Станіслаў Багданкевіч: Пасля «выбараў» абвесцяць аб падвышэнні пенсіённага ўзросту

Сітуацыя ў беларускай эканоміцы крытычная і давядзецца прымаць непапулярныя пастановы.

У Расеі зноў задумаліся аб падвышэнні пенсіённага ўзросту. Прынамсі, міністр эканамічнага развіцця Аляксей Улюкаеў заявіў, што гэта разумная ідэя. Ён адзначыў, што важна абмяркоўваць тэрміны правядзення гэтай рэформы.

У сярэдзіне мінулага тыдня расейскія СМІ паведамілі, што Мінфінансаў РФ выступіла з прапановай аб падвышэнні пенсіённага ўзросту ў 2016 годзе да 65 гадоў для мужчын і жанчын.

Там падлічылі, што гэты захад зэканоміць бюджэту ад 620 млрд да 1,3 трыльёна рублёў за тры гады.

Тэма падвышэння пенсіённага ўзросту рэгулярна з'яўляецца і ў беларускай медыйнай прасторы. Нават Лукашэнка прызнае наяўнасць гэтай праблемы. Аднак падкрэслівае, што цяпер пытанне падвышэння на парадку дня не стаіць.

Але гэта сёння. А што будзе пасля «выбараў»? Ці трэба па такім непапулярным для ўлады пытанні правесці рэспубліканскі рэферэндум? Колькі трэба працаўнікоў на аднаго пенсіянера?

З гэтымі і іншымі пытаннямі карэспандэнт UDF.BY звярнуўся да былога старшыні Праўлення Нацыянальнага банка, прафесара Станіслава Багданкевіча.

- На мой погляд, без усялякага сумнення, трэба падвышаць пенсійны ўзрост. Прынамсі, жанчынам да 60 гадоў. Імаверна, неабходна гэта рабіць паэтапна, але падвышаць проста неабходна.

Сітуацыя ў Беларусі такая, што пенсіянераў становіцца ўсё больш і больш, а колькасць працуючых па ўдзельнай вазе - усё меншая і меншая. Таму пры цяперашняй сістэме такое становішча спраў непасільнае для эканомікі.

Пенсійную рэформу неабходна праводзіць, але без шоку. Я мяркую, сёння трэба захаваць і старую сістэму, толькі палепшыўшы яе змест, зрабіўшы аднолькавы падыход да ўсіх грамадзян-пенсіянераў незалежна ад таго, дзе яны працуюць. Пры гэтым пакінуўшы выключэнні для людзей, якія працуюць у шкодных умовах, а таксама для выбітных, заслужаных дзеячаў. Гэта першы ўзровень. Адначасова з гэтым ствараць назапашвальную сістэму пенсій.

Падкрэслю, я не за тое, каб усё ўзяць і паламаць, тым больш улічваючы стан эканомікі. А падвышаць пенсійны ўзрост, паўтаруся, трэба. Увесь свет падвышае. Як быццам, мы нейкая выключная з'ява на Зямлі. Гэта аб'ектыўны працэс.

- Зразумела, што перад выбарамі аб падвышэнні пенсіённага ўзросту нават гаворкі весціся не будзе. Як вы мяркуеце, а пасля выбараў?

- Я думаю, што пасля выбараў беларускія ўлады пойдуць на гэты крок. Валявым шляхам і адміністрацыйнымі захадамі не выправіш аб'ектыўную сітуацыю.

Зразумела, што не на наступны дзень і не праз месяц... Я думаю, пасля выбараў новы ўрад і прэзідэнт абвесцяць людзям, што сітуацыя крытычная і трэба прымаць такія непапулярныя пастановы, у тым ліку і ў галіне сацыяльнай абароны.

Але гэта мае, як заўсёды, вясёлкавыя надзеі на тое, што ў нашай уладзе знаходзяцца не вар’яты. Нармальныя людзі будуць вымушаныя пайсці на пераход да натуральнага шляху развіцця эканомікі, назаўжды сышоўшы ад адміністрацыйна-каманднага рэгулявання. Рэгулявання, калі ў велізарных аб'ёмах падтрымліваецца стратны сектар за кошт высокарэнтабельных прадпрыемстваў.

Таму я спадзяюся, што рэформы нарэшце пачнуцца. І адным са складнікаў тут будуць пераўтварэнні ў пенсійнай сферы.

