Леанід Злотнікаў: Беларусі патрэбная іншая сістэма кіравання

Чаму расце аб'ём нерэалізаванай прадукцыі беларускіх прадпрыемстваў?

Паводле звестак Белстата, паводле вынікаў студзеня ў Беларусі суадносіны запасаў гатовай прадукцыі да сярэднямесячнага аб'ёму вытворчасці ў студзені склалі 82,2% супраць 64,2% у студзені 2019-га і 66,3% у снежні 2019 года. У грашовым выразе за першы месяц 2020 года запасы гатовай прадукцыі на складах беларускіх прамысловых прадпрыемстваў павялічыліся на 501,1 мільёна рублёў і на 1 лютага склалі 5 мільярдаў 635,5 мільёна рублёў, піша «Заўтра тваёй краіны».

Чаму расце аб'ём нерэалізаванай беларускай прадукцыі і як з гэтым змагацца?

У рынкавай эканоміцы такое было б немагчыма, мяркуе эканаміст Леанід Злотнікаў.

– Бо пры гэтым замарожваецца капітал. Гэта вынікуе дадатковыя фінансавыя страты. Але ў Беларусі даюць справаздачу аб'ёмамі вырабленай прадукцыі, а тое, што яна легла на склад – усё роўна. У справаздачу пойдзе, што аб'ём павялічыўся. Трэба ж птушачку ставіць.

– Што ў нас сёння прадаецца горш за ўсё?

– Напрыклад, БелАЗы. Два гады таму магутнасці працавалі амаль на сто адсоткаў, а цяпер загрузка складае блізу пяцідзесяці адсоткаў. А ўвогуле ўсё патроху дрэнна прадаецца, але, перш за ўсё, гэта датычыцца машынабудавання. У нас такая сістэма ўліку-справаздачы, што важна, колькі штук выпусціў, які аб'ём выраблены. Вядома, ціснуць і на тое, каб продажы былі большыя, але галоўная справаздача ідзе паводле валавога паказніка вытворчасці.

– Што з гэтым рабіць?

– Патрэбная іншая сістэма кіравання – замест каманднай сістэмы патрэбная рынкавая эканоміка, іншых варыянтаў я не бачу. Толькі гаспадар не будзе вырабляць сабе ў страту. А дзе ўсё агульнае – там гэта ўсё роўна, прэмію могуць даць, хутчэй, за аб'ём вытворчасці, чым за продаж.

– Як сёння разгрузіць склады, пазбавіцца ад ужо вырабленай прадукцыі?

– У 2009-м годзе таксама была вельмі суровая сітуацыя з перазагружанасцю складоў гатовай прадукцыяй, і ўрад даў указанне: можаце разгружаць склады і прадаваць з любым коштам. Перш за ўсё трэба гэта рабіць праз зніжэнне коштаў, калі хочуць прадаць сёння, паколькі цяпер на сусветным рынку кан'юнктура таксама не бліскучая, каб чакаць, што ў найбліжэйшыя месяцы рынак ажывіцца і можна будзе прадаць са старымі коштамі.

– І ўсё гэта будзе ляжаць на складах мёртвым грузам?

– Нейкі час прадукцыя паляжыць, потым яе прададуць, знізіўшы кошты. Можа, урад, калі няма абаротных сродкаў, дазволіць хоць нешта прадаць, каб надалей вырабляць. Наша сістэма не першы год, а ўвесь час так працуе.

– Атрымліваецца, што ў нас на складах замарожана амаль 3 мільярды даляраў. Можна меркаваць, што гэтыя грошы страчаныя?

– Не страчаныя, а могуць быць страчаныя, але не ўсе. Умоўна кажучы, калі выраб каштаваў 100 даляраў, яго прададуць за 95. Нейкія страты могуць быць, але галоўнае, што замарожаная «зваротка». Каб прадаўжаць вытворчасць, прадпрыемствам трэба зноў набываць дэталі, плаціць супрацоўнікам. А яны свой капітал падзамарозілі ў запасах, так што ў іх ужо горш з забеспячэннем актуальнай вытворчасці. Значыць, яны павінны браць сродкі ў банку, плаціць больш адсоткаў, а так маглі б абысціся і без банка, і без адсоткаў, гэта значыць, працаваць без страты грошай, калі б не выраблялі лішняга або рабілі добрую прадукцыю, каб кошты не падалі.