Эканаміст: Вялікія дзяржаўныя прадпрыемствы звольнілі сціжму людзей

Што чакае працаўнікоў, якія апынуліся на вуліцы?

Праз ліквідацыю Полацкага вінаробнага завода блізу 70 чалавек рызыкуюць застацца нават без выхадной дапамогі. Намеснік старшыні Полацкага райвыканкама ў эканоміцы Аляксандр Каладынскі называе сітуацыю стандартнай — «прадпрыемства не ў стане эфектыўна весці сваю дзейнасць». Са слоў чыноўніка «спачатку ліквідацыі працавала 170 чалавек. Цяпер засталося 68. Людзі звольніліся і знайшлі сабе іншую працу», піша «Заўтра тваёй краіны».

У мінулым годзе стратнымі былі не менш за 14% дзяржаўных прадпрыемстваў у Беларусі. У 2017 годзе праблемныя актывы дзяржаўных прадпрыемстваў дасягнулі 3,2 мільярда рублёў. На тым, што пара спыняць штучна падтрымліваць жыццё неэфектыўных дзяржаўных кампаній, намагаюць шматлікія айчынныя экспэрты і міжнародныя фінансавыя арганізацыі. А ў пачатку года Аляксандр Лукашэнка прыняў змены ва ўказ аб дзяржаўных праграмах і наданні дзяржаўнай фінансавай падтрымкі, што абмяжоўвае магчымасці дзяржаўных кампаній атрымліваць датацыі з бюджэту.

Што важна зрабіць, забіраючы выратавальнае кола ў прадпрыемстваў-тапельцаў — пра гэта дырэктар Даследчага цэнтра ІПМ Аляксандр Чубрык.

Сацыяльная падтрымка беспрацоўных

Сярод найважнейшых захадаў экспэрт называе сістэмныя развязанні ў сацыяльна-эканамічнай падтрымцы грамадзян. Бо адсутнасць якой бы там ні было падтрымкі звольненых работнікаў - сістэмная недапрацоўка.

- Зразумела, што без закрыцця найменш эфектыўных прадпрыемстваў не абысціся, але гэтак жа зразумела, што патрэбныя кампенсацыйныя захады. Усе эканамічныя пастановы важна суправаджаць адпаведнай сацыяльнай палітыкай. Бо пошук працы, як унутры рэгіёну, так і ў іншым месцы ці нават за межамі краіны, патрабуе часу, - адзначае Аляксандр Чубрык.

Усе рэзкія захады для закрыцця стратных дзяржаўных прадпрыемстваў, з ягоных слоў, будуць мець наступствы. Як мінімум, у выглядзе кароткачасовага павелічэння беспрацоўя да таго моманту, пакуль большасць звольненых людзей не знойдуць працу. І менавіта сацыяльная бок спыняў улады ад сур'ёзных пастаноў у пытаннях прыватызацыі дзяржаўных кампаній і ліквідацыі неэфектыўных прадпрыемстваў – былі асцярогі з'яўлення даволі сур'ёзных складанасцяў на рэгіянальных рынках працы і росту беспрацоўя. Гэта б стварыла непатрэбную для мясцовага і цэнтральнага кіраўніцтва сацыяльную напружанасць, тлумачыць кіраўнік даследчага цэнтра ІПМ.

- Тым не менш буйныя дзяржаўныя прадпрыемствы за апошнія 5-7 гадоў звольнілі процьму людзей. Пры гэтым росту беспрацоўя, са звестак даследавання рабочай сілы, мы асабліва не бачым, — адзначае Аляксандр Чубрык.

Людзі знайшлі працу. Хоць для кожнага асобнага чалавека гэта было выклікам, з якім яму трэба было справіцца. Хтосьці сышоў у бізнэс, хтосьці ўладкаваўся на працу ў сваім або суседнім раёне, частка з'ехала на заробкі ў Расею і Польшчу.

Калі падтрымка прадпрыемстваў знізіцца і тыя з іх, што так і не навучыліся зарабляць самастойна, будуць масава закрывацца, уладам усё ж трэба будзе паклапаціцца пра захады, якія абароняць працаўнікоў.

- Пастанова відавочная і даўно набіла аскому - зрабіць больш прымальнага ўзроўню дапамогі з прычыны беспрацоўя, хай нават на тэрмін да паўгода. Прынамсі, гэта дасць мінімальную падушку бяспекі тым людзям, якія страчваюць працу, асабліва ў раёнах з цяжкай сітуацыяй на рынку працы, — мяркуе Аляксандр Чубрык.

Цяпер дапамога з прычыны беспрацоўя вагаецца паміж 21,5 і 51 рублямі. За гэтую суму ніяк не атрымаецца жыць цэлы месяц аднаму, не кажучы пра тое, каб пракарміць на яе сям'ю.

Выхадныя дапамогі і сумленныя працоўныя кантракты

На становішчы працаўнікоў адбівае таксама папулярная практыка тэрміновых працоўных дамоў. Звальненне работнікаў у такіх выпадках імкнуцца «падганяць» пад кантракт - так наймальнік вызваляецца ад дадатковых выплат.

- Людзі сыходзяць на рынак працы з пустымі рукамі. Калі б у іх былі бестэрміновыя працоўныя кантракты, яны б маглі патрабаваць выхадную дапамогу або выплаты ў сувязі са скарачэннем, — кажа дырэктар Даследчага цэнтра ІПМ.

Наладжаныя сувязі паміж раёнамі, цэнтрамі занятасці і наймальнікамі

Акрамя сацыяльнай абароненасці тых, хто знаходзіцца ў пошуку працы, трэба будзе развіваць інфраструктуру і лагістычныя камунікацыі паміж раёнамі. Жыхары невялікіх населеных пунктаў і райцэнтраў, дзе сітуацыя на рынку працы больш напружаная, менш за ўсё абароненыя ў выпадку закрыцця мясцовых прадпрыемстваў. Пытанне ў тым, як забяспечыць нармальную транспартную ды іншыя камунікацыі з блізкімі раёнамі з больш шырокімі магчымасцямі для працаўладкавання.

- Штодня ездзіць на працу за пару дзясяткаў кіламетраў, гэта не так сур'ёзна, як быць вымушаным з'ехаць на заробкі ў Расею ці іншую краіну. Нармальнае планаванне камунікацый важна для таго, каб гэтыя людзі маглі знайсці працу, — адзначае Аляксандр Чубрык.

Ураду трэба будзе распрацаваць такую сацыяльную палітыку, якая абараніла б работнікаў на той перыяд, пакуль пасля звальнення з неэфектыўных дзяржкампаній яны будуць шукаць сабе месца на рынку працы, каб гэтыя людзі не сыходзілі ў нікуды і не былі вымушаныя з'язджаць на заробкі ў суседнія краіны.