Топ-5 самых старажытных храмаў у Беларусі

Гэта далёка не ўсе старажытныя храмы на беларускіх землях.

Калі цалкам давяраць гістарычным крыніцам, то першым храмам (і кляштарам) на нашых землях павінен быў быць манастыр у старажытным Заслаўі (Ізяслаўі). Бо менавіта туды, і менавіта пры ўмове прыняцця манаства была адпраўленая з Кіева мяцежная князёўна Рагнеда, калі яе мужу ўздумалася адмовіцца ад гарэма і выгадна ажаніцца на візантыйскай князёўне Сафіі. Аднак вось няўдача: археолагам дагэтуль не ўдалося выявіць у Заслаўі сляды старажытнага манастыра. І можна толькі гадаць, ці было манаства Рагнеды ўяўным, ці мы проста яшчэ не знайшлі жаданыя артэфакты, піша np.by.

1. Сафійскі сабор

Сабор, асвечаны ў гонар святой Сафіі (дарэчы, гэтае імя перакладаецца як мудрасць), быў пабудаваны ў Полацку прыкладна ў 1044-1060 годзе і з'яўляецца першым з вядомых каменных храмаў на землях сучаснай Беларусі. Праўда, убачыць яго ў першапачатковым выглядзе немагчыма, бо храм неаднаразова разбураўся і перабудоўваўся. Зрэшты, некаторыя сляды ўсё ж захаваліся - у падвальным памяшканні былога храма (сёння тут дзейнічае музей і праводзяцца некаторыя грамадзянскія цырымоніі, накшталт шлюбаў).

Сафійскі сабор заслужана ўважаецца за адзін з найбольш знакавых Храмаў для старажытнага Полацкага княства. Менавіта ўзвядзеннем гэтай святыні Полацк прадэманстраваў свае палітычныя амбіцыі, заявіўшы сваю роўнасць з Кіевам і Ноўгарадам, дзе такія храмы ўжо былі ўзведзеныя. Храм, ды яшчэ і каменны, разглядаўся ў тыя часы як сімвал надзейнасці княжацкай улады, палітычнай сілы.

Мае значэнне таксама і месцазнаходжанне старажытнага храма - на высокім беразе ракі, на месцы былога паганскага капішча. Дарэчы, традыцыя ўзвядзення храмаў на месцах пакланення паганскім багам на нашых землях была больш чым распаўсюджанай. Зрэшты, нават гэта не дапамагло цалкам зжыць паганства – гісторыкі і этнографы адзначалі наяўнасць такіх капішчаў аж да пачатку ХХ стагоддзя, ды і сёння можна ўбачыць рысы паганства ў, напрыклад, выкладванні ахвярапрынашэнняў на могілках (цукеркі, гарэлка, цыгарэты), завязванне стужачак на дрэвах, «для выканання жаданняў» і інш.

2. Касцёл Ператварэння Гасподняга

У XIV-м стагоддзі каменны храм з'явіўся і ў першай сталіцы Вялікага Княства Літоўскага, Наваградку. Паводле некаторых звестак, раней на гэтым месцы таксама знаходзілася паганскае капішча, прычым «асвячонае» на дзяржаўным узроўні, бо было ўладкаванае пад заступніцтвам князя Міндоўга. Новы храм стаў свайго кшталту адзначэннем дзяржаўных сімпатый, бо ўзводзіўся пры падтрымцы князя Вітаўта. Пасля, з прычыны асаблівага статусу гэты храм атрымаў неафіцыйную назву «Фара Вітаўта» («фарным» называюць кафедральны храм, дзе знаходзіцца кафедра біскупа).

Касцёл Ператварэння Гасподняга ў Наваградку быў знакавым як для нашай гісторыі, так і гісторыі нашых суседзяў: так, тут хрысцілі пісьменніка Адама Міцкевіча, які праславіў польскую літаратуру, тут вянчалі караля Ягайлу і ягоную жонку Соф'ю з роду Гальшанскіх, тут адпявалі загінулых у Хоцінскай бітве, тут былі расстраляныя манашкі-пакутніцы (якія прынялі смерць замест іншых закладнікаў) у перыяд Другой сусветнай вайны.

3. Касцёл Святога Казіміра

Касцёл святога Казіміра быў першым каменным будынкам у мястэчку Уселюб, што недалёка ад Навагрудка. Яго заклалі яшчэ ў першай палове XV стагоддзя на прыватныя ахвяраванні. У аснове архітэктурнага збудавання - стыль готыкі, аднак наступныя змены не закранулі прынцыповых канструкцый, дзякуючы чаму сёння мы можам убачыць храм калі не ў першапачатковым выглядзе, то, ва ўсякім выпадку, у блізкім да арыгіналу.

Першапачаткова храм быў асвячоны ў гонар святога Іаана (Яна) Хрысціцеля.

4. Касцёл Святой Тройцы

Свята-Троіцкі касцёл у вёсцы Ішкальдзі, таксама пабудаваны ў XV стагоддзі, захаваў практычна сваё аблічча практычна нязменным. І гэта дзіўна, у асаблівасці, улічваючы гісторыю храма. Справа ў тым, што ў розныя перыяды ён служыў і пратэстанцкім храмам (кальвінскім зборам), і праваслаўным. І той факт, што ніводзін з часовых уладальнікаў не адважыўся змяніць вонкавы выгляд больш чым стрыманага, калі не сказаць – мінімалісцкага збудавання ў раманскім стылі, ужо сам па сабе можна ўважаць за цуд. Сёння храм зноў служыць каталіцкай святыняй, але пры гэтым выконвае і ролю турыстычнага аб'екта.

5. Свята-Троіцкі касцёл у Чарнаўчыцах

Гэты касцёл ствараўся як сакральнае, але адначасова і абарончае збудаванне ў XV - XVI стагоддзях. Дакладней, першы храм на гэтым месцы быў узведзены ў XV стагоддзі, аднак падчас ваенных дзеянняў быў разбураны і пры непасрэдным фінансавым удзеле Мікалая Хрыстафора Радзівіла па мянушцы Сіротка быў узведзены зноў у XVI стагоддзі. Гістарычна выкарыстоўваўся рознымі канфесіямі, але сёння зноў вернуты Каталіцкай Царкве. Адначасова выступае і як турыстычны аб'ект, які прываблівае турыстаў як з Беларусі, так з-за мяжы.

Усе апісаныя вышэй храмы з'яўляюцца дзейнымі, і ў кожным з іх зацікаўлены чалавек знойдзе нямала пазнавальнага. Асаблівай увагі вартая акустыка старажытных збудаванняў. Сучасныя архітэктары, выкарыстоўваючы ўсе адкрытыя законы фізікі, дасягнуць аналагічных вынікаў у сваёй працы не могуць. Сучасныя цэрквы і касцёлы абсталёўваюцца гукаўзмацняльным абсталяваннем, тады як нашы продкі цалкам здавольваліся так званымі галаснікамі, – жбанамі рознага аб'ёму і формы, якія замуроўваліся ў сцены і скляпенні храма і забяспечвалі ідэальную акустыку.