Фізік-ядзершчык: Будаўніцтва БелАЭС трэба замарозіць, рэактар - адправіць у Расею

Будаўніцтва Беларускай АЭС у выпадку не развязвае ніводнай праблемы Беларусі - у краіне і так лішак электраэнэргіі.

Такое меркаванне ў інтэрв'ю belprauda.org выказаў фізік-ядзершчык, навуковец, акадэмік Міжнароднай акадэміі навук інфармацыйных тэхналогій, намеснік кіраўніка Беларускага сацыяльна-экалагічнага саюза «Чарнобыль», сустаршыня руху «Навукоўцы за бяз'ядзерную Беларусь» Ягор Фядзюшын.

- Сапраўды, у Астраўцы адбылася няштатная сітуацыя. Але я сабе з цяжкасцю ўяўляю, як у такой сур'ёзнай справе можна дапусціць такі промах: такое дарагое задавальненне, як корпус рэактара вагой 330 тон, шарахнуўся з 2-4 метраў. Калі б я здзяйсняў прыёмку корпуса, я б забракаваў яго і адправіў на пераплаўку. А на Беларускай АЭС трэба ўсталёўваць новы корпус.

Больш за тое, корпус, які збіраюцца ўсталёўваць на БелАЭС, не рэферэнтны. У Беларусі павінна будавацца рэферэнтная АЭС, раз ужо некаторыя трываць не могуць: сам корпус, усе сістэмы павінны прайсці ўсе выпрабаванні. Беларусь не мае ядзернай энэргетыкі, а па нормах МАГАТЭ, рэферэнтная АЭС павінна быць рэферэнтнай; калі б у Расеі існавала АЭС з сапраўды такім жа корпусам рэактара, тады можна было будаваць і БелАЭС. Але такой няма.

Калі справа ідзе так, як сцвярджае незалежная прэса, рэактар трэба везці ў Расею (на месцы наўрад ці правялі дэфектацыю корпуса)...

- Гэта значыць, на месцы немагчыма вызначыць магчымы ўрон?

- Вядома! Корпус трэба забіраць у Расею і праводзіць поўнае абследаванне. Уявіце дзіця, якое выпусцілі на падлогу: як можна даведацца, якія пашкоджанні нанесеныя дзіцяці, калі не праводзіць абследаванне? Корпус рэактара таксама жывы арганізм: раз зваліўся - зразумела, што бакі памяліся - ці звонку, або ўнутры. Нават калі вышыня невялікая, але ж і корпус важыць 330 тон! Я б забараніў далейшую працу з рэактарам на пляцоўцы БелАЭС: няхай вязуць у Расею, а яшчэ лепш, няхай зробяць рэферэнтны рэактар для Беларусі, калі ўжо так прыперла будаваць АЭС.

Будаўніцтва АЭС не развязвае ніводнай праблемы Беларусі, пра гэта я казаў з самага пачатку. Навошта? Ужо цяпер Беларусь мае залішнія магутнасці электраэнэргіі, а з уводам АЭС у дзеянне ледзь не 60-70% усёй энэргетыкі будзе залішняй. Куды яе падзець?

- Прайшла інфармацыя, што лёс корпуса рэактара будуць вызначаць расейцы: як скажуць, так і будзе.

- А больш няма каму - гэта расейскае дзіця: расейскія тэхналогіі, расейскія грошы, толькі пляцоўка беларуская. Мяне адразу насцярожыла выкарыстанне нерэферэнтнага рэактара, вырабленага Валгадонскім заводам пасля 30-гадовага перапынку. Яшчэ адзін эксперымент над Беларуссю. Я ўважаю за глупства кіраўніцтва «Расатама» падсунуць нерэферэнтны рэактар Беларусі. Калі ты будуеш аб'ект, які пазней палыхне і знішчыць некалькі краін, ты павінен сто разоў думаць, перш чым прыступіць да дзеянняў. А ў Беларусі практычна няма спецыялістаў такога класа.

- Ці могуць расейскія спецыялісты заплюшчыць вочы на дэфекты?

- У ядзернай энэргетыцы такое недапушчальна - гэта найцяжэйшае злачынства. Можна схаваць дэфект, які не ўплывае на бяспеку ні пры якіх умовах. Адна справа, калі дзіця стрэліла з рагаткі ў вока, і іншае - наступіла на хвосцік чарвяку. Расейцы павінны вызначаць, што далей рабіць з рэактарам. На іх месцы я б забраў; калі з ім можна працаваць, паставіў бы на нейкай расейскай станцыі, увёўшы дадатковыя сістэмы гарантавання кантролю за бяспекай. Праўда, дадатковыя сістэмы бяспекі штогод робяць будаўніцтва даражэйшым на 7-10%.

«Расатам» будуе БелАЭС за крэдыты, а нашы ўлады хочуць яшчэ больш таннейшае будаўніцтва. Гэта наогул нябачанае глупства: улазіць у расейскія тэхналогіі і спрабаваць эканоміць нейкія капейкі. Няхай расейцы за свае грошы паводле сваіх тэхналогій будуюць АЭС і здаюць пад ключ.

- Што можа зрабіць у такой сітуацыі беларускае кіраўніцтва: за тры месяцы на БелАЭС зафіксаваныя тры надзвычайныя здарэнні...

- Кіраўніцтва Беларусі і стварыла праблему: улезла ў тэхналогіі, у якіх нічога не разумее. Мы будавалі «Памір-2» 20 год: пачалі ў 1965 годзе, а пасля Чарнобыля яе зачынілі. А «Памір» узялі парэзалі на метал пасля Чарнобыля, хоць там было шмат новага для развіцця атамнай энэргетыкі. Але тады былі спецыялісты, былі тэхналогіі.

Я б замарозіў будаўніцтва БелАЭС. Што прыдумае кіраўніцтва... Дапускаю самыя неімаверныя развязанні.

Паўтаруся, праблем з энэргетыкай у Беларусі няма, праблема раздзімаецца штучна. Каму гэта выгадна? Не выгадна ні Расеі, ні Беларусі, ні Літве - яна выгадная нейкаму дзядзьку, які зацікаўлены ў нестабільнай сітуацыі, у тым, каб Беларусь сядзела на парахавой бочцы, якую ў кожны момант з кожнага боку можна падарваць. Атамная станцыя - гэта міна запаволенага дзеяння. Пастанову будаваць АЭС на сваёй тэрыторыі мог прыняць толькі недальнабачны палітык, нават калі зыходзіць толькі з геапалітычнай сітуацыі.