінна актыўней прасоўваць той вобраз, які ўжо склаўся: мы змагаемся за вашыя каштоўнасці і вашы прынцыпы. Мы надзвычай удзячныя вам, за прысутнасць прадстаўнікоў грамадзянскай супольнасці ва Украіне — у шпіталях, у навучанні, у рэальнай дапамозе ЗСУ. Менавіта гэтую лінію неабходна ўмацоўваць, бо сёння ідзе сур’ёзнае ідэйнае супрацьстаянне. Крайне правыя спрабуюць не проста выступаць супраць левых, але і выкарыстоўваюць палітыку ЕС, стараючыся прыпадабніць Украіну да нежаданай міграцыі — шмат у чым як вынік непрадуманай міграцыйнай палітыкі самога Еўрасаюза.

Чаго чакаць Украіне? Магу запэўніць, што беларусы заўсёды будуць падтрымліваць Украіну, незалежна ад якіх-небудзь прэс-канферэнцый. Украіне чакае цяжкі перыяд, які можа стаць пераломным. Вельмі добра, што кіраўніцтва Украіны не паддалося на дастаткова нахабны ціск звонку: «Давайце зараз заключым пагадненне, якое будзе нявыгаднае для вас, затое мы спынім вайну». Такая падыход вайну не спыніць — ён толькі ўзмоцніць небяспеку для Украіны.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com