Аляксандр Хара: Модзі гуляе ў гульню, у якой немагчыма перамагчы

Як ЗША і ЕС могуць адказаць на збліжэнне Індыі з Расіяй.

Індыя адправіла невялікі, але сімвалічны вайсковы кантынгент на вучэнні «Захад-2025» у Расію. Што гэта значыць ва ўмовах вайны і як успрымаць гэты жэст? Пра гэта сайт Charter97.org пагаварыў з украінскім дыпламатам і палітолагам, дырэктарам Цэнтра абаронных стратэгій Аляксандрам Харай:

— Ёсць шырокі кантэкст спроб нармалізацыі адносін з Расіяй, якую запусціў Дональд Трамп сваім самітам на Алясцы. І там жа, на гэтых вучэннях «Захад-2025», былі два вайскоўцы Злучаных Штатаў у якасці назіральнікаў.

І гэта нармалізацыя не толькі Уладзіміра Пуціна, але і Аляксандра Лукашэнкі. Да гэтага амерыканскія эмісары ўжо прыязджалі, і вынікам стала тое, што выпусцілі пэўную колькасць беларускіх дысыдэнтаў. Плюс — разблакіроўка для «Белавія», якая зноў можа здзяйсняць пералёты, і самае галоўнае — доступ да абслугоўвання і камплектуючых. Адпаведна, гэта дае магчымасць Расіі выйсці з крытычнай сітуацыі, калі іх парк самалётаў знаходзіцца ў перадкрытычным стане.

Другая гісторыя — гэта тое, што Індыя ўстрымлівалася падчас галасавання за тры вельмі важныя для Украіны рэзалюцыі Генеральнай Асамблеі ААН: у 2014 годзе — аб тэрытарыяльнай цэласнасці, у 2022-м — аб агрэсіі, у 2023-м — аб прынцыпах міру ва Украіне. І яшчэ мы памятаем, што Трамп пагражаў усім, хто купляе на расійскіх рынках, «пякельнымі тарыфамі», і адзінай пацярпелай аказалася Індыя.

Індыя на другім месцы пасля Кітая па аб'ёмах куплі нафты, і гэта нафта потым трапляе на еўрапейскі рынак. Адпаведна, Нарэндра Модзі быў крыху «засмучаны» ўсім гэтым і паехаў на саміт Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва, каб паказаць, што ён гуляе ў сваю гульню. Акрамя эканамічнага супрацоўніцтва ў індусаў ёсць абароннае супрацоўніцтва з Расіяй: яны працягваюць залежаць ад расійскіх узбраенняў, у іх ёсць праект па атамнай падводнай лодцы і, па-мойму, яны ўжо ўзялі адну расійскую атамную падлодку ў лізінг.

То бок гэта працяг збліжэння Індыі з антыдэмакратычным цэнтрам, нягледзячы на тое, што ўсе кажуць: «Індыя — гэта найбуйнейшая дэмакратыя свету». Але тут мы можам скептычна ставіцца да стану дэмакратыі. Плюс Модзі абраў падтрымку вайны і, акрамя рыторыкі «цяпер не час для вайны», далей не пайшоў. Хоць насамрэч гэта адназначна стратэгічная памылка, улічваючы, што Злучаныя Штаты не прэтэндуюць ні на сантыметр індыйскай зямлі, у той час як паміж Індыяй і Кітаем ёсць дзве тэрыторыі, за якія яны гатовыя ваяваць. Я ўжо не кажу пра растучую магутнасць кітайскай эканомікі, якая пагражае стратэгічным інтарэсам Індыі. Таму, як на мяне, Модзі гуляе ў гульню, у якой у прынцыпе немагчыма перамагчы.

— Нягледзячы на ўльтыматумы Трампа, Індыя застаецца найбуйнейшым пакупніком расійскай нафты і фактычна фінансуе вайну. Ці можа Нью-Дэлі ўзмацніць супрацоўніцтва з Масквой — напрыклад, праз пастаўкі тэхналогій, узбраення або сумесныя праекты?

— Насамрэч Індыя ў большай меры — рэцыпіент. Цяпер яна знаходзіцца не ў вельмі добрым становішчы пасля канфлікту з Пакістанам, калі яны стратэгічна пралічыліся як у ацэнцы ўзброеных сіл Пакістана, так і ў тым, што кітайскія ракеты аказаліся дастаткова здольнымі супрацьстаяць заходняй зброі. Я б сказаў так: хутчэй за ўсё, справа не ў тэхналагічнай здольнасці Кітая, а ў тым, што індусы былі не гатовыя і фактычна дапусцілі памылкі ў разліках тактычных характарыстык гэтых ракет і гэтак далей.

