Аналітык расказаў пра «перадапошні дзень беларускай эканомікі»

Эксперт аб новым валютным заканадаўстве праз два тыдні пасля яго ўвядзення.

9 ліпеня 2021 года беларускае заканадаўства ў сферы валютнага рэгулявання і кантролю сур'ёзна змянілася. Два тыдні паводле новых правіл - дастатковы тэрмін, каб зрабіць першыя высновы.

Але вось што дзіўна: ва ўсякі іншы час прынятыя змены сталі б падставай для шматлікіх дыскусій у бізнэс-асяроддзі, але цяпер яны набылі моц і былі прынятыя ўдзельнікамі рынку практычна без эмоцый. Юрыдычныя асобы дружна адправіліся рэгістраваць дамовы ў валюце, а магчымасць увядзення экстраных захадаў нікога не здзівіла.

Чаму так адбылося? Пра гэта для «Завтра твоей страны» піша доктар эканамічных навук, старшы навуковы супрацоўнік BEROC Леў Львоўскі.

- Пра гэты комплексе захадаў казалі ўжо даўно. Першапачаткова гэта павінна было стаць важным крокам у валютнай лібералізацыі Беларусі. Але калі прыйшоў час, палітычная кан'юнктура і крызіс унеслі свае змены, і быў дададзены шэраг жахлівых захадаў. У выніку агульны вектар стаўся злёгку больш жорсткімі.

- Навошта спатрэбіўся асобны нарматыўна-прававы акт, бо раней Нацбанк і ўрад не раз уводзілі розныя абмежаванні на валютным рынку без папярэдняй падрыхтоўкі?

- Заўсёды лепш дзейнічаць паводле закона, чым без яго. Вось і запісалі фармальна тое, што і так бывала на практыцы. З боку рынка і эканамічных агентаў мы амаль не ўбачылі рэакцыі - узровень недаверу эканамічным інстытутам урада і так ужо быў дастаткова высокі, і рызыкі ўжо ўлічаныя большасцю ўдзельнікаў рынку.

У нармальнай сітуацыі аб'ява аб такіх патэнцыйных захадах, вядома, магла б напалохаць людзей, гэта падобна таму, што капітан судна перад адбыццём заявіў бы, што ў выпадку катастрофы карабля будзе аддадзены загад, які дазваляе з'есці частку пасажыраў. Усе глыбока ўнутры сябе здагадваюцца, што так бывае, але заява на афіцыйным узроўні ўсё адно прыводзіць у жах.

Указ №154, як мне здаецца, уваходзіць у той жа пералік дакументаў, што і ідэі аб надзвычайным і вайсковым становішчы: ураду здаецца, што калі ўсё будзе разбурацца, то ён зможа ўключыць ручное кіраванне і выплыць. Але гэта не так. Сусветная гістарычная практыка паказвае, што такія ўказы звычайна прыводзяцца ў дзеянне ў «перадапошні дзень эканомікі», гэта значыць, самі па сабе з'яўляюцца наймагутнейшымі трыгерамі для вострых эканамічных крызісаў.

- Указ №154, які тычыцца абмежаванняў і забарон у сферы валютнага рэгулявання, змяшчае дастаткова абцякальныя фармулёўкі ў частцы ўмовы ўвядзення прадугледжаных захадаў і забарон.

Напрыклад: «пагаршэнне эканамічнай і фінансавай сітуацыі», «шкода інтарэсам бяспекі», «негатыўнае развіццё сітуацыі ў аплатным балансе».

Асабіста ў вашым разуменні ёсць нейкія канкрэтныя крытэрыі, што гэта магло б значыць? Напрыклад, што ўважаць за «рэзкае ваганне курсу» або які ўзровень ЗВР варта ўважаць за «ніжэйшы за дапушчальны»?

- Цяжка адказаць адназначна. Узяць, да прыкладу, значны скачок курсу. Уявім, што сёння даляр робіцца 4 рублі. Нацбанк ужывае захады з гэтага пакета, але што гэта справакуе ў рэальнасці? На «чорным» рынку або пры рэальных перамовах з замежнымі партнёрамі ці камерцыйнымі банкамі даляр падаражэе яшчэ мацней, і сітуацыя стане толькі горшай.

Або прадставім, што сёння курс яшчэ 2,5 рубля, але Нацбанк прагназуе абрынанне на наступным тыдні. Зноў жа, ужыванне ўсякіх захадаў з гэтага пакета «суднага дня» аўтаматычна прывядзе да валютнай панікі і абрынанне ўсё ж адбудзецца. Такія захады могуць паспяхова працаваць толькі ў выпадку кароткачасовых шокаў, а мы знаходзімся ў сітуацыі зацяжнога крызісу, які падмацоўваецца недаверам інстытутаў.

- Яшчэ адно важнае змяненне з 9 ліпеня - рэгістрацыя дамоваў у валюце. Як гэта адаб'ецца на беларускім бізнэсе – ці прымусіць гэта беларускіх і замежных партнёраў скараціць колькасць дамоваў? Ці гэта тэхнічнае патрабаванне, якое неўзабаве стане часткай працэсу?

- З таго, што мы пакуль ведаем, гэта хутчэй тэхнічнае патрабаванне, якое дадасць нязручнасцяў, але не стане крытычным.