Экспэртка: Раўназначнай альтэрнатывы клайпедскаму порту для беларускага калію няма

Да чаго прывядзе разрыў з Літвой?

З 1 лютага Літва скасуе дамову паміж Літоўскай чыгункай і «Белкаліем». Урад краіны-суседкі мяркуе, што пагадненне супярэчыць інтарэсам нацыянальнай бяспекі.

Эканамічная аглядальніца Таццяна Манёнак расказала «Філіну», чым можа абярнуцца спыненне транспартавання беларускіх калійных угнаенняў праз порт у Клайпедзе.

- Транзіт пакуль не спынены. Я б нагадала аб пазіцыі ўрада Літвы: Інгрыда Шыманітэ заявіла, што яны ўсялякім коштам будуць спрабаваць захаваць транзіт. Магчыма, пастанова знойдзецца ў нейкай юрыдычнай плоскасці, - кажа экспэртка.

«Беларуская калійная кампанія» і «Беларуськалій» вельмі доўга наладжвалі стасункі з клайпедскім портам, нагадала Таццяна Манёнак. Гэта самы эфектыўны лагістычны ланцужок, бо беларускі бок валодае 30 адсоткамі ў партовым тэрмінале. Акрамя таго, разам з уладальнікам порта беларусы купілі фрахтавую кампанію, што таксама падвышае эфектыўнасць экспарту беларускіх калійных угнаенняў.

- Доўгі час порт у Клайпедзе вёў канкурэнтную барацьбу за тое, каб займацца перакідваннем беларускага калію. Таму пастанова аб спыненні транзіту будзе вельмі балючай для абодвух бакоў. Нядаўна ўладальнік тэрмінала заяўляў, што калі беларускі калій сыдзе з літоўскага порта, то сыдзе назаўжды. Відавочна, што Літва не хоча страціць такога партнёра, - тлумачыць экспэрт.

Сёння Беларусь транспартуе праз Клайпеду 10-11 мільёнаў тон угнаенняў. Да 2025 года плануецца павелічэнне вытворчасці і, адпаведна, экспарту калію. І літоўскі порт рыхтаваўся да гэтага, інвеставаў, робячы ўсё магчымае, каб беларускі калій ішоў праз іх.

- Таму можна зразумець, чаму і адзін, і другі бок усімі спосабамі спрабуюць захаваць гэты транзітны калідор.

Калі ж негатыўнага сцэнару не ўдасца пазбегнуць, гэта будзе азначаць страту беларускім бокам найбольш эфектыўнага варыянта паставак калію: «Раўназначнай замены яму проста няма».

- У кожным выпадку Беларусь будзе шукаць магчымасць не страціць сённяшнія аб'ёмы паставак і захаваць сваю дзель на сусветным калійным рынку. Дарэчы, БКК - адзін з найбуйнейшых гульцоў на гэтым рынку, беларускі калій займае блізу 20% сусветных паставак. І ў кампаніі, я думаю, выдатна разумеюць, да якіх страт можа прывесці спыненне перапраўкі ўгнаенняў праз Клайпеду.

Экспэртка нагадала, што паўгода таму былі агучаныя намеры пастаўляць калійныя ўгнаенні праз паўночныя парты Расеі. Праз Мурманск калій ужо пастаўлялі ў канцы 2020 года. Мінусы гэтага порта: складаныя варункі надвор'я: тэрмінал не працуе круглы год, акрамя таго, Мурманскі порт прапануе абмежаваную геаграфію паставак.

Магчымасці расейскіх портаў у Балтыйскім моры таксама абмежаваныя праз дэфіцыт профільных партовых магутнасцей для перакідвання калійных угнаенняў.

- Расея ўжо заявіла, што будзе дапамагаць Беларусі знайсці выхад з сітуацыі. Тут магчымы розныя варыянты. Напрыклад, расейскі калій будуць адпраўляць праз фінскія парты, а праз расейскія тэрміналы пойдзе наш калій, - выказала меркаванне суразмоўніца «Філіна».

Са слоў Манёнак, пакуль складана сказаць, які варыянт будзе задзейнічаны ў выніку. У кожным выпадку, мінімізаваць выдаткі ад сыходу з клайпедскага порта будзе вельмі складана:

- Страты ў кожным выпадку будуць, бо лагістычны шлях праз расейскія парты даўжэйшы і больш дарагі. Трэба будзе шукаць магчымасці кампенсацыі. Напрыклад, зменшыць тарыфы на транспартаванне і г.д.

Будаваць новы порт у Расеі - гэта выдаткі і часовыя, і фінансавыя, падкрэслівае Таццяна Манёнак. Разам з тым, што тычыцца грошай, то ажыўленне сусветных рынкаў пасля ковіду можа дазволіць часткова кампенсаваць страты беларускай калійнай галіны, калі параўноўваць з апошнімі гадамі.

Супрацоўніцтва з «Уралкаліем», асноўным расейскім канкурэнтам, пакуль пад пытаннем, мяркуе эканамічны аглядальнік. І спасылаецца на перасцярогі профільных спецыялістаў: супрацоўніцтва з «Беларуськаліем», якое знаходзіцца пад санкцыямі, небяспечнае для яго магчымых партнёраў.

Гаворачы аб магчымым адказе Менска на закрыццё транзіту праз Клайпеду, экспэртка нагадала: праз гэты ж калідор Беларусь экспартуе таксама азотныя ўгнаенні, прадукцыю дрэваапрацоўкі.

- Там шмат было пазіцый, тыя ж нафтапрадукты. Бо гэта найбліжэйшы і зручны шлях, порт, які не замярзае. Некалі беларускія чыноўнікі, транспартнікі казалі, што гэта і наш порт.

У кожным выпадку, сам па сабе сыход беларускага калію для Літвы ўжо прынясе адчувальныя страты. Спыненне транзіту іншых тавараў таксама нанясе ўдар па літоўскай эканоміцы. Але зазнае і Беларусь, страціўшы найкарацейшы і найболей зручны транзітны шлях.