Таму Індыя, хутчэй за ўсё, будзе, наадварот, купляць зброю, а не дзяліцца ёй або распрацоўваць. У іх няма самастойнага тэхналагічнага патэнцыялу — поўны спектр узбраення яны не вырабляюць. Быў жа праект: індусы страцілі некалькі дзясяткаў мільёнаў долараў, інвеставаўшы ў самалёт пятага пакалення. Іх найперш цікавіў рухавік, але пасля таго як Расія паказала сваю няздольнасць выканаць задачы (я ўжо не кажу пра маштабную вытворчасць рухавікоў і самалётаў), яны выйшлі з праекта.

У індусаў мысленне гандлёвае: калі можна зарабіць грошы, яны будуць гэта рабіць. А калі ёсць санкцыі, заўсёды ёсць магчымасць зарабіць — цэны на іх тавары павялічваюцца, а на сыравіну, якая трапляе пад санкцыі, наадварот, падаюць. Вядома, індусы хочуць зарабіць на такой сітуацыі, і эканамічная выгода ў іх пераважвае стратэгічныя праблемы, якія яны самі сабе ствараюць.

Любы гандаль з Расіяй можна лічыць фінансаваннем вайны, улічваючы, што Індыя ўвогуле ніяк не дапамагае Украіне зброяй. Яны робяць выгляд, што застаюцца ўбаку, распавядаюць пра гатоўнасць быць пасярэднікамі і гэтак далей. Але свет так уладкаваны: дзяржавы кіруюцца сваімі эгаістычнымі інтарэсамі — гэта нармальна. У выпадку Індыі яе эгаістычны інтарэс павінен заключацца ў тым, каб быць у лагеры ЗША і Еўропы і стрымліваць Кітай ад неабдуманых дзеянняў у дачыненні да Тайваня і іншых дзяржаў. Але замест гэтага Індыя хоча зарабіць «даўгі рубель», а ў выніку шмат губляе.

Магчыма, яны разлічваюць, што Вашынгтон будзе заплюшчваць на гэта вочы і спадзяюцца, што Індыя ў выпадку канфлікту з Кітаем апынецца на іх баку. Мне здаецца, гэта крыху наіўна. Лагічней было б увесці тарыфы ў дачыненні да Індыі, Кітая, Турцыі і некаторых іншых краін. Калі гаварыць пра Еўрапейскі саюз, то гэта Венгрыя і Славакія, якія не збіраюцца згортваць супрацоўніцтва і, наадварот, толькі ўзмацняюць сваю залежнасць ад Расіі. Але Трамп вырашыў гуляць інакш.

Я разумею, чаму ЗША адносна Кітая не ўжывалі тарыфы: у іх ідуць двухбаковыя перамовы, Трамп хоча збалансаваць гандаль. Вядома, калі б ён увёў тарыфы з-за Украіны, гэтыя перамовы фактычна завяршыліся б. Але калі пагражаеш і нічога не робіш — гэта горш, чым наогул нічога не рабіць, таму што другі бок бачыць тваю слабасць і будзе гэта выкарыстоўваць.

— Які адказ могуць даць ЗША, ЕС і НАТА на падобныя крокі Індыі?

— Кардынальна нічога. Таму што ў супрацьстаянні з Кітаем такі гулец, як Індыя, надзвычай важны для Злучаных Штатаў і ключавых еўрапейскіх краін. З другога боку, Індыя залежыць ад тэхналогій, ад рынкаў. Колькі гадоў таму было некалькі дэлегацый з ЕС, Вялікабрытаніі і асобных краін Еўрасаюза. Гэта працэс у межах жадання паменшыць залежнасць ад Кітая, яго рэсурсаў і рынкаў. Адпаведна, еўрапейцы могуць сказаць: «Мы пакуль ставім гэта на паўзу. Пакуль вы не будзеце з намі на адным баку ў пытаннях ціску на Расію, сур'ёзнага пашырэння супрацоўніцтва быць не можа».

Натуральна, магчымыя і абарончыя меры. Цяпер еўрапейцы разглядаюць новы пакет санкцый. Перш за ўсё яны хочуць спыніць купляць расійскія энерганосьбіты: не толькі нафту, але і звадкаваны газ. Нават Францыя закупае расійскі газ у вялікіх аб'ёмах. Калі такія рашэнні будуць прыняты, то яны перастануць купляць і расійскую нафту, перапрацаваную на індыйскіх НПЗ. Індусам давядзецца самім спажываць больш, а ў іх абмежаваныя магчымасці.

Эканоміка Індыі ясна кажа: калі лішак тавару, яго цана падае. Наўрад ці ў свеце знойдзецца шмат краін, гатовых пераключыцца на расійскую нафту. Гэта будуць невялікія дзяржавы з малымі аб'ёмамі закупак. Суперпрыбыткі Індыі скончацца ў найбліжэйшы час, калі еўрапейцы ўвядуць абмежаванні, перш за ўсё адносна саміх сябе.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com