Як князь Давыд Гарадзенскі крыжакоў біў

Супрацьстаяць з жменькай воінаў добра ўзброеным рыцараў нямецкага ордэна было няпроста.

Імя, якое стала легендай Вялікага Княства Літоўскага. Такіх военачальнікаў не шмат знойдзецца ў сусветнай вайсковай гісторыі. Усё сваё жыццё кашталян Горадні Давід ваяваў, абараняючы родны край ад агрэсараў. У бітвах з крыжакамі ён не пацярпеў ніводнай паразы. Дзіўны прыклад для часу - 14-га стагоддзя, поўнага выпрабаванняў і горкіх расчараванняў, піша «Литвин».

Сапраўды, Давыд Гарадзенскі – вялікі военачальнік Вялікага княства Літоўскага. У перыяд праўлення вядомага літоўскага князя Гедыміна Давід быў ці ледзь не правай рукой кіраўніка ў вайне супраць крыжакоў Тэўтонскага ордэна.

Да 1305 пра Давіда Гарадзенскага няма ніякіх згадак. Яго называюць князем, хоць невядома ці быў у яго такі высокі тытул. Ці ён быў усяго толькі звычайным ваяводам і не належаў да высакародных сем'яў літвінскіх арыстакратаў. Гісторыкі мяркуюць, што ён мог быць братам самога князя Гедыміна. Існуе таксама версія: Давід нібыта быў сынам Даўмонта - князя-ізгоя, які праз паразу ў міжусобнай барацьбе палічыў самым бяспечным для сябе сысці з вернай дружынай да пскавічоў.

Задачы, якія давялося выконваць кашталяну Давіду, здаваліся невыканальнымі. Супрацьстаяць з жменькай воінаў добра ўзброеным і дысцыплінаваным рыцарам нямецкага ордэна было няпроста. Актыўнасць жа крыжакоў у канцы 13 стагоддзя вырасла значна. Ордэн адужэў, абапіраючыся на збудаваныя замкі. Да ўціхамірвання язычнікаў прыцягваліся рыцары з усёй Заходняй Еўропы. Амаль былі вынішчаны прусы, заваяваныя іншыя плямёны балтаў. Вялікаму Княству Літоўскаму пагражала страшная небяспека.

Крэпасць Горадні ў гады жыцця Давіда Гарадзенскага ўяўляла сабой замак з валам і драўлянымі сценамі. Яна вытрымлівала нашэсці ворагаў не дзякуючы крэпасці вежаў, палісадаў, а дзякуючы мужнасці нешматлікага гарнізона. Тым не менш адной з ключавых крэпасцяў, якія стрымлівалі нашэсця ворага, быў гарадок Горадня.

Крыжакі здзяйснялі дзясяткі паходаў у перыяд з 1280 да 1320 гадоў на тэрыторыю заходніх уладанняў вялікага князя Літвы. З 1305 да 1311 года тады яшчэ мала каму вядомы палкаводзец Давід Гарадзенскі адбіў некалькі нападаў на крэпасць, не даўшы нямецкім рыцарам нават уварвацца на некалькі гадзін у яго ўмацаваную частку.

У верасні 1314 года крыжакі пад камандаваннем Генрыха фон Плоцку ўзялі ў аблогу Навагрудак. Рыцары спалілі ўсе пабудовы, якія не былі абаронены замкам, забіўшы мясцовых жыхароў з ліку тых, хто трапляўся ім на шляху.

Адзінай надзеяй абложаных стаў Давід Гарадзенскі, які тады знаходзіўся ў Горадні. Разам з невялікай дружынай і апалчэннем ён адправіўся на дапамогу Навагрудку і ўдарыў крыжакам у тыл. Ворагі яўна не чакалі такога манеўру. Выкарыстоўваючы маленькі атрад, літвінскі палкаводзец вокамгненна спаліў абозы ворага, выкраў коней і зброю. У табары супраціўнікаў успыхнула паніка. Немцы былі вымушаныя адступіць.

Пасля знішчэння абозаў крыжакі з стратамі адправіліся дадому. Застаўшыся без ежы, ворагі пачалі забіваць для правіянту ўласных коней, але Гарадзенскі не спыняў пагоні - ён гнаў супастатаў нават на іх тэрыторыі, руйнуючы землі Ордэна.

У 1319 годзе Давід сабраў невялікае войска – не больш васьмі сотняў лёгкаўзброеных коннікаў. Яго атрады прайшлі агнём і мячом па тэрыторыі Ордэна, захапіўшы важных палонных і багатую здабычу.

У 1322 годзе немцы атакавалі Пскоў, але Гарадзенскі са сваёй дружынай адбіў удар, прымусіўшы рыцараў падпісаць мірную дамову. У наступным годзе тэўтонцы парушылі яе і зноў аблажылі буйны горад, але зноў пацярпелі паразу.

У 1324 годзе праціўнікі скарысталіся адсутнасцю вайсковых сіл Давіда ў яго родным доме і нанеслі ўдар па Горадні, забіўшы мноства блізкіх, у тым ліку і каханую жонку палкаводца.

Жадаючы адпомсціць за гібель дарагіх яму людзей, Гарадзенскі пачаў руйнаваць варожыя землі. У 1326 годзе ён сабраў вялікае войска і нанёс удар прама па сталіцы Тэўтонскага ордэну – гораду Брандэнбургу.

Воіны Давіда вялі татальную вайну, не пакідаючы ў акрузе нічога жывога. Рыцары малілі Госпада пра дапамогу, страціўшы надзею змагацца з разгневанымі ліцьвінамі. Крэпасць Брандэнбурга абавязкова б капітулявала. Але немцы наважылі дзейнічаць не мячом, а хітрасцю.

Заплаціўшы аднаму з хаўруснікаў палкаводца, тэўтонцы паспрабавалі пазбавіцца ад свайго заклятага ворага. Наёмны забойца нанёс удар кінжалам у спіну Гарадзенскаму прама ў яго шатры.

Такім чынам, яркае жыццё палкаводца, які не прайграў ні аднае бітвы супраць заходніх суседзяў, скончылася. Давід не быў пераможаны на поле бою, яго ўдалося прыбраць з шляху толькі па-здрадніцку.

Давід Гарадзенскі быў пахаваны ў горадзе Горадні, дзе і пачаў сваю бліскучую вайсковую кар'еру. Хто ведае, можа, калі б не падступнае забойства, то з тэўтонцамі атрымалася б пакончыць значна раней за вырашальную бітвы на поле Грунвальду 1410 года. Справу кашталяна Гарадзенскага працягнулі са сваімі палкамі нашчадкі князя Гедыміна — Вітаўт і Ягайла.