S&P: У Беларусі могуць вырасці кошты

Ёсць два рызыкоўныя сцэнары.

У міжнародным рэйтынгавым агенцтве Standard & Poor's прагназуюць, што ў найбліжэйшыя гады эканамічны рост Беларусі складзе ў сярэднім сціплыя 2%. Рызыкі зніжэння тэмпаў росту захоўваюцца, асабліва калі Расея ажыццявіць запланаваны падатковы манеўр у нафтавай сферы, не кампенсуючы Беларусі страчаную выгаду. Пра гэта гаворыцца ў паведамленні агенцтва, піша tut.by.

Напярэдадні S&P Global Ratings пацвердзіла доўгатэрміновы і кароткатэрміновы суверэнныя крэдытныя рэйтынгі Беларусі ў замежнай і нацыянальнай валютах на ўзроўні «B». Прагноз у рэйтынгах стабільны. «Прагноз стабільны, таму што мы чакаем, што вонкавыя дысбалансы Беларусі не будуць расці, а яе падаткова-бюджэтная пазіцыя будзе заставацца адносна жорсткай цягам наступных 12 месяцаў. Таксама мы чакаем, што ўрад захавае доступ да міжнародных рынкаў капіталу і падтрымку з боку Расеі для рэфінансавання пазыковых абавязальніцтваў, якія падпадаюць пад выплату», – гаворыцца ў паведамленні агенцтва.

Цягам 2019 года эканамічны рост Беларусі запаволіўся праз пастаўкі бруднай расейскай нафты і спад эканомік асноўных гандлёвых партнёраў Беларусі – Расеі і ЕЗ, на дзель якіх прыпадае ў сукупнасці 70% беларускага экспарту. Менск на некаторы час спыніў прыём сыравіны, каб абмежаваць шкоду сваёй нафтавай інфраструктуры. Такім чынам, за першыя восем месяцаў 2019 года выпуск прадукцыі нафтаперапрацоўчых заводаў скараціўся на 7% у гадавым вылічэнні. Цяпер пастаўкі аднавіліся ў поўным аб'ёме.

У цяперашні час эксперты S&P Global Ratings бачаць дзве асноўныя рызыкі для эканомікі Беларусі. Першая з іх датычыцца цыклу коштаў на сыравінныя тавары, ад якога Беларусь па-ранейшаму залежыць, нягледзячы на праводжаную ў апошнія гады дыверсіфікацыю. Мінеральныя прадукты і прадукцыя хімічнай прамысловасці складаюць амаль 50% экспарту, наўпрост змушаючы суверэнны рынак да вагання коштаў. Акрамя таго, многія нехарчовыя экспартныя тавары – сельскагаспадарчая прадукцыя, машыны і абсталяванне, транспартныя сродкі – прадаюцца на расейскі рынак, дзе попыт застаецца адчувальным да ваганняў коштаў на нафту.

Другая рызыка звязаная з адносінамі Беларусі з Расеяй. Блізу 40% дзяржпазыкі Беларусі прыпадае на Расею, і мінулая гатоўнасць Расеі прапанаваць Беларусі двухбаковае фінансаванне з'яўляецца важным чыннікам, які дазваляе Беларусі своечасова і ў поўным аб'ёме выконваць свае фінансавыя абавязальніцтвы. Акрамя прамога фінансавання, Расея таксама ўскосна падтрымлівала Беларусь, пастаўляючы нафту і газ паводле коштаў ніжэйшых за рынкавыя.

Будучыня гэтай субсідаванай пастаўкі вуглевадародаў з Расеі ў Беларусь у цяперашні час незразумелая, адзначаюць эксперты. Расея рэалізуе так званы падатковы манеўр, у рамках якога яна фактычна заменіць мыты на экспарт нафты падаткам на здабычу, што падарве частку прыбыткаў Беларусі. Раней нафта з Расеі пастаўлялася ў Беларусь без выплаты экспартнай мыты. Беларусь, у сваю чаргу, перапрацоўвала нафту і экспартавала яе далей у Еўропу, уводзячы ўласную экспартную мыту і захоўваючы выручку. У рамках падатковага манеўру расейская экспартная мыта на нафту будзе паступова зніжацца да 0% да 2024 года і замененая расейскім унутраным падаткам на здабычу карысных выкапняў. Манеўр азначае, што без кампенсацыі з боку Расеі да 2024 года Беларусь дэ-факта будзе імпартаваць нафту паводле коштаў сусветнага рынку.

Паводле ацэнак уладаў Беларусі, без кампенсацыі і пры сярэднім кошце на нафту 60 даляраў за бараль негатыўны ўплыў на эканоміку Беларусі ад падатковага манеўру складзе 9 млрд даляраў (15% ВУП) у перыяд да 2024 года. Гэта ўключае сукупнае ацэначнае ўздзеянне на бюджэт памерам 3 млрд даляраў (5% ВУП) і ўздзеянне на нафтаперапрацоўчыя заводы памерам 6 млрд даляраў (10% ВУП).

У цяперашні час Беларусь вядзе перамовы з Расеяй пра магчымы механізм кампенсацыі гэтых стратаў. Аднак «да гэтага часу бачнасць якіх-небудзь часовых рамак, альбо магчымай формы кампенсацыі вельмі абмежаваная», адзначаюць аналітыкі. У іх ствараецца ўражанне, што Расея ўвязвае пытанне падатковага манеўру з штуршком да далейшай двухбаковай інтэграцыі з Беларуссю, напрыклад, праз узмоцненую і больш скаардынаваную нарматыўна-прававую базу і ўзгодненае падатковае заканадаўства. Афіцыйна перамовы ў нафтагазавых пагадненнях могуць пачацца пасля таго, як працоўныя групы з дзвюх краінаў закончаць далейшыя інтэграцыйныя крокі ў канцы гэтага года, але застаецца незразумелым, ці будзе гэта сапраўды так, пішуць эксперты рэйтынгавага агенцтва.

У той самы час адносіны Менска і Масквы застаюцца крыху няўстойлівымі. Напрыклад, нягледзячы на заяву міністра фінансаў Расеі пра вылучэнне Беларусі двухбаковай крэдытнай лініі памерам 600 млн даляраў у красавіку 2019 года, яна так і не была засвоеная. Беларусь таксама не атрымала чаканы раней сёмы крэдытны транш ад Еўразійскага фонду стабілізацыі і развіцця.

Аналітыкі S&P Global Ratings мяркуюць, што механізм кампенсацыі ў канчатковым выніку будзе ўведзены ў дзеянне. Калі гэтага не адбудзецца, то эканамічная дынаміка Беларусі, хутчэй за ўсё, будзе слабой. Пры такім сцэнары прыбыткі бюджэту Беларусі апынуцца пад ціскам і спатрэбіцца шэраг кампенсацыйных захадаў, у тым ліку павышэнне коштаў для ўнутраных спажыўцоў. Гэта, у сваю чаргу, будзе адцягваць бюджэтныя рэсурсы ад іншых відаў выкарыстання, такіх як інвестыцыі, а таксама ціснуць на ўнутраныя прыбыткі, перашкаджаючы спажыванню, мяркуюць эксперты.