Турысты з Ізраіля: Мы прыехалі ў Навагрудак, каб сустрэцца са сваім дзяцінствам

У якасці сувеніраў з Беларусі госці павязуць хлеб і грыбы.

Амаль дваццаць гадоў у Беларусь прывозіць турыстычныя групы кіраўніца арганізацыі «Карані» Тамара Барадач. З яе слоў, за гэтыя гады ў Беларусі з дапамогай арганізацыі пабывала больш за 3 тысячы чалавек, піша planetabelarus.by.

З чальцамі адной з такіх груп журналісты сустрэліся пасля заканчэння іх тыднёвага знаходжання ў Беларусі. Стасункі палягчаліся тым, што палова турыстаў яшчэ памяталі расейскую мову. Іх карані знаходзяцца ў Наваградку ці ў Наваградскім раёне.

Акрамя Наваградка турысты пабывалі ў Гародні, Іўі, Карэлічах, Дзятлаве, Любчы, Міры. А скончылі сваё падарожжа ў Менску.

Асноўная мэта гэтых людзей сталага веку - убачыць тыя месцы, дзе яны жылі, і дзе прайшло іх дзяцінства. Акрамя таго, лёсы многіх з іх звязаныя ў той ці іншай ступені з трагічнымі падзеямі Другой сусветнай вайны.

Нехта з групы ў Беларусі ўпершыню, а Нэлі Ажэхоўскі (Цаўберг) прыязджае ў нашу краіну шостым разам. Прычым, на гэты раз прывезла з сабой мужа Алекса і сярэдняга сына, які адзначыў: «Калі мама распавядала нам пра Беларусь, Наваградку і сваім дзяцінстве, мы слухалі яе неяк адчужана і асабліва не ўнікалі - ну, кажа і кажа. Затое цяпер я ведаю, як яна жыла тут, што адчувала, пра што марыла. І, калі шчыра, я адчуў нейкі шок: ніколі б не падумаў, што Беларусь можа быць такой прыгожай! Гэта і прырода, і прыгожыя людзі. А якія дзяўчаты! А Менск – узрушаючы, культурны і чысты горад!»

У Нэлі, якая жыла ў Наваградку каля былога месца масавых расстрэлаў габрэйскага насельніцтва да 1958 года, шмат сумных успамінаў: «Майго дома цяпер няма, і няма знака на месцы гэтых расстрэлаў. І мне б вельмі хацелася гэта месца адзначыць, напрыклад, пасадзіць там бярозкі». Акрамя таго, Нэлі брала ўдзел у пошуках тунелю, які пракапалі вязні габрэйскага гета.

Асобная тэма нашай размовы - уражанні ад музея габрэйскага супраціву, дзе экспазіцыя распавядае пра гісторыю самых паспяховых у Еўропе ўцёкаў габрэяў з нямецкага гета, калі за чатыры месяцы вязні выкапалі тунель даўжынёй прыкладна 220 метраў, праз які на волю выйшла амаль 250 чалавек.

Музей быў арганізаваны пры фінансавай падтрымцы Міжнароднай арганізацыі ў мемарыялізацыі месцаў, звязаных з Халакостам (International Task Force) і былога вязня Джэка Кагана, які жыў у Лондане і не раз прыязджаў у Наваградак.

Сёння тут можна ўбачыць рэканструяваны ўваход у тунель, фатаграфіі, макет лагера, інтэр'ер барака. У музеі турыстам паказваюць фота продкаў Джарэда Кушнера, зяця прэзідэнта ЗША Дональда Трампа. А зусім нядаўна на тэрыторыі гета быў усталяваны помнік дзецям - ахвярам Халакоста. Прататыпам стала маленькая жыхарка Навагрудка Міхла Сасноўская, якая змагла ўцячы са зняволення, але была расстраляная немцамі.

На агульнае меркаванне турыстаў - наведванне гэтага музея вельмі іх уразіла. «Гэта вельмі кранула нас і ўсхвалявала, - сказалі яны. - Існуе такое меркаванне, што габрэі былі галоўнымі ахвярамі вайны. А тут мы ўбачылі прыклад сапраўднага гераізму! І гэта важна для нас. Мы ўбачылі, што людзі часам не ведаюць, якія рэзервы і якія ўнутраныя сілы ў іх ёсць!»

Былі і асабістыя знаходкі. Напрыклад, Роза Саламянскі ўбачыла ў музеі фота сваёй сваячкі з Дзятлава, пра лёс якой нічога не ведала.

Што тычыцца ўражанняў ад самога Наваградка, то тут меркаванні падзяліліся.

Калі Нэлі мяркуе, што горад не змяніўся: «Калі б ён стаў іншым, то не было б сэнсу сюды прыязджаць!», то Міра Янкялевіч (Барак), якая не была тут 60 гадоў, наадварот, думае, што «Усё і ўсё змянілася. Усё па-іншаму!»

Былыя жыхары Наваградка ў гэты прыезд стараліся знайсці дамы, дзе яны жылі, прычым, «нам у дзяцінстве здавалася, што нашы дамы вялікія». І па памяці яны шукалі менавіта высокія вялікія дамы. Пашанцавала далёка не ўсім. Але тыя, хто ўсё ж змог знайсці сваё былое жыллё, былі расчуленыя да слёз. Некаторыя нават памяталі, як праходзіў маршрут да дома: «Трэба было прайсці каля царквы, прайсці вуліцай Паштовай...».

Эмоцый дадалі сустрэчы з жыхарамі роднага горада. «Асабліва хвалюючай стала сустрэча са студэнтамі мясцовага каледжа, дзе нас студэнты абдымалі, як родных, - кажа Міра Янкялевіч. - І нам вельмі спадабалася праца хлопчыка Данілы, які напісаў пра жыццё габрэяў у гэтых месцах у XIX стагоддзі».

На пытанне, што ўсё ж не спадабалася, госці адказалі: шкада, што ў Наваградку няма прыстойнага гатэля, што гатэль «Планета», дзе яны спыніліся ў Менску, нядрэнна было б зрабіць больш сцчасным, і што пералёт авіякампаніі «Белавія» задарагі.

А яшчэ ізраільцяне адзначылі, што Беларусь недапрацоўвае ў сэнсе рэкламы свайго турыстычнага патэнцыялу: «Добра, што нас прывезла сюды Тамара, за што ёй вялікі дзякуй, а інакш мы б нічога пра вашу краіну не ведалі!»

Сярод самых папулярных страў, якія турысты паспрабавалі ў Беларусі, былі стравы з бульбы, у асаблівасці дранікі: «У нас таксама робяць бліны з бульбы, якія называюцца латкес, але ў вас зусім іншая бульба!»

У якасці сувеніраў госці з Ізраіля павязуць хлеб і грыбы: свежыя (лісічкі), сухія і марынаваныя.

А на пытанне, ці прыедуць яны ў Беларусь яшчэ раз, дружна адказалі: «Так»!