- Не сакрэт, што падвышэнне пенсійнага ўзросту - гэта вельмі балючая тэма для беларускага кіраўніцтва. Так можа ўладам варта зрабіць «ход канём» і правесці рэспубліканскі рэферэндум у гэтым пытанні. Пакуль ЦВК узначальвае Лідзія Ярмошына можна правесці ўсякае патрэбнае для Лукашэнкі пытанне? Потым будзе нагода сказаць: беларусы, вы самі гэтага захацелі.

- Я займаю пазіцыю дзяржаўніка, а таму мяркую, што ёсць пытанні, якія на рэферэндум выносіць не трэба. Бо можна вынесці пытанне аб зніжэнні падаткаў, аб падвышэнні заробкаў і гэтак далей. Вядома, народ прагаласуе і за зніжэнне падаткаў і за падвышэнне сабе заробкаў.

Ва ўсякай нацыі ёсць эліта, якая павінна браць на сябе адказнасць і прапаноўваць тыя ці іншыя пераўтварэнні. Эліта павінна весці за сабой народ, а не плесціся ў хвасце. Таму, такія пытанні, прынамсі, як пенсійная рэформа, не павінны выносіцца на рэферэндум.

- Неяк не верыце вы ў народ...

- Пытанне тут не ў веры. Іншая справа, што шырока і рознабакова абмеркаваць гэтае пытанне ў грамадстве, вядома, неабходна. Такія абмеркаванні праходзілі, да прыкладу, у Літве. Чаму ў нас такое немагчыма? Але абмяркоўваць трэба не з эмоцыямі, а з аргументамі.

Трэба растлумачыць людзям: сёння працуючая частка ўціскаецца, доля пенсіянераў павялічваецца, таму такое становішча непасільнае для эканомікі. Больш за тое, захаванне статусу кво не выгаднае і для насельніцтва, бо пенсіі вельмі нізкія.

- Трэба прызнаць, што не ва ўсіх яны маленькія.

- Так, у нас у краіне прэзідэнт можа прызначыць індывідуальную суму забеспячэння былым, скажам, дэпутатам-палатачнікам і то не ўсім, а самым лаяльным.

Вось і атрымліваецца, што адны ўсё жыццё сумленна добрасумленна працавалі і атрымліваюць 100-150 даляраў, у эквіваленце. Іншыя ж моўчкі абслугоўвалі гэтую ўладу, а атрымліваюць 1000 даляраў і больш. Таму існуе вельмі вялікая несправядлівасць.

Або калі прафесар атрымлівае менш лейтэнанта міліцыі. Гэта ж ненармальна. Я, як былы дзяржчыноўнік, атрымліваю пенсію адну, а прафесар Сяргей Сямёнавіч Ткачук з БДЭУ (былы наргас) атрымлівае іншую, зусім звычайную, якая ніжэйшая за міліцэйскую.

Таму пытанні ёсць і іх трэба развязваць. Калі б у нас быў нармальны парламент, то ён бы гэтыя пытанні разгледзеў у аператыўным парадку, а не сядзеў бы і не чакаў, за што загадае галасаваць адміністрацыя Лукашэнкі ці Саўмін.

- Мяне не зразумеюць, калі не спытаю: якая ў вас пенсія?

- Я неаднаразова агучваў сваю пенсію. Гэта звычайная пенсія дзяржаўнага службоўцы. Сёння яна складае крыху вышэй за сярэдні заробак па краіне - 8-10 мільёнаў рублёў.

Вядома, у многіх краінах асобы, якія займалі самыя высокія пасады, яны і атрымліваюць больш. Бо калі б ён быў бізнэсоўцам, а не дзяржаўным службоўцам, зарабіў б значна больш. Але, трэба адзначыць, гэта з'ява (падвышаныя пенсіі) не носіць масавы характар.

А ў нас чалавек моўчкі чатыры гады праседзеў у «палаце прадстаўнікоў» і ўжо мае права на павышаны статус. Чыноўнікі, якія эканоміку да ручкі давялі, таксама прэтэндуюць на асаблівы статус.

Таму трэба разглядаць, колькі ты сіл і энэргіі ўклаў у росквіт дзяржавы, што, дзякуючы тваім намаганням, змянілася ў лепшы бок...

