«Абстрагавацца ад рэчаіснасці»: чым у Беларусі нарошчваюць выпуск пладовых вінаў

Беларускія ўлады ў новым годзе практычна ў два з паловай разы павялічылі квоты на выпуск такіх вінаў.

Аспірант-гісторык Ягор Сурскі калекцыянуе «чарніла». «Бухло», «чарвіўка», «барматуха», «пладова-выгаднае» - танныя пладовыя віны, адзначаныя гэткімі выразнымі характарыстыкамі спажыўцоў і праклёнамі медыкаў.

У шафах і тумбачках прэстыжнай кватэры ў цэнтры Менска - «шклатарныя» скрыні з паўлітроўкамі і «фугасамі»; бутэлькі ўтойваюцца сярод разумных кніг, аўтарскіх карцін і незлічонай электронікі, якой набітае ўсякае паважае сябе жыллё, паведамляе карэспандэнтка BBC Таццяна Мельнічук.

Віно «Жасорат» - аднагодак Ягора Сурскага, аспіранта Інстытута гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук, які вывучае цяпер арганізацыю гандлю ў беларускіх гарадах у XVI-XVII стагоддзях. Гэтую бутэльку савецкага-ўзбекскага калісьці падарылі народнаму мастаку Беларусі Гаўрылу Вашчанку, у калекцыю Ягора яна трапіла з майстэрні мастака.

А самаму старому асобніку калекцыі - 50 гадоў. Нязвыкла маленькая бутэлька «Минского янтарного» захоўвае за цёмным шклом амаль чорны па колеры напой - сапраўды, хоць аўтаручку запраўляй, «чарніла».

У калекцыі Ягора Сурскага, сабранай за дзесяць гадоў, больш за 300 бутэлек і сотні этыкетак з вельмі паэтычнымі часам назвамі: «Вишневая шаль», «Вкус любви», «Черная дама»…

Беларуская экзотыка

Паводле этыкеткак можна вывучаць эпохі - на больш старых вытворцамі пладова-ягаднага пазначаныя то кандытарская фабрыка, то малочны і хлебазавод, калгасы, саўгасы. Кожны беларускі райцэнтр выпускаў сваё.

Разнастайнасць і вычварнасць назваў тлумачыцца проста: склад кожнага напою фактычна непаўторны, залежыць ад наяўнасці сыравіны, а таму аб'яўляўся новым «вінным» гатункам. Этыкеткі, як правіла, малявалі мясцовыя ўмельцы - то капіюючы для фону творы вядомых мастакоў, то упрыгожваючы ўласныя цалкам мастацкія творы дзіўнымі шрыфтамі з набору мясцовых друкарняў.

«Назвы з міфалогіі вельмі часта сустракаюцца, месяцы французскага рэвалюцыйнага календара, назвы са сцэнічнай сферы - «Софиты», напрыклад. Было віно «Пролетарское», было і «Дворянское», «Купеческое» - у савецкія, між іншым, часы, - дэманструе калекцыю Ягор. - Чытаючы назвы на этыкетках, я часам думаю, што вытворцы змагаліся з алкагалізмам, выкарыстоўваючы чорны гумар. Вось «Веселая карусель», напрыклад, ці «Релакс», «Шанс», знакаміты «Крыжачок», бо крыж - гэта крыж па-беларуску».

Ягор сцвярджае, што па рэакцыі на назву можа вызначыць узрост таго, хто разглядае яго калекцыю: «Людзі памятаюць назву свайго першага напою, свой першы досвед, употай ад бацькоў ужыванне даступнага па цане алкаголю».

І заяўляе: напой-то ні ў чым не вінаваты, «усё залежыць не ад напою - ад рэжыму і культуры спажывання». Ёсць спажыўцы дарагіх каньякоў і віскі, якія пакутуюць ад алкагалізму, ёсць спажыўцы «барматухі», што «дапіваюць» сваё жыццё.

«Гэты напой складана класіфікаваць - на ўзроўні Еўразвязу неяк абмяркоўвалі, што варта забараніць назву «віно» у пазначэнні напояў з пладова-ягаднай сыравіны. Прапанова не прайшла, такое віно вырабляюць яшчэ ў Польшчы, Літве, але там гэтыя напоі не такія моцныя. Ёсць падобныя варыянты, але такой масавай вытворчасці падобных напояў, як у Беларусі, няма ні ў адной краіне», - распавядае калекцыянер.

Мільён рэгулярна ўжываючых

Ацаніўшы аб'ёмы «пладова-выгаднага», прызначаныя для ўнутранага рынку, калекцыянер Ягор Сурскі год таму выявіў: разлічана на мільён беларусаў, якія выпіваюць па бутэльцы у дзень.

У годзе цяперашнім урад Беларусі больш чым удвая павялічыў квоты на вытворчасць пладова-ягадных вінаў.

Бутэлька такога віна каштуе ад паўтары да двух з паловай даляраў у залежнасці ад аб'ёму. Сярэдні налічаны заробак у Беларусі, паводле звестак Мінстата, у лістападзе мінулага года склаў 836,9 беларускіх рублёў, г.зн. прыблізна 420 даляраў. Па сцвярджэнні Мінпрацы і сацабароны, разлічаны мінімальны спажывецкі бюджэт, для існавання працаздольнага беларуса досыць 413,33 руб - прыкладна 205 даляраў у месяц. «Камуналка», кошты на ежу і праезд, паводле звестак статыстыкі, «з'ядаюць» практычна ўвесь бюджэт сярэднестатыстычнага беларуса.

«Спойванне - гэта спосаб абстрагавання людзей ад рэчаіснасці! - катэгарычны эканаміст Леанід Заіка. - Алкагалізацыя насельніцтва - натуральны для аўтарытарных рэжымаў варыянт зніжэння сацыяльнай адказнасці і сацыяльнай актыўнасці, паніжэння ўзроўню адукацыі, інтэлекту, узроўню патрабаванняў да ўладаў».

«Ніякай эканамічнай выгадай гэта [павелічэнне квот - рэд.] не абумоўленае. Выкарыстанне мясцовай сыравіны? А дзе беларускія яблыкі ў крамах? Загрузка мясцовых прадпрыемстваў? Але калі людзі п'юць, у іх зніжаецца прадукцыйнасць працы, ідуць матэрыяльныя страты па медыцынскаму фактару. Хворая печань, разбітыя сем'і. Падлікі рабіліся па розных краінах: даляр, выдаткаваны на вытворчасць алкаголю, дае ад 3 да 5 даляраў страты для ВУП краіны», - заўважае эканаміст.

«Удасканаленая» праграма

Урад Беларусі сёлета павялічыў таксама квоты на вытворчасць лікёра-гарэлачных вырабаў - у розных прапорцыях на розныя віды. Цікава, што найбольш вырасце вытворчасць мясцовага кальвадосу (на 33,3%) і рому (на 55,6%).

Аднак, паводле звестак Белстата, самыя папулярныя напоі ў беларусаў - піва, гарэлка і «пладова-выгаднае». Пладовых вінаў выпіваецца прыкладна ўдвая менш, чым «беленькай», але ў 10 разоў больш, чым брэндзі і каньяку.

Дзяржпраграма папярэджання і пераадолення п'янства і алкагалізму, у папярэднія гады прадугледжвала рэзкае скарачэнне, а то і поўную адмову ад вытворчасці танных пладовых вінаў, у мерапрыемствах, запланаваных на 2016-2020 гады, праблему «пладова-выгаднага» не згадвае.

Праграмай, сярод шматлікіх мер прафілактыкі і перакананняў не піць, прадугледжанае рэгуляванне і паэтапнае павышэнне акцызаў і цэн на алкагольныя напоі «з улікам аб'ёмнай долі этылавага спірту ў гэтай прадукцыі, тэмпаў росту сярэдняга заробку ў рэспубліцы, параметраў інфляцыі, росту закупачных цэн на збожжа і солад і іншых знешніх фактараў».