Камісія з РФ: Радыёактыўнае воблака над Еўропай з'явілася праз згарэлы спадарожнік

Расея спрабуе адмаўляць аварыю на прадпрыемстве «Расатама» на Паўднёвым Урале.

Камісія, якая вывучала пытанне выкіду рутэнію-106 на Паўднёвым Урале, паведаміла, што прычынай забруджвання мог быць згарэлы ў атмасферы спадарожнік, на борце якога знаходзіўся крыніца гэтага ізатопа з высокай сумарнай актыўнасцю. Пра гэта гаворыцца ў матэрыялах камісіі (ёсць у РБК).

Раней эколагамі агучвалася версія аб тым, што прычынай выкіду стала аварыя на прадпрыемстве «Маяк», які ўваходзіць у «Расатам». У Расгідрамеце толькі паведамілі, што найбольш моцныя выкіды былі зафіксаваныя на Паўднёвым Урале, а затым забруджванне пачало распаўсюджвацца на захад праз цыклон. Прычым праз некалькі дзён пасля выкіду на Урале больш моцны фон быў зафіксаваны ў Румыніі.

«Улічваючы, што гэтыя тэрыторыі [Паўднёвы Урал і Усходняя Еўропа. - РБК] знаходзяцца на адлегласці больш за дзве з паловай тысячы кіламетраў, сітуацыя, якая склалася, можа паказваць на наяўнасць іншай крыніцы выкідаў», - гаворыцца ў выснове камісіі.

У матэрыялах таксама распавядаецца аб тым, што ніводзін з 250 супрацоўнікаў «Маяка», якія прайшлі кантроль на спектрометры выпраменьвання чалавека, не выпраменьвалі рутэній-106.

У прэс-службе «Раскосмасу» не сталі каментаваць паведамленне міжведамаснай камісіі аб тым, што рутэній-106 мог трапіць у неба са згарэлага ў атмасферы спадарожніка. «Трэба дачакацца вынікаў працы камісіі і толькі пасля гэтага ўжо нешта каментаваць», - растлумачылі РБК у прэс-службе.

У склад камісіі ўвайшлі дырэктар службы генеральнага інспектара «Расатама» Уладзімір Балтуноў ды іншыя прадстаўнікі дзяржаўнай карпарацыі, намеснік дырэктара Інстытута праблем бяспечнага развіцця атамнай энергетыкі Расейскай акадэміі навук Рафаэль Аруцюнян, намеснік начальніка ўправы нагляду і кантролю ў сферы забеспячэння санітарна-эпідэміялагічнага дабрабыту Федэральнага медыка-біялагічнага агенцтва Надзея Пацяпун.

Першымі аб падвышэнні канцэнтрацыі рутэнія-106 заявілі еўрапейскія краіны. МАГАТЭ яшчэ ў пачатку кастрычніка паведаміла, што рутэній-106 быў знойдзены ў атмасферы шэрагу еўрапейскіх краін, прычым максімальная яго канцэнтрацыя (145 мілібекерэлей (МБК) на кубаметр) была зафіксавана ў Румыніі 30 верасня. Нямецкае ведамства радыяцыйнай абароны выказала здагадку, што выкід адбыўся на Паўднёвым Урале. Арганізацыя «Грынпіс Расея» выставіла больш прадметныя абвінавачванні, паказаўшы, што выкід адбыўся паблізу прадпрыемства «Маяк».

У «Расатаме» у адказ заявілі, што Расея не датычная да забруджвання. Абмеркаванне радыяцыйнага выкіду ў публічным поле прывяло да таго, што Расгідрамет у выніку апублікаваў справаздачу аб забруджванні на Паўднёвым Урале ў перыяд з 25 верасня да 1 кастрычніка. Забруджванне ўпершыню было зафіксаванае 26 верасня ў двух пунктах вымярэння на Паўднёвым Урале недалёка ад Азёрскай, дзе размешчаны «Маяк». Забруджванне было экстрэмальна высокім: перавышэнне паказчыкаў папярэдняга месяца склала 986 і 440 разоў, але менш небяспечных значэнняў. Да 28 верасня забруджванне распаўсюдзілася на еўрапейскую частку Расеі (рутэній-106 зафіксавалі ў Валгаградзе, Растове-на-Доне і Санкт-Пецярбургу), а затым і на поўначы Еўропы.

«Узніклі ўмовы для актыўнага ўсходняга пераносу паветраных мас і забруджвальных рэчываў з тэрыторыі Паўднёвага Урала і паўднёвай Сібіры ў раён Міжземнамор'я і, затым, на поўнач Еўропы», - адзначалася ў рэлізе Расгідрамета.

Прадпрыемства «Маяк» заяўляла, што ў 2017 годзе крыніцы з рутэнію-106 не вырабляліся, а «перавышэння паступлення радыенуклідаў з боку прадпрыемства ў атмасферу не было зарэгістравана»

Раней акадэмік Расейскай акадэміі касманаўтыкі імя Цыялкоўскага Аляксандр Жалезнякоў выказаў меркаванне, што падзенне спадарожніка, нават спісанага, заўважылі б загадзя. «Усе арбіты пахавання адпрацаваўшы свой тэрмін касмічных апаратаў такога тыпу адсочваюцца, прычым асабліва старанна амерыканскімі сродкамі сачэння. Калі б сапраўды існавала пагроза сходу з арбіты такога спадарожніка, шум пачаўся б раней, прычым не ў Расеі», - казаў ён. Галоўны рэдактар партала Atominfo Аляксандр Увараў з ім пагадзіўся, паводле ягоных слоў, у рутэнія-106 занадта кароткі перыяд паўраспаду, каб ён мог захавацца ў металаломе ў такой канцэнтрацыі, каб забяспечыць заражэнне паловы Еўропы.

Рутэній-106 - гэта прадукт дзялення, які змяшчаецца ў адпрацаваным ядзерным паліве, яго перыяд паўраспаду складае крыху больш за год (373,59 дня).