- У сувязі з гэтым успамінаецца гісторыя з фактычна першым прэзідэнтам краіны Станіславам Шушкевічам (да ўвядзення ў 1994 годзе ў Беларусі пасады прэзідэнта за вышэйшую службовую асобу ў дзяржаве ўважаўся старшыня Вярхоўнага Савета), якую нават анекдотам не назавеш.

- Гэта проста дзікунства. Дзікая краіна ў нас. Гэта непавага ўлады да самой сабе. Больш сказаць тут няма чаго.

- Вы казалі вышэй, што трэба паступова ўводзіць назапашвальную сістэму. Калі ў двух словах, чым яна лепшая?

- Яна з'яўляецца больш разумнай і справядлівай. Акрамя гэтага, гэта і вялізныя фонды. Калі б людзі пачалі адкладаць ў персанальны пенсійны фонд, то агулам па краіне набегла б лічба ў мільярды даляраў. І іх можна было б выкарыстоўваць у якасці інвестыцый, а значыць прымнажаць свае зберажэнні.

Але для таго, каб гэта рабіць, мала проста ўзяць і перайсці на назапашвальную сістэму. Трэба, каб у краіне не было двухзначнай інфляцыі, каб не было абвалаў валютнага курсу - патрэбна комплексная мадэрнізацыя эканамічнай сістэмы краіны. А пры цяперашняй уладзе гэта наўрад ці можна зрабіць.

- Значыць, усё дрэнна?

- У нас 4,5 мільёна працуючых і 2,5 мільёна пенсіянераў - такія суадносіны (1,8 да 1) нікуды не гадзяцца. Лепш за ўсё, калі б было тры працаўнікі на аднаго пенсіянера. Усё залежыць ад стану эканомікі.

Вы пытаеце: ці ўсё дрэнна? Судзіце самі. У Беларусі ніколі не робяць параўнання даходаў на душу насельніцтва, да прыкладу, з Нямеччынай. У нас сёння паводле афіцыйных звестак на душу насельніцтва прыпадае 8000 даляраў ВУП, а ў Нямеччыне - больш за 40000. У тых жа палякаў, з якімі ў нас былі практычна аднолькавыя стартавыя магчымасці, сёння гэты паказчык складае больш за 20000 даляраў. У 2,5 разы больш! Дык чаму мы дайшлі да такога жыцця?

А калі мы палічым пакупніцкую здольнасць, дык убачым яшчэ большую розніцу. Мяркуецца, што ў нас кошты нізкія, але чаму тады беларусы штогод вывозяць у тую ж Літву і Польшчу мільярды даляраў, закупляючы там практычна ўсё - ад прадуктаў харчавання, да бытавой тэхнікі?

- Як вам здаецца, бунт будзе, калі падвышэнне ўсё ж адбудзецца?

- Не думаю. Наогул, я мяркую, што народ павінен несці адказнасць за свае пастановы. Ён выбраў гэтага прэзідэнта, а той прызначыў гэты ўрад. Нам жа яго не з космасу, не з-за мяжы прывезлі. Менавіта народ сёння маўкліва («а бы не было вайны») падтрымлівае гэтую ўладу, якая прывяла Беларусь да адставання ад цывілізаваных краін з дэмакратыяй і рынкавай эканомікай.

Сёння пры наяўнасці інтэрнэту можна знайсці практычна ўсе статыстычныя звесткі - адкрыйце, паглядзіце, параўнайце! Гэта ж не я паклёпнічаю на краіну, гэта аб'ектыўныя лічбы.

- Нягледзячы на ​​вашы надзеі, звязаныя з лепшым, з пачаткам правядзення рэформаў, усё ж здаецца, што да рынку мы так і не прыйдзем і будзем прадаўжаць кіраваць эканомікай уручную.

- Ручное кіраванне не вельмі дрэннае, калі б усё рабілася на падставе навуковых даследаванняў, аналізу і прагнозу. Але нашы ж улады не могуць прагназаваць. Пра што казаць, калі яны нават не прадбачылі абвал у Расеі пакупніцкай здольнасці.

Што мы навучыліся, дык гэта браць пазыкі. Я заўсёды кажу: вось улада атрымала мільярды даляраў замежных пазык, пакажыце, куды вы іх падзелі, якія заводы пабудавалі, колькі стварылі новых працоўных месцаў, ці крэдыты атрымалі толькі для таго, каб іх праесці? Адказ відавочны.