У сталіцы Польшчы ўсталююць помнік мацярам герояў Варшаўскага паўстання

Адкрыццё будзе прымеркавана да Дня маці.

Нягледзячы на тое, што войны вядуцца паміж жаўнерамі, іх ахвярамі становіцца ў асноўным цывільнае насельніцтва. Безабаронныя людзі, што часта праходзяць праз нечалавечыя, жахлівыя фізічныя і псіхалагічныя выпрабаванні.

Пасляваеннаму пакаленню палякаў, якія жывуць на працягу больш за 70 гадоў ва ўмовах міру, цяжка сабе гэта ўявіць. Разглядаючы фатаграфіі з Сірыі, з руінаў Алепа, з ахопленага грамадзянскай вайной Самалі, цяжка ўсвядоміць тое, што гэта адбываецца на самой справе. І такія сцэны мелі месца ў Варшаве.

Старажылы добра памятаюць іх. Верасень 1939 года, затым жнівень і верасень 1944. Цывільнаму насельніцтву сталіцы давялося вытрымаць абстрэлы і бамбаванні, ратавацца ад ракет і карных войскаў праціўніка. Ім даводзілася начаваць у руінах разбураных дамоў, хавацца ў цёмных і душных падвалах, зазнаць страх, голад, хваробы, раненні і смерць. Выжыванне ў гэтых умовах патрабуе сіл і рашучасці, а дапамога жаўнерам - геройства. Мірныя жыхары, разам з жаўнерамі, будавалі барыкады, кармілі і паілі іх, падтрымлівалі баявы дух, разам з імі падзялялі пакуты.

Сапраўдным сімвалам стаў гераізм маці. На працягу многіх гадоў акупацыі яны дрыжалі ад страху, калі іх дзеці, якія ўдзельнічаюць у падпольнай дзейнасці, выходзілі з хаты на заданне. Калі адбылося Варшаўскае паўстанне, маці не спынялі сваіх сыноў і дачок, якія ішлі на барацьбу. Яны развітваліся са слязамі на вачах, а потым з трывогай чакалі найменшага сігналу лёсу. Колькім маці даводзілася сутыкацца з навінамі пра смерць дзіцяці. Ядвіга Ромоцка страціла ў паўстанні двух сыноў: 21-гадовага Анджэя, пазыўны «Morro» і 19-гадовага Яна, пазыўны «Bonawientura». Абодва ваявалі ў батальёне «Zoska». Ян загінуў у час бамбардзіроўкі шпіталя на вуліцы Мядовай, Анджэй - камандзір падраздзялення «Rudy» - загінуў у Гурным Чарнякове.

Нават самыя вялікія трагедыі блякнуць перад тым, што перажыла Ванда Лурэ, яе называюць варшаўскай Ніёбай. 5 жніўня 1944 г. немцы загналі яе з трыма дзецьмі на завод Урсус. Ванда Лурэ была на дзявятым месяцы цяжарнасці. Гэта быў першы дзень знішчэння жыхароў варшаўскай Волі, учыненага войскамі пад камандаваннем Хайнц Рэйнфарта і Оскара Дырльюангер, што ўвайшлі ў Варшаву. Людзей расстрэльвалі групамі. Кулі катаў першымі дагналі 11-гадовага Веслава, затым шасцігадовую Людмілу і трохгадовага Лешка. Іх маці ўпала побач, але ў яе выпадку раненні не былі смяротнымі. Параненая ў галаву і абедзве нагі, лежачы на кучы целаў, яна чаплялася за сваіх памерлых дзяцей у чаканні смерці. Менавіта тады яна адчула рухі дзіцяці, яна ведала, што яно жывое. Гэта дало ёй сілы, яна выпаўзла з-пад груды трупаў. Ванда знайшла выратаванне ў касцёле св. Войцеха. Праз два тыдні нарадзіўся сын Мсціслаў.

Пра подзвіг жаўнераў нагадваюць дзесяткі помнікаў і сотні мемарыяльных дошак па ўсім горадзе. Гераізм маці, якія падчас вайны страцілі сваіх дзяцей, не быў дагэтуль увекавечаны. Гэтую сітуацыю вырашыў змяніць Камітэт Могілак паўстанцаў Варшавы.

Ён ажыццяўляе сацыяльную дапамогу ва ўтрыманні найбуйнейшага паўстанцкага некропаля ў сталіцы, размешчанага на Волі і які з'яўляецца месцам супакою 104 тысяч жыхароў Варшавы, забітых у 1944 годзе. Там пахаваныя не толькі цывільныя асобы, але і жаўнеры паўстання.

Іх целы і попел былі прывезены туды з розных частак горада. Яны пахаваныя ў 177 брацкіх магілах, курганы захоўваюць попел блізу 50 тыс. чалавек. Сярод пахаваных на гэтых могілках ёсць трое дзяцей Ванды Лурэ. Дзякуючы ініцыятыве Ванды Трачык-Стаўскі пазыўны «Pączek», сувязной артылерыі ў Варшаўскім паўстанні, якая стаіць на чале Камітэта, асірацелыя маці, нарэшце здабудуць свой помнік. Гэта будзе скульптура «Pusta Pieta», якая ўяўляе сабой жанчыну, а ў яе руках заслону.

Помнік выкананы ў шэрым граніце. Аўтар скульптуры - Лукаш Крупскі, выпускнік Варшаўскай Акадэміі Майстэрстваў, аўтар помніка «Ave Crux» у касцёле св. Ганны на Кракаўскім прадмесці Варшавы, партрэта Цыпрыяна Норвіда ў Варшаўскім універсітэце і шэрагу бюстаў вялікіх палякаў, зробленых да 1050-годдзя хрышчэння Польшчы і прэзентаванымі ў Тэатры Польскім.

У яго скульптурах часта падымаецца тэма чалавека, што сутыкаецца з праблемамі вечнасці і плыні часу. «Pusta Pieta» з'яўляецца яго дыпломнай працай. Да нядаўняга часу помнік стаяў побач з касцёлам З'явы на Кракаўскім прадмесці. Помнік маці будзе ўсталяваны ў парку, размешчаным побач з Могілкамі паўстанцаў Варшавы. На пастаменце будзе напісана слова «МАМА» на польскай, нямецкай, расейкай мове і іўрыце. «Каб ніколі не было вайны. Каб ніколі не паўтарыліся тыя часы. Каб ніколі маці не заставаліся без дзяцей. Каб маглі разлічваць на іх дапамогу ў старасці», - тлумачыць ідэю Ванда Трачык-Стаўскі.

Помнік будзе гатовы да Дня маці 26 траўня.