«Сям'я жыве на 200 рублёў, а на падатак трэба 360»

Абуральныя гісторыі тых, каго ўлады запісалі ў «дармаеды».

«Дармаедаў» у краіне падаткавікі налічылі 470 тысяч — гэта амаль кожны дзесяты працаздольны беларус. Але на справе многія з тых, хто быў залічаны ў «сацыяльныя ўтрыманцы», у рэчаіснасці не могуць знайсці працу праз цяжкую сітуацыю ў эканоміцы, не жывуць у Беларусі ці ж не маюць магчымасці працаваць праз сямейныя абставіны. Tut.by сабраў 12 гісторый тых, хто, на думку чыноўнікаў, з'яўляецца «дармаедам».

Андрэй Гарон і 299 «агароднікаў» з Іўя

— Вядома, мы не ствараем уражанне, што трапілі ў складаныя жыццёвыя ўмовы, бо ёсць дом, абстаноўка, аўтамабіль, якому, праўда, 20 гадоў ужо. Але ўсё гэта мы зарабілі самі і працуем у агародзе ад рана да рана. Вось што крыўдна, — распавядае жыхар Іўя Андрэй Гарон.

Андрэй трапіў у «дармаеды» за тое, што афіцыйна нідзе не працаўладкаваны, — жыве за кошт даходаў ад продажу гародніны і зеляніны са свайго агарода. Дакладна ў такой жа сітуацыі апынуліся і некалькі сотняў жыхароў Іўя — горад знакаміты тым, што тут жывуць татары, якія традыцыйна займаюцца сельскай гаспадаркай. Сезон пачынаецца яшчэ ў лютым, сканчаецца — у лістападзе. Гародніну возяць на рынкі ў Менск або аддаюць аптовымі цэнамі расейцам, якія прыязджаюць у Іўі ў сезон.

Дэкрэт №3 сапраўды вызваляе ад выплаты падатку тых, хто вядзе асабістую падсобную гаспадарку. Аднак толькі калі яны жывуць у сельскай мясцовасці. Іўе афіцыйна мае статус горада, таму для вызвалення «агароднікаў» ад выплаты 20 базавых велічынь няма ніякіх законных падстаў.

Аксана Гугнарава з Менска, перанесла цяжкую цяжарнасць

Маладая мама Аксана Гугнарава праз праблемы са здароўем звольнілася з працы. На пачатку гэтага года ў сваёй паштовай скрыні яна знайшла «ліст шчасця» праз тое, што не прапрацавала 183 дні цягам года.

— У снежні 2014 года я звольнілася праз стан здароўя. Потым зацяжарыла і цяжарнасць была цяжкай — была пастаянная пагроза выкідыша. Я лячылася ў прыватнай клініцы. Усе даведкі ў мяне ёсць, але ў падатковай іх не прымаюць: кажуць, што патрэбны бальнічны ліст. У бальніцу я не клалася, таму што ў мяне другое, 9-гадовае дзіця, а муж часта ў камандзіроўках. Потым у верасні я знайшла працу, але мне не хапіла 67 дзён, каб не быць сярод «дармаедаў», — распавядае Аксана. — У падатковую я звярталася, але яны ў адказ проста распісалі закон. Сказалі ісці ў выканкам. Я сабрала дакументы і прыйшла на прыём.

Выпускніцы з Берасця Яна і Маша, якія не змаглі знайсці працу

У чэрвені 2015 года Яна скончыла каледж, але размеркавання не атрымала, бо ў той год не было заявак. Знайсці працу дзяўчына не змагла праз сваю цяжарнасць.

— На гутаркі хадзіць працягвала, але не хавала, што чакае дзіця, таму кожны раз атрымлівала адмову. Разумею, што мне не мелі права адмовіць з прычыны маёй цяжарнасці, але ўсе мы ведаем, як гэта адбываецца.

У канцы года Яна ўстала на ўлік праз цяжарнасць і наважыла аформіцца ў цэнтры занятасці як беспрацоўная. Аднак «ліст шчасця» дзяўчына ўсё роўна атрымала: ёй не хапіла ўсяго двух дзён для таго, каб не лічыцца «дармаедам».

— У 2015 годзе я скончыла ўніверсітэт, дзе вучылася на платнай аснове. Афіцыйна лічыцца, што я скончыла ВНУ 23 чэрвеня, калі быў здадзены апошні дзяржаўны экзамен. Працаўладкавацца не змагла, устала на ўлік у цэнтры занятасці, але зрабіла гэта толькі ў канцы снежня. У выніку атрымліваецца, што «адпрацаваных» дзён у мяне толькі 177, а калі б датай заканчэння ВНУ было 30 чэрвеня, то выплаты збору мне ўдалося б пазбегнуць, таму што разам з днямі, праведзенымі ў статусе зарэгістраванай беспрацоўнай, выходзіла б роўна 183 дні, — распавядае сваю гісторыю берасцейка Маша.

У чэрвені 2016 года дзяўчына стала мамай. Аплаціць 20 базавых у яе няма магчымасці: сёння адзіная крыніца даходу маладой сям'і — дзіцячая дапамога. Муж ужо некалькі месяцаў не можа знайсці працу.

Прачка Валянціна Чарнышова з Рагачова, якой не хапіла «гадавога стажу»

Валянціна Чарнышова павінна заплаціць падатак не цалкам, а 293 рублі 30 капеек. У «дармаеды» Валянціна трапіла, бо не хапіла ўсяго некалькіх дзён «гадавога стажу».

— У 2015 годзе я працавала ў дзіцячым садзе, але пачалі выходзіць «дэкрэтніцы» з адпачынкаў, і мне давялося вызваліць месца. Я бралася за любую працу — і прачкай, і дворнікам была ў садзе, і ўсё роўна прыйшлося сысці. Цяпер я працаўладкаваная. Заробак 230 рублёў, у мужа — 280. Крэдыт — 180 рублёў. Бралі на бягучыя выдаткі, бо не ставала зусім: водаправод трэба было рабіць, дом стары, 1946 года пабудовы, дачка — студэнтка. Няма дзе ўзяць гэтыя грошы, — на прыёме ў выканкаме жанчына трымаецца да апошняга, і, нарэшце, здаецца — вочы напаўняюцца слязьмі.

Пенсіянеркі Тамара Краўцова і Ніна Дашкевіч з Віцебска, у якіх хварэюць дзеці

«Лісты шчасця» атрымалі дачка Тамары Краўцовай і сын Ніны Дашкевіч. Дзеці абодвух сур'ёзна хварэюць, таму і не працуюць.

— Ногі ў яе сагнутыя, яна ледзь перасоўваецца. Дачка звольнілася з працы праз хваробу, лекары сказалі, што яна невылечная, будзем афармляць інваліднасць. Мая пенсія — 200 рублёў, а на падатак трэба 360. У нас няма такіх грошай, дачцэ нават няма чаго абуць... І патрэбныя грошы на сур'ёзнае лячэнне, — са слязамі на вачах падзялілася жанчына, — распавядае пра сваё сямейнае гора Тамара Краўцова.

У сына Ніны Дашкевіч — анкалагічнае захворванне, ён перанёс дзве аперацыі. Не працуе ўжо амаль 10 гадоў, але не мае групы інваліднасці:

— Групу знялі, растлумачыўшы, што такіх хворых у краіне шмат. Але сыну ад гэтага не лягчэй. У яго ідуць метастазы... Колькі ён яшчэ пражыве? — распавядае жанчына.

Мастачка Вольга з Менска, якая зарабляла занадта мала

31-гадовая жыхарка сталіцы Вольга каля пяці гадоў прапрацавала мастаком на менскім заводзе шасцерняў, займалася афармленнем унутраных памяшканняў, дзе, працуючы на поўную стаўку, з-за прастояў атрымлівала 120 рублёў у месяц.

Затым Вольга пайшла з прадпрыемства, каб «атрымліваць адукацыю, памяняць сваё жыццё». Яна ўладкавалася па дамове падраду ў прыватную кампанію, праводзіла вулічныя апытанні.

— Сумы па дамове атрымлівала зусім маленькія. За адно апытанне плацілі блізу 15 тысяч старых рублёў, — кажа яна. — Прапрацавала ў гэтай кампаніі тры месяцы.

Знайсці працу з больш высокім заробкам у Вольгі не атрымалася, таму што «наймальнікі неахвотна бяруць на паўстаўкі».

— Мне сказалі, што трэба плаціць падатак, таму што на асноўным месцы прапрацавала менш 183 дзён працы, а па дамове падраду ў мяне няма патрэбнай сумы, — распавядае мянчанка, якую абурае тое, што ў агульнай складанасці атрымліваецца блізу 8 месяцаў працы, але ўсё роўна давядзецца плаціць падатак. — Вось і атрымліваецца, што на заводзе я працавала амаль бясплатна, потым працавала па дамове падраду, выдаткавала шмат сіл і часу, не атрымала ад гэтага практычна ніякага даходу. Я шчыра працавала, з гэтых грошай утрымлівалі падаткі, але адчуваю сябе ізгоем. Чаму я «дармаедка»?

Каб у будучыні пазбегнуць выплаты падатку, Вольга зарэгістравалася рамеснікам і займаецца «сваімі праектамі».

Юлія з Рагачова і Аляксандра з Менска, якія даглядаюць за хворымі сваякамі

Жыхарка Рагачова Юлія мае юрыдычную адукацыю, стаж працы ў адвакатуры, але цяпер уладкавацца на працу ў родным горадзе яна не можа. З'ехаць адсюль — таксама, бо ў Рагачове жыве яе хворая бабуля.

— Я не «дармаед», я не сяджу дома, не фарбую пазногці. У мяне бабуля 90 гадоў, за якой я даглядаю, таму што ад яе запалкі трэба хаваць. Я з шасці раніцы і да 12 ночы на нагах, але заробка няма. Адкуль мне ўзяць на гэты збор? — здзіўляецца Юлія.

Бацька жыхаркі менску Аляксандры Малашкевіч некалькі гадоў таму зламаў ногі і хрыбетнік — цяпер цалкам не рухаецца. Дзяўчына не працавала, таму што даглядала за ім.

— Тата — праграміст, ён можа працаваць выдалена. Ён меў магчымасць утрымліваць нас, пакуль я даглядала за ім, таму што сам ён не мог рухацца, — распавядае дзяўчына.

Надзея з Менску, якая не змагла даказаць, што займаецца творчасцю

Ад выплаты падатку на «дармаедства» вызваляюцца творчыя работнікі, праўда, толькі тыя, хто знаходзіцца ў адпаведным саюзе і атрымаў прафесійны сертыфікат творчага работніка, які выдае Міністэрства культуры.

Рэдактар сайта для дзяцей Надзея паспрабавала пацвердзіць творчую сутнасць сваёй дзейнасці. Да заявы ў Міністэрства культуры яна прыклала раздрукоўкі са свайго інтэрнэт-рэсурсу: адукацыйныя прэзентацыі, артыкулы і вершы. Але згодна з адказам ведамства, аўтару сайта ў атрыманні статусу творчага работніка адмовілі. «...прадстаўленыя дакументы не пацвярджаюць вынікі творчай дзейнасці...» — сказана ў афіцыйным лісце.

Дарэчы, усіх беспрацоўных сябраў Саюза беларускіх пісьменнікаў, ПЭН-цэнтра і Беларускай асацыяцыі журналістаў прылічылі да «дармаедаў», бо гэтыя аб'яднання не ўнеслі ў афіцыйны пералік творчых саюзаў. Цікава, што арганізацыі, блізкія ім па родзе дзейнасці, — адпаведна, Саюз пісьменнікаў Беларусі і Беларускі саюз журналістаў — атрымалі дзяржаўную падтрымку.

Андрэй з Магілёва, які так і не змог знайсці працу

— Я працаваў эканамістам у прыватнай кампаніі, — распавядае Андрэй. — Але там пачаліся нейкія праблемы, і прыйшла папера аб тым, што неабходна скарачаць пасады. Мяне проста паставілі перад фактам і адправілі дадому.

Андрэй і не думаў сядзець дома і ляжаць на канапе — адразу пачаў шукаць іншую працу, але не знайшоў. Спачатку не падварочваліся добрыя вакансіі, а пазней і на месцы з заробкам 150-200 рублёў стала немагчыма прабіцца. Андрэй сцвярджае, што на 100 разасланых рэзюмэ адказваюць і запрашаюць толькі 2-5% працадаўцаў: «А на гутаркі прыходзіць па 20-40 чалавек. Я маю зносіны з іншымі людзьмі — у іх усё аналагічна. Значыць, справа не ў канкрэтным чалавеку, а ў сітуацыі на рынку працы».

— Перыядычна езджу на падпрацоўкі ў Расею, — кажа Андрэй. — Але калі раней на стабільнай працы зарабляў штомесяц па 600-700 рублёў, то цяпер раз у тры месяцы магу дзесьці 200 рублёў атрымаць. Толькі для гэтага яму даводзіцца ездзіць у Расею і жыць там. Ніколі невядома, ці будзеш ты ў плюсе.