Ганна Толчыкава: Мы павінны ўсвядоміць сваю сілу

2020-ы год можа стаць пераломным для Беларусі.

Самай маладой лаўрэаткай Нацыянальнай прэміі ў галіне абароны правоў чалавека за 2019 год, уручанай «Хартыяй-97» 31 студзеня ў Варшаве, стала Ганна Толчыкава.

Яе эмацыйнае відэа імгненна стала адным з самых папулярных у Інтэрнэце. Маладая ІТ-спецыялістка была назіральніцай на так званых «парламенцкіх выбарах» у Беларусі і зафіксавала нахабную фальсіфікацыю прыходу і падтасоўку вынікаў галасавання.

Ганна Толчыкава атрымала ўзнагароду за абарону права на сумленныя і свабодныя выбары ў намінацыі «За асабістую мужнасць».

Пасля ўручэння прэміі карэспандэнт Charter97.org пагаварыў з Ганнай Толчыкавай у Варшаве.

- Што вы адчулі, калі даведаліся, што сталі лаўрэаткай Нацыянальнай прэміі «Хартыі-97»?

- Гэта быў эфект поўнай нечаканасці, поўнага шоку: я дагэтуль з цяжкасцю веру, што маё імя ўпісанае ў гісторыю прэміі разам, напрыклад, са Станіславам Шушкевічам.

Ведаеце, такі збянтэжаны стан, думаеш «а ці заслужанае гэта?», але пры гэтым вельмі прыемна.

У мяне проста ад прыроды, напэўна, нарадзілася такой, ёсць імкненне зрабіць свет пасля сябе лепшым, чым той, у які я прыйшла. Мне здаецца, што гэта - галоўнае дасягненне з усіх, якія чалавек можа здзейсніць. Нешта палепшыць пасля сябе…

- Вы казалі ў адным са сваіх інтэрв'ю, што хацелі б быць падобнай да галоўнай рэдактаркі «Хартыі-97» Наталлі Радзінай. Чаму?

- Напэўна, таму, што не так шмат у нас на палітычнай ніве яскравых і дзелавых жанчын. Калі ты развіваешся і расцеш, ты шукаеш прыклады. І ў фільме «Studio Х97» з удзелам Наталлі я, акрамя вядомага мне бэкграўнда, акрамя ўсяго, што я ведала пра яе шматгадовую, самаадданую працу, якая адпавядае маім ідэалам, убачыла яшчэ і вобраз сучаснай, дзелавой жанчыны.

Тут проста супала ўсё: і ў паводніцкім, і ў каштоўнасным моманце. Проста абсалютная траплянне ў вобраз таго чалавека, з якога я хацела б браць прыклад.

Тут, у Варшаве, мы пагутарылі ўжывую - і я падмацавала тыя ўяўленні, якія я мела пра Наталлю завочна. Я ўбачыла, што яна - чалавек дасведчаны, пісьменны, разумны, які імкнецца змяніць нашу краіну. Гатовая пацвердзіць свае словы: так, я хачу быць падобнай да рэдактаркі «Хартыі-97». І, ведаеце, сее-тое ў мяне ўжо атрымалася: мы з ёй звярнулі ўвагу на тое, што ў нас вельмі падобны абутак (смяецца). Пачатак пакладзены.

- Ваш стрым з выбарчага ўчастка ўскалыхнуў усю краіну. Пра вас пісалі ў СМІ і сацсетках. Як гэта — у адну раніцу прачнуцца знакамітай?

- Я старалася адчуваць сябе спакойна: не хацелася, каб на гэтай хвалі мяне кудысьці «знесла». Я ўвесь час казала сабе: «Аня, ты такі ж чалавек, як і тыя, хто табе піша, і ты гэтак жа магла б камусьці напісаць».

Але тое, што я ў сабе не стрымлівала - гэта адчуванне шалёнай натхнёнасці. Гэтыя эмоцыі я ў сабе не трымала, і памятаю, што адчувала ў той момант эйфарыю. Я ўзгадвала ўсе свае спрэчкі з людзьмі на палітычныя тэмы, калі мне спрабавалі давесці, што беларусы нібыта «апатычныя», ім «нічога не трэба», «усё ўжо не цікава», «усе расчараваныя», «краіна такая»... ведаеце, ёсць такія збітыя фразы. Кожная з іх прымушала мяне «кіпець», я казала ім: «няпраўда, людзі ёсць, мы проста не адчуваем нашага адзінства. Кожны з вас жа па-свойму незадаволены, і ўсе гэтыя ніткі незадаволенасці сыходзяцца да аднаго пункта - таго, хто кіруе нашай краінай. Незадаволенасць ёсць - у людзей няма адчування, што яны незадаволеныя разам, што яны выйдуць - і будзе сапраўдная сіла. Вось чаго бракуе — пачуцця адзінства».

І калі я глядзела ўсе тыя каментары да майго відэа, я адчула: вось яно, тое самае адзінства. Я ў гэта тэарэтычна верыла, я гэта адчувала - што ў нас велізарны пратэстны патэнцыял. Але раптам - я ўсё гэта выпадковым чынам сабрала на сабе. Гэта былі сотні паведамленняў у асабістую папку, і пры гэтым я не атрымала ніводнага гнеўнага паведамлення. Гэта было дзіўна, бо пры такіх рэзанансных падзеях, хочаш ці не, меркаванні падзяляюцца.

Тут - гэта было дзіўна - было аднагалоснае натхненне ўсіх, хто мне напісаў. Сярод тысяч каментароў і паведамленняў былі даслоўна адзінкі тых, хто ўжо аброс цынізмам і пісаў нешта накшталт «А хіба ты не ведала, на што ішла?». Гэта быў, мабыць, самы негатыўны з каментароў.

У астатнім жа мяне здзівіла аднадушнасць - у тысячах каментароў пад сотнямі тысяч праглядаў (на сёння я ўжо іх назбірала блізу 500-600 тысяч). Напраўду мы адзіныя. Гэта трэба людзям неяк растлумачыць, каб мы адчулі, што разам, адчулі сваю сілу.

Так што, натхненне - гэта самае галоўнае, што я вынесла з гэтага досведу. Ну і доказ, што я мела рацыю.

- Як блізкія людзі і сябры паставіліся да вашай папулярнасці?

- Рэакцыя была спакойнай. Калі разбірацца дэталёва, былі два асноўныя тыпы рэакцыі. Першая выяўлялася ў пытанні: «Ці было табе ўжо нешта за гэта?». Гэта было топавае пытанне. Я па-ранейшаму магу на яго адказаць: «Усё спакойна, нічога не было». Але маральна, калі што, я гатовая з кім заўгодна пагаварыць і адказаць на ўсе пытанні аб сваіх дзеяннях. Ні за адно са сваіх дзеянняў я не адчуваю нават мінімальнай віны: я казала ўсё, як ёсць, і казала толькі праўду.

- А чаму вы наогул наважылі ісці назіраць за «парламенцкімі выбарамі»?

- Незадаволеная ўладай я яшчэ з Плошчы 2010 года. Гэта значыць, амаль 10 гадоў я была такім «латэнтным мітынгоўцам», як і большасць беларусаў. Але, напэўна, ува мне ад прыроды ёсць такі «інгрэдыент»: я мяркую, калі я чымсьці незадаволеная, то трэба гэта мяняць, а не проста склейваць рукі і казаць, што «краіна такая». Ад гэтай фразы ў мяне проста ўсё бурліць унутры: што значыць, «такая краіна»?

Усякая рэальнасць лепіцца людзьмі, і казаць «краіна такая» - гэта аналагічна прызнанню, што тыя людзі, якія стварылі «такую краіну», вышэйшыя за цябе. Гэта тое ж самае, што казаць: яны павесілі на мяне ланцужок і я з гэтым згодная. Мяне гэта абурае. Я малюю сітуацыю больш шырока: мажліва, людзі самі паставілі сабе межы ацэнкі навакольнай рэальнасці? Разважаюць: мне яе далі, «краіну такую» — і я далей не гляджу за шырму. А я гляджу далей: чаму такая шырма, чаму жыццё такое?

Згода з формулай «краіна такая» вядзе да таго, што самыя звычайныя людзі, якія могуць хадзіць у тыя ж крамы або рэстарацыі, што і мы, такія ж простыя смяротныя, зробленыя, што называецца, з тых жа костак і мяса, зусім не асаблівыя — палічылі, што яны вышэйшыя за цябе, сталі над табой — і ты з гэтым пагадзіўся. А я не згодная. І гэта зусім не нейкія мае капрызы - гэта праблема ўсяго грамадства. Я бачу, што велізарная колькасць людзей пакутуе, што годныя людзі жывуць, як жабракі…

Не скажу, што ў мяне жыццё нейкае цяжкае — не, я перажываю за большасць маіх суайчыннікаў. У мяне, у прынцыпе, усё нармальна, але гэта тым больш мяне засмучае: я хачу, каб і побач са мной беларусы жылі шчасліва. Мне вельмі сумна за нашых бабуль, якія сядзяць каля пераходаў і прадаюць гэтую бульбачку, гэтыя агурочкі...не так павінна выглядаць старасць! Мне плакаць праз гэта хочацца…

Мы, моладзь, бываем у Еўропе, і бачым зусім іншую сітуацыю. Неяк атрымалася, што мы з сябрамі жылі ў гатэлі, дзе спыняюцца людзі сталага веку. Гэта фантастыка! Вось такой павінна быць годная старасць: людзі ездзяць, людзі ляжаць на сонцы, на моры, дзе ўсё на іх арыентаванае. Цяжка перасоўвацца - гатэль прапануе спецыяльныя машынкі, на якіх можна аб'ехаць увесь горад…

Я люблю сваю краіну, сваіх грамадзян і хачу, каб мае родныя людзі, мае беларусы, жылі гэтак жа. Каб я такую ж старасць правяла. Чаму ў Еўропе людзі вартыя гэтага, а мы не? Мяне гэта вельмі абурае і я вельмі суперажываю тым, хто ў нас не абаронены.

- Што стала апошняй «кропкай кіпення», пасля якой вы наважыліся выйсці з ўчастка і публічна расказаць пра тое, што там адбываецца?

- Трохі ўдакладню: я ўжо не магла заставацца на ўчастку, там ужо скончылася назіранне і галасаванне, і трэба было сыходзіць. А вось што тычыцца стрыму - так, сапраўды накіпела…

Распавяду па парадку. Я напраўду назірала на двух участках і нават перажыла працэдуру таго, як мяне пазбавілі акрэдытацыі.

Пачалося ўсё з 571-га ўчастка, цэнтр дзяцей і моладзі «Светач», старшыня - Баравік Наталля Васільеўна. З яе ўсё і пачалося - «выдатны» чалавек...з яе ўчастка мяне выдалілі з парушэннем усіх магчымых правілаў і працэдур. Выдаленне адбылося 14 лістапада - нахабна і з асабістым грэбаваннем да мяне. І гэта яны зрабілі дарма: да гэтага я ніколі не думала, што ўва мне столькі гонару. Мяне гэта вельмі абурыла: я адчула, наколькі я сябе паважаю, а яны пры гэтым ставяцца да мяне так, як быццам я самы апошні элемент. Ведаеце, я больш паважліва стаўлюся да людзей, якія просяць грошы на вуліцы, чым паставіліся да мяне сябры камісіі, якія насамрэч надзеленыя мінімумам улады.

Выдалілі мяне 14 лістапада, а пазбаўленне акрэдытацыі аформілі 13-м. І гэта ўжо не толькі непавага — камісія парушыла закон. Бо ў мяне была велізарная колькасць сведак, што 13-га я знаходзілася на ўчастку і назірала. Акрамя таго, у той дзень на ўчастку адбывалася адкрытая крымінальшчына, якая трапляла пад 192-ы артыкул КК (скажэнне вынікаў галасавання — бо я бачыла, што прыходзіла галасаваць значна менш, чым яны паказвалі ў дакументах).

Маю заяву аб парушэннях РАУС проста адправіў у акруговую камісію, і на наступны дзень я ўбачыла, як прыйшла старшыня нашай акруговай 107-й камісіі. Яна з такой пагардай адказвала на мае заўвагі аб парушэннях, як быццам я разбудзіла яе а трэцяй гадзіне ночы і прымусіла ісці ў краму па прадукты.

Я зразумела, што ніякага разбору паводле маіх заяваў праводзіцца не будзе: у іх усё «на мазі», у фальсіфікацыі прыходу «замазаныя» камісіі на ўсіх узроўнях. Гэта адчуванне несправядлівасці «падагрэла» асабісты момант (тое, як яны са мной размаўлялі). А затым на другім участку, дзе я, уласна, і «выбухнула», старшыня падрыхтавала вельмі непрыемную правакацыю: яна проста накрычала на нас, незалежных назіральнікаў.

І мы не маглі ёй нічога адказаць — а гэта вельмі цяжка, калі ў табе ўсё бурліць і ты хочаш свой гонар абараніць. Але ты не маеш і найменшай магчымасці: калі скажаш ім хоць слова, адразу дасі нагоду для паклёпу і выдалення цябе адтуль. Таму мы не маглі спыніць чалавека, які крычаў на нас і крычаў беспадстаўна.

Нават мне, здаровай дзяўчыне, пасля гэтага стала дрэнна, і я пайшла ў медпункт па дапамогу. А другі назіральнік - прафесар матэматыкі, чалавек, якому было 62 гады - пасля гэтага ўвесь час закладваў карвалол пад язык. Уяўляеце, паважаны прафесар, вельмі інтэлігентны і лагодны чалавек, закладвае таблетку і так самаіронічна кажа: «Хоць бы дзеду дажыць да канца выбараў».

Усё ў той вечар злучылася - у тым ліку і тое, што гэтыя людзі абсалютна не раскайваюцца ў зробленым. Мне раней расказвалі, што яны сядзяць такія ўсе прыгнечаныя, бо вымушаныя рабіць гэтую «працу» паводле прымусу...Не! Яны круціліся там, як у коле, з самаздаволеным выглядам. Мне некаторыя нават казалі, што ім за гэтую «працу» дадуць добрую прэмію.

А цяпер дадайце да гэтага адчуванне подласці таго, што адбываецца, адчуванне прыніжэння і бяспраўя - і стане зразумела, чаму мяне так «запаліла» знутры. Бо Я грамадзянка сваёй краіны, і ў гэты момант вызначаецца яе лёс, а значыць, і мой уласны. І тое, што я ўбачыла, як у іх адбудаваны механізм падману — усё гэта злучылася разам, і ў выніку я і зняла гэта відэа.

І яшчэ: у мяне не проста «накіпела - я адчувала ў той момант неабароненасць перад сістэмай і мне хацелася папрасіць беларусаў пра згуртаванне. «Ну давайце, зробім жа нешта», - вядома, я гэтых слоў тады не казала, але маё відэа несла ў сабе нейкае ўнутранае жаданне, каб людзі за мяне заступіліся. Ну, а як жа? Мы ж, грамадзяне, застаёмся сам-насам з дзяржавай, але ж дапамога неацэнная, таму мы павінны адзін аднаго трымацца, падтрымліваць. Калі на кагосьці ў натоўпе напалі - адбіваць. Разам жа мы моцныя…

І я таксама спадзявалася, што калі раптам нешта здарыцца, хтосьці стане і маёй абаронай.

- Вы казалі, што пераломным момантам для вас стала Плошча 2010 года. Можна больш падрабязна - што тады паўплывала на вас больш за ўсё?

- У тую перадвыбарчую кампанію ў мяне адбылося адкрыццё свету вакол сябе. Да гэтага я жыла, як і большасць людзей. Займалася толькі сваімі справамі, сваімі праблемамі. У мяне была вучоба, трэці курс БДУІР. Мяне не вельмі цікавіла тое, што шырэй, і я да канца не разумела, у якой краіне жыву. На маім асабістым узроўні ўсё нармальна будавалася: школа, ліцэй, універсітэт…

А тут, з пачаткам перадвыбарнай кампаніі, пайшла вялікая інфармацыйная плынь крытычных навін аб жыцці ў нашай краіне. І калі я пачала гэта чытаць, калі пачала сваю свядомасць крыху больш глабальна адбудоўваць - я прыйшла ў жах ад таго, што ўсё маё жыццё знаходзіцца пад такім «каўпаком», што яно рэгулюецца такімі дурнымі пастановамі.

Памятаю, што ўсё пачалося з майго здзіўлення праз нашу эканамічную сітуацыю і спосабы гаспадарання на нашых прадпрыемствах. Я была ў жаху: няўжо сапраўды можна так бяздарна кудысьці накіроўваць мільярды? На тое ж «развіццё вёскі» яны накіроўваюцца і накіроўваюцца - а я, калі езджу ў вёску да бабулі, нешта не бачу там нейкага прагрэсу. Што гэта за метады кіравання? Мяне проста ўразіла, якая ў краіне халатнасць, і чаму прафесіяналы не займаюцца гэтымі рэчамі. Мяне абурыла, што мільярды ляцяць кудысьці ў паветра ў жабрацкай краіне.

Я б хацела, каб на важных месцах знаходзіліся прафесіяналы, а замест гэтага намі па-старому кіруюць постсавецкія дырэктары і чыноўнікі - праз крыкі, лаянку, праз «я самы разумны».

Пачалося ўсё з эканомікі, але бліжэй да выбараў падключыліся і палітычныя моманты, і вострае пачуццё несправядлівасці. Мне асабліва ўрэзалася ў памяць, як напалі на калону кандыдата ў прэзідэнты Уладзіміра Някляева. Тады я стала больш ўнікаць. А што ў нас адбываецца ў палітыцы? Выявілася, што там наогул беззаконне - там крымінальшчына, адсутнасць якіх-небудзь законаў і прытрымліванне асабістым «паняццям».

І чым далей, тым больш непрыманне гэтага паглыблялася. Я была на плошчы - а з экранаў пра яе адразу палілася хлусня, у тым ліку і ад самога «гаранта». Маўляў, там была «праплачаная апазіцыя» , яны там усякае з сабой неслі...я там асабіста ішла, вакол мяне былі студэнты, былі звычайныя грамадзяне, якіх я бачу кожны дзень. Гэта былі грамадзяне краіны, якія маюць права сказаць, што яны супраць, што яны хочуць памяняць уладу, памяняць таго, хто тут за ўсіх усё вызначае. Гэта была шчырая воля людзей.

І ўся гэтая хлусня, што лілася з экранаў, яна мяне і стварала, фармавала маю свядомасць, разуменне, як мы жывем у нашай краіне. І я зразумела, што з тых часоў не веру ніводнаму слову, якое гучыць ад пэўнага чалавека, таму што ён абылгаў і мяне. Я там ішла і ўсё бачыла, я ведала, з якімі намерамі туды іду, ведала людзей, якія там са мной былі. Бачыла Плошчу, з якой выцеснілі людзей. Кадры, якія потым паказвалі па тэлевізары - з раскіданай паўсюль арматурай - гэта ўсё хлусня. Пад намі была чыстая плітка. Якая арматура, якое гэта ўсё? Простыя мужчыны, якія ішлі побач, я, студэнтка ў пухавічку, што, я несла нейкую арматуру? Я нават не ведаю, дзе яе знайсці, такую палку...а ў тэлевізары ўся плошча была абсыпаная нейкімі палкамі, жалязякамі…

Гэты паклёп на сваіх жа грамадзян — ён цалкам апусціў гэтую ўладу ў маіх вачах. Таму што калі ўжо супраць грамадзян улада хлусіць, то яна абсалютна нелегітымная, яна сябе дыскрэдытавала цалкам.

З тых часоў я такая, якая ёсць. А потым з'явілася ўсё больш і больш фактаў. Я думала, што больш ужо нічога не ўзмоцніць маёй пагарды да гэтай улады, але калі даведалася пра расправы з Захаранкам, Ганчаром, Красоўскім ды Завадскім, то была шакаваная. Бо там яшчэ, акрамя хлусні, беззаконня, грэбавання законам і правамі людзей - яшчэ і крымінал, і кроў!

Прызнаюся, што аб гэтых забойствах я даведалася нядаўна — калі зноў паднялася гэтая тэма. Вядома, я бачыла, што людзі выходзяць у цэнтр Менска з партрэтамі, але была звычайным чалавекам, які не мог ведаць пра ўсё, што тварыла ўлада і што ў гэтым ёсць кроў і крымінал.

А калі даведалася - зразумела, што ніжэй гэтую ўладу апусціць ужо няма куды. У 21-м стагоддзі намі кіруюць людзі, якія — гэта зразумела абсалютна ўсім — датычныя да знікненняў самых яскравых палітычных фігур. У той час, калі вагары былі прыкладна на роўных і маглі хіснуцца ў бок апанентаў улады - раз, і зніклі ключавыя людзі...кожны разумны чалавек разумее,што за гэтым стаіць. Фізічныя расправы - гэта пераход сур'ёзнай рысы.

- Вы шчаслівая ўладальніца самай зайздроснай прафесіі ў Беларусі - інжынер-праграміст. Здавалася б, можна спакойна працаваць, набываць нерухомасць, ездзіць на выходныя за мяжу...чаму вы так востра рэагуеце на тое, што адбываецца ў краіне?

- Адкрыю невялікую таямніцу: у ІТ-прафесіі я ўжо не працую некалькі гадоў. А наогул, усякая несправядлівасць заўсёды выклікала ўва мне ўнутраны эмацыйны водгук. Чамусьці мяне не радуе, калі я жыву добра і мне ўсяго стае, а іншым - не.

І наогул для мяне гэта дзіўна - як можна быць зацыкленай на сабе і сваім матэрыяльным існаванні? Мы ж жывем у соцыуме. З той жа кватэры ты калісьці выходзіш і ідзеш вуліцамі, а там бруд пад нагамі, машыны запаркаваныя на зялёных зонах, людзі пазбаўленыя радасці ад навакольнага свету...і як тады мяне можа радаваць, што на рахунку ляжыць нейкая сума грошай?

Бо жыццё - гэта больш, чым проста кватэру пабудаваць. Я ж бачу вакол сябе людзей з іх клопатамі, бачу, як я ўжо казала, тых жа бабуль, якія ледзь стаяць у гэтых пераходах на холадзе...нават я б са сваім маладзейшым арганізмам не выстаяла там. Кветачкі ў іх набываеш не таму, што трэба, а таму што шкада бабулю.

Хіба нармальна гэта - ісці па сваім горадзе і адчуваць жаль налева і направа? Мне мала таго, што я сваё жыццё неяк задаволіла матэрыяльна. І больш таго — гэта акурат і спрыяе таму, каб брацца за праблемы іншых людзей.

Бо я магу, напрыклад, дазволіць сябе паехаць за мяжу, паглядзець, як там усё адбываецца. У выніку ты прыязджаеш - і хочаш у сабе такога ж, заўважаеш, што чагосьці бракуе, нешта не так адбываецца вакол.

Я не магу не спачуваць іншым людзям. Не ведаю, як гэта магчыма — жыць, радуючыся толькі сваім грашам?

Я зноў хачу ўзгадаць Плошчу-2010. Хіба тое, што тады адбывалася - гэта не подласць і нізасць улады? Гэта быў плявок на ўсіх людзей. Бо тое, як разганялі мірных дэманстрантаў - гэта не проста беззаконне, гэта дзяржаўны крымінал. Яны ўчынялі на вачах у мільёнаў людзей. І мне здаецца простым і зразумелым, што пасля гэтага павінна прачнуцца абвостранае пачуццё справядлівасці, што чалавек перанясе на сябе гэтую сітуацыю і падумае: калі я адзін, сам па сабе, то я ў іх вачах казюлька, якую яны захочуць раздушыць…

Мы не маем права далей утрымліваць такую дзяржаву. І ў гэтым, 2020 годзе, у нас ёсць магчымасць сказаць гэта ім - гучна, куды гучней, чым нават у 2010 годзе.

- З сацыяльных сетак відаць, што ў вас ёсць даволі сур'ёзнае захапленне - каратэ. Ці даўно ім займаецеся і чаму выбралі менавіта гэты тып баявога мастацтва?

- Я проста неяк убачыла ў фільме сцэну з бойкай. Мне здаецца, што гэта быў Ван Дам. І раптам зразумела: я хачу таго ж. У мяне цела проста фізічна сказала, што яно хоча гэтак жа ўмець. Я знайшла вельмі моцнае зачараванне ў гэтай філасофіі, ва ўменні валодаць сваім целам - і мяне гэта вельмі шчыльна захапіла, я знайшла секцыю ў Магілёве і шмат гадоў, з 2000 года, гэтым займалася. На гэты момант у мяне карычневы пояс.

Прызнаюся шчыра: нейкай амазонкай, жанчынай-ваяром, я сябе не ўважаю, але ў патрэбны момант магу за сябе пастаяць.

Чамусьці гэта мне падабаецца: прыйсці ў залу і патрэніравацца. Падабаецца нейкая энэргетыка сілы - адным з улюбёных гуртоў, напрыклад, у дзяцінстве быў Rammstein.

Акрамя таго, гэта надае нейкую ўпэўненасць у сабе, нейкі спакой. Вядома, супраць лому няма прыёму, але калі нешта здарыцца, я ведаю, што не здамся без бою. Вядома, я прымаю пад увагу маю камплекцыю і мой вага, але нейкія навыкі ў патрэбны момант маё цела можа ўспомніць.

- Чаго вы чакаеце ад гэтага года і ад прэзідэнцкіх выбараў? Ці ёсць шанец памяняць штосьці ў краіне?

- Я чакаю справядлівасці для Беларусі. А справядлівасць складаецца ў тым, што ўлада ў нас павінна змяніцца.

- Як гэта можа адбыцца?

- На маю думку, праз наданне ўпэўненасці звычайным людзям.

Першы і галоўны кампанент - татальнае незадаволенасць уладай - у нас ужо і так ёсць. Гэта відаць запар і паўсюль, ужо нікога нават і не трэба ў гэтым пераконваць.

Людзі самі разумеюць, што адбываецца вакол, і бачаць гэтую пастаянную хлусня ад уладаў і стаўленне да сябе ў кабінетах чыноўнікаў, куды прыходзіш, як быццам нейкі бедны селянін на паклон - а там сядзяць «о-го-го!». Яны павінны служыць нам, а не мы ім.

Так што людзі самі ўсё разумеюць: яны незадаволеныя і бачаць, адкуль зыходзіць усё, што іх раздражняе.

А другі кампанент - гэта ўпэўненасць людзей у сваіх сілах. Вось гэтага нам пакуль не хапае. Усе разумеюць, што ўсё ў краіне ўладкована няправільна, але кожны паасобку лічыць сябе нямоглым. І аб'яднанне людзей праз іх натхненне - вось што нам цяпер трэба. Хочаце пераменаў? Выходзіце - бо вы, грамадзяне, крыніца ўлады ў гэтай краіне.

Вось я зараз знаходжуся ў Польшчы (не момант запісу інтэрв'ю - рэд.), Тут такія ж людзі, прама не адрозніць, як быццам я з Беларусі і не паехала. Чаму ў іх цяпер сярэдняя зарплата больш за 1000 еўра, а ў 1990-я гады мы стартавалі разам з чагосьці падобнага?

Мы - такія ж, мы можам пабудаваць падобную краіну, паспяхова развівае і акумулююць свой патэнцыял.

Прыйшла пара перамен. База для гэтага ў нашым грамадстве ёсць. Трэба працаваць толькі над натхненнем людзей - каб яны адчулі сваю баявую сілу і выйшлі.

Я бачу, у тым ліку і з вопыту іншых краін, што сёння дапамагаюць менавіта масавае непадпарадкаванне і масавае волевыяўленне грамадзян.

- Раскажыце аб вашых бліжэйшых планах?

- Апярэджваючы важныя падзеі, якія - я ўпэўненая - чакаюць нашу краіну ў гэтым годзе, я гатовая залучыцца ў любую актыўнасць, здольную наблізіць перамены. Хачу аддаць гэтаму як мага больш сіл - наколькі змагу - каб 2020 год стаў пераломным для Беларусі. Час прыйшоў. Таму што - хопіць ужо.

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com