Карупцыя ў медыцыне: хабары і падзякі

МУС выявіла ў 2012 годзе 60 фактаў хабарніцтва ў сферы аховы здароўя, з якіх 39 (65%) - за выдачу фіктыўных лісткоў непрацаздольнасці.

У большасці выпадкаў затрымлівалі медыкаў - за атрыманне ўзнагароджання. Наведвальнікі паліклінік у прапанове і непасрэдна дачы хабараў, а таксама ў пасярэдніцтве былі абвінавачаныя тройчы.

«У асноўным нячыстыя на руку медыкі і такія ж пацыенты выкрываюцца дзякуючы аператыўнай інфармацыі, якая ў наступным замацоўваецца дадатковымі доказамі. Галоўнае з іх - затрыманне падазраванага з доказамі злачынства», - адзначыў старшы оперупаўнаважаны па асабліва важных справах ГУБЭЗ МУС Андрэй Бяляеў.

Хабары лекары бяруць розныя: у сярэднім каля 120-150 тысяч рублёў за бальнічны. Аднак сума можа вагацца як у большы, так і ў меншы бок. Шмат што залежыць ад працягласці фіктыўнага бальнічнага, знаёмства паміж лекарам і пацыентам, спецыяльнасці доктара. Часта прыходзіцца дзяліцца з пасярэднікам, а часам і з некалькімі.

У МУС канстатуюць, што медыкі, якія аднойчы ўзялі хабар, як правіла, не спыняюцца і працягваюць займацца незаконнай дзейнасцю, пакуль не будуць затрыманыя.

Па статыстыцы ГУБЭЗ МУС, усе выяўленыя ў мінулым годзе факты хабараў за ліпавыя бальнічныя прыпадаюць усяго на трох дактароў: у Сянно (Віцебская вобласць) хірург незаконна выпісваў ліст непрацаздольнасці шэсць разоў, у Менску тэрапеўт - дзевяць, у Гомелі неўрапатолаг - 24.

Апошняя ўрач-абвінавачаная асуджаная на тры гады пазбаўлення волі з адтэрміноўкай выканання прысуду на два гады. Больш за тое, жанчына пазбаўленая права займацца медыцынскай дзейнасцю на працягу пяці гадоў. У сталіцы крымінальная справа пакуль у стадыі судовага разгляду, а ў Сянно медыка прысудзілі да чатырох гадоў пазбаўлення волі. Права лячыць адабранае ў яго на пяць гадоў.

Акрамя крымінальнага артыкула за хабарніцтва, медыкам, якія выпісваюць ліпавыя бальнічныя, аўтаматычна інкрымінуюць і службовы падлог. За абодва злачынствы пазбегнуць адказнасці практычна немагчыма. А вось пацыентам могуць дараваць злы намер. Па законе асоба, якая дала хабар, вызваляецца ад крымінальнай адказнасці, калі ў дачыненні да яе мела месца вымагальніцтва хабару, альбо калі гэта асоба пасля дачы хабару добраахвотна заявіла аб зробленым. Такія выпадкі нярэдкія.

Плата за фіктыўныя бальнічныя - гэта кропля ў моры грашовых знакаў, якія верцяцца ў айчыннай медыцыне паміж дактарамі і пацыентамі. Лекарам плацяць, каб пасунулі у чарзе на аперацыю, паклалі ў шпіталь, нягледзячы на недахоп месцаў, дапамаглі прайсці абследаванне без стомнага чакання і за многія іншыя рэаліі бясплатнай айчыннай медыцыны.

Такія парушэнні, якія пацыенты завуць падзякай, а Крымінальны кодэкс - незаконнай узнагародай (арт. 433), у поле зроку праваахоўнікаў, як правіла, не трапляюць.

Сацыялагічныя даследаванні паказваюць, што ахова здароўя лічыцца даволі карумпаванай сферай. Як сведчыць праведзенае Інфармацыйна-аналітычным цэнтрам у 2011 годзе апытанне, менавіта паборамі ў ахове здароўя заклапочаныя беларусы больш за ўсё.

Па змаўчанні мяркуецца, што калі лекару заплаціць, то лячыць ён будзе лепш. Ці так гэта на самай справе?

Лекар бабруйскай хуткай дапамогі і блогер Канстанцін Таўстаногаў адзначае, што якасць працы і падзяка пацыентаў - рэчы для адных лекараў узаемазвязаныя, для іншых не:

«Урачы - гэта людзі, а людзі бываюць розныя. Пры гэтым прафесіянал не ўмее дрэнна працаваць. Напрыклад, як хірург можа дрэнна зрабіць аперацыю? Ён як піяніст - гуляе, як умее. Адзінае, што можа зрабіць лекар, нацэлены на ўзнагароджанне, - паспрабаваць пазбегнуць кантакту з пацыентам, гэта значыць стварыць такія ўмовы, што вы да яго на аперацыйны стол проста не трапіце».

Кожны лекар вырашае пытанне «браць - не браць» як праблему асабістага маральнага выбару, лічыць Таўстаногаў. Ён таксама сцвярджае, што не толькі невысокая зарплата, якая не адпавядае сацыяльнай ролі медыкаў, з'яўляецца прычынай карупцыі ў медыцыне. Доктар спасылаецца на вопыт краін, дзе лекары зарабляюць вельмі добра, а праблема махлярства і карупцыі ў галіне аховы здароўя актуальная.

«Такім чынам, - лічыць Канстанцін Таўстаногаў, - чалавек можа зарабляць шмат, але лічыць, што гэтага недастаткова і займаецца махлярствам. Што тычыцца зарплаты лекараў у Беларусі, у нас ім плацяць роўна столькі, за колькі яны згаджаюцца працаваць. Мая зарплата, напрыклад, каля 6 млн. рублёў пры стажы работы 19 гадоў. Як і мае калегі, працую амаль на дзве стаўкі, гэта азначае - у месяц прыкладна 12 дзяжурстваў па 24 гадзіны».

Разам з тым, лічыць Міхаіл Нядзвецкі, адзін з аўтараў даследавання «Імпарт лепшых замежных практык у сферы медыцынскага турызму: вопыт Германіі, Ізраіля і Літвы для Беларусі», аб сапраўдных маштабах карупцыі ў сферы судзіць вельмі складана.

«У грамадстве ёсць меркаванне, што медыкі бяруць узнагароджанне, пачынаючы ад выдачы бальнічных лісткоў, заканчваючы правядзеннем складаных аперацый. Па вялікім рахунку, імкненне заплаціць за лячэнне звязанае з тым, што людзі ўспрымаюць лекара як абслугоўваючы персанал і дзякуюць за якасную паслугу, што з'яўляецца прамым парушэннем заканадаўства. Між тым карупцыя ў сферы аховы здароўя - шырокае паняцце. Адна справа, калі галоўны ўрач установы аховы здароўя займаецца махінацыямі, іншая, калі лекар у якасці падарунка атрымлівае шакаладку або цукеркі», - падкрэсліў эксперт.

На думку Міхаіла Нядзвецкага, для памяншэння карупцыі ў сферы аховы здароўя без павелічэння зарплаты лекарам не абысціся. Але толькі павышэннем зарплаты праблему карупцыі ў сферы аховы здароўя не вырашыць, да пытання неабходна падыходзіць комплексна.

Трэба выбудоўваць больш эфектыўную мадэль аховы здароўя, напрыклад, надзяляць установы аховы здароўя большай фінансавай самастойнасцю, але з абавязковым кантролем грамадскасці за расходаваннем сродкаў.

«Як падаткаплатнік я хацеў бы ведаць, як размяркоўваюцца мае падаткі, то ёсць якая частка ідзе на заробкі медыкам, якая на закупку абсталявання. Гэтая інфармацыя для грамадзян пакуль застаецца закрытай», - падкрэслівае Міхаіл Нядзвецкі.

Алена Спасюк, «Белорусские